ΕΛΛΗΝΟΕΜΦΥΛΙΟΣ 1943-1949 !"...ΚΑΤΑΛΑΒΑ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΧΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ..."! Απομνημονεύματα ΓΕΩΡ.ΣΩΤ.ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ!

Ο Γεώργιος Σωτ. Τζαναβάρας (1920-2011) από το χωριό Αθίκια Κορινθίας αποτύπωσε,  περί του έτους 2000, γραπτώς τα γεγονότα που έζησε στη ζωή του. Παρατίθενται κατωτέρω δημοσίως αποσπάσματα από τα απομνημονευματά του, γιά τα «λίθινα» πολυτάραχα  έτη 1940-1950.(Παραλείπονται τα αναφερόμενα στα αποκλειστικώς οικογενειακά του ζητήματα)

        Η εξιστόρηση του είναι άδολη χωρίς υστερόφημη σκοπιμότητα και αποτυπώνεται αυτούσια και είθε ως ένα μικρό «λιθαράκι» ας συμβάλει και αυτή στο μεγάλο οικοδόμημα της ιστορίας της φυλής μας.

        Η ψηφιακή επιμέλεια έγινε από εμένα και μου ήταν εύκολη λόγω της άξιας θαυμασμού της αποτύπωσης του λόγου του. (Ελπίζω αισθητικώς να είναι ανεκτή για τους αναγνώστες!) Οι σημειώσεις είναι δικές μου.

        Ευχαριστίες στην οικογένειά του για την παραχώρηση και την έγκριση δημοσίευσης των απομνημονευμάτων, του οικείου τους.

=====

"Την νύχτα αυτή γιά μιά στιγμή άφησα την σκέψη μου που βρισκόμαστε! Στο μέρος αυτό ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με τα παλικάρια του έδιναν ένα τόσο άνισο αγώνα με αυτοθυσία των κατακτητών Τούρκων γιά τη λευτεριά της Ελλάδος μας, κι εμείς σήμερα να πολεμιόμαστε μεταξύ μας! Ντροπή !Ντροπή!"

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΩΤ. ΤΖΑΝΑΒΑΡΑΣ

ΚΑΤΙ  ΣΑΝ  ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Από καιρό είχα την επιθυμία ν΄ ασχοληθώ γράφοντας για τις αναμνήσεις (τις πιο έντονες βέβαια) της ζωής των περασμένων μου χρόνων.

 Ορισμένα όμως εμπόδια όπως η κούρασις των πολλών εργασιών μου καθώς και κάπως μειωμένη σωματική και ψυχική μου υγεία δεν μου επέτρεπαν να κάνω την αρχή . Μια παροιμία όμως λέει: (κάθε αρχή και δύσκολη) για να φθάση κανείς στον αντικειμενικό του σκοπό. Όπως και η άλλη επίσης παροιμία: (Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός). Με την ελπίδα μου αυτή αποφασίζω τώρα που το όριο της ηλικίας μου βρίσκεται προς τα τέλη του 80 στού έτους της ηλικίας μου αλλά και προς το τέλος της επιγείου ζωής μου-ο θεός ξέρει πότε ακριβώς- κάνω την αρχή. Τα απομνημονευματά μου θα περιφέρονται γύρω από τις ατομικές μου, οικογενειακές, κοινωνικές και τέλος με τις εθνικές. Ιδιαίτερα θα σταθώ στη δεκαετία 1940-1950 που τόσα και τόσα δεινά μας παρουσίασε.

Κάνω την μεγάλη αρχή με σκοπό να απαλείψω κάπως την μοναξιά μου, που ο θεός θέλησε να μου στερήση την σύντροφο της ζωής μου που επί 45 χρόνια αγωνιστήκαμε πλάϊ – πλάϊ για ό, τι επέτρεψε ο θεός να παρουσιάσουμε.

Λυπάμαι που οι γραμματικές μου γνώσεις είναι της 6ης Δημοτικού και ασφαλώς θα παρουσιαστούν ορισμένες ατέλειες όπως συντακτικά, γλωσσικά, ορθογραφικά και καλλιγραφικά (λόγω αστάθειας του χεριού) λάθη μου. Ζητώ λοιπόν την επιεικειά σας σε όσους τα διαβάσουν

              Ευχαριστώ

              (Υπογραφή)

Σελ. 94

Η κίνησης της οργάνωσις (ΕΟΝ) εθνικής οργάνωσις νέων της δικτατορίας του Ιωάννου Μεταξά βρισκόταν στις δόξες της της χρονιάς του 1940 .Στην επαίτιο της 4ης Αυγούστου η γιορτή είχε φθάσει στο κατακόρυφο με την τριήμερο διασκέδαση και με ανεπανάληπτο πρόγραμμα της οργάνωσις βγάζοντας και αναμνηστικές φωτογρασίες στο μνημείο των Ηρώων. Ίσως επειδή ήταν η τελευταία εορταστική επαίτιος χωρίς να ξέραμε την επερχόμενη σύρραξη με τους Ιταλούς.

Στις 15 Αυγούστου 1940 οι Ιταλοί μας τορπίλησαν το αντιτορπιλικό μας πλοίο ΕΛΛΗ που ήταν αραγμένο στο λιμάνι του νησιού μας Τίνος(……)

Τις ημέρες του Αυγούστου 1940 μας καλέσανε την κλάση μας να περάσουμε από υγεινομική στρατιωτική επιτροπή για την καταλληλότητα της στράτευσης. Αυτά τα χρόνια ερχότανε η επιτροπή στο Χιλιομόδι προς διευκόλυνση όλων των γύρο χωριών για τους υποψηφίους. Απ΄ το χωριό μας είμαστε 32 υποψήφιοι της κλασεώς μας 194

 Σελ. 95

Ήταν κάτι το διασκεδαστικό για όλους μας γιατί μας απογύμνωσαν μέσα σε μια μαντρωμένη αυλή και ένας ένας περνούσε απ΄ την επιτροπή γιατρών εξεταζόμενος για την καταλληλότητα της υγείας του το τι γινόταν με την γύμνια μας εκεί δεν λέγεται. Ο ένας πείραζε τον άλλον γύρω απ΄ τα γεννητικά μας όργανα!

Πάντως το πέρναμε και στα σοβαρά γιατί την άλλη χρονιά θα είμαστε έτοιμοι να υπηρετήσουμε την Πατρίδα αφού πρώτα θα υποστούμε την κατάλληλη εκπαίδευση φορώντας το χακί είναι κάτι που δημιουργεί εντύπωση αφήνοντας τις συνήθειες της πολιτικής ζωής και μπαίνοντας στις περιπέτειες της στρατιωτικής υπηρεσίας είναι κάτι το ψυχολογικό που αντιμετωπίζει κάθε υποψήφιος στρατεύσεως. Μόνο ότι παρηγορείται μέσα στο σύνολο και το παίρνει απόφαση για οτιδήποτε του παρουσιαστή.

Η παγκόσμια ανησυχία για την εμπόλεμη κατάσταση που βρισκόταν στα κράτη της Ευρώπης ήταν στο κορύφωμα της (……)

        

  Σελ. 96

   (……)Γι΄ αυτό στις 28 Οκτωβρίου 1940 στις 5 η ώρα το πρωί ο Ιταλός πρόξενος στην Ελλάδα έδωσε τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό Ιωάννην Μεταξά να παραδώση την Ελλάδα χωρίς πόλεμο. Αλλά ο Μεταξάς είπε το μεγάλο ¨ΟΧΙ¨ αφού πήρε τη συγκατάθεση του Βασιλιά Γεωργίου Β΄και του επιτελείου του. Οι Ιταλοί ξαφνιάστηκαν με το ΟΧΙ γιατί είχαν την εντύπωση ότι θα καταλάβουν την Ελλάδα εν χορδές και οργάνων. Ήταν τόσο ξαφνική αυτή η είδησις για τον Ελληνικό λαό που ούτε καν το περίμενε. Όλοι πρωί πρωί είχαμε πάει στις δουλειές μας. Ο Μιχάλης είχε πάει για σπαρτό στη Μαγούλα. Εγώ είχα πάη στον Αγιαντρέα για να κτυπήσω τα πεύκα για τελευταία του χρόνου. Είχα πάει πολύ νωρίς το πρωί κι΄ εκεί που εργαζόμουν άκουσα στα ξημερώματα προς την Κόρινθο βομβαρδισμούς. Αμέσως τα Ιταλικά αεροπλάνα ήρθαν και βομβάρδισαν τον Ισμό της κορίνθου. Ούτε και υποπτεύθηκα περί τέτοιου συμβάντος. Σε λίγη ώρα ακούω κάποιον από ψηλά που φώναξε σε έναν δικό του: «Έλα στο στο χωριό γιατί έχουμε πόλεμο».Αμέσως κατάλαβα ότι κάτι κακό συνέβαινε και αφήνω τα πεύκα με ανυπομονησία για το χωριό. Έμαθα περί τίνος επρόκειτο καθώς και όλος ο κόσμος  

Σελ. 97

είχε αναστατωθή για την απόφαση της Κυβέρνησις να κάνη γενική επιστράτευση ν΄ αντιμετωπίση τον εισβολέα Ιταλό , ο οποίος στρατός του είχε εισχωρήσει αρκετά προς το Ελληνικό έδαφος. Με ενθουσιασμό οι υποψήφιοι στρατεύσιμοι αποχαιρετούντας ο καθ΄ ένας τους δικούς του και όλοι μαζί τον άμαχο πλυθισμό ο οποίος τους κατευόδωσε μέχρι τα συγκοινωνιακά μέσα με προορισμό ν΄ αντιμετωπίση τον εισβολέα. Όσοι είσαν πιο κοντά προς το μέτωπο άρχισαν την απώθησιν του ιταλικού στρατού και μάλιστα να τον οπισθοχωρήσουν απ΄ Ελληνικά εδάφη που είχαν καταλάβει. Όσο συμληρωνόταν η προσέλευσις του Ελληνικού στρατού τόσο περισσότερο το ηθικό των Ιταλών έπευτε με αποτέλεσμα όλο να οπισθοχωρούσε χάνοντας πόλεις και Αλβανικά εδάφη. (……)

Σελ. 99

(……)Η κλάσις μου παρ΄ όλο ότι είχε περάσει απ΄ την υγειονομική στρατιωτική επιτροπή δεν επιστρατευθήκαμεν γιατί είμαστε αγύμναστοι. Μένοντας εδώ αντιμετωπίσαμε όλες τις εργασιακές ανάγκες που έμειναν λόγω της επιστράτευσεως των πιο κατάλληλων προς εργασίας ανθρώπων . Ακόμα και οι γυναίκες ασχολούντο με τις αντρικές εργασίες κατά την διάρκεια του πολέμου και με την ανησυχία για την ζωή των δικών τους. Παράλληλα ασχολούντο και με πλαιξίματα , κάλτσες φανέλες πουλόβες όλα από μαλλί τα οποία έστελναν σε δέματα προς τους φαντάρους ν΄ αντιμετωπίσουν τις πολύ άσχημες χειμωνιάτικες καιρικές συνθήκες . Επίσης και η αλληλογραφία προς τους στρατιώτες ήταν τακτική, όπως και απ΄τους στρατιώτες προς τα προσφιλή τους πρόσωπα.

Σελ. 100

(……)

Η χρονιά του 1941-42 σκόρπισε την πείνα ιδιαίτερα στις αστικές τάξεις. Η ύπαιθροςκάπως αντιμετόπιζε την κατάσταση περισσότερο όσοι ασχολούντο με τη γεωργία . Το Σπίτι μας ευτυχώς δεν σταματήσαμε να σπέρνουμε . Θυμάμαι στο θερισμό του κριθαριού το 1941 θερίζαμε εμείς 6-7 άτομα μπροστά και πίσω μας άλλα δέκα άτομα μαζεύανε τα στάχυα που έμεναν πίσω τα οποία έτριβαν και τα άλεθαν για ψωμί. Κοντά σ΄ εμάς που τρώγαμε το μεσημέρι έτρωγαν και όσοι μαζεύανε στάχυα μικροί μεγάλοι γυναίκες και άντρες. Όσοι ζούσαν σε μεγάλα αστικά κέντρα ξεχύθηκαν στα χωριά που κάτι βολευόσανε .Πολλοί κάνανε και τη λεγόμενη μαύρη αγορά κουβαλώντας στα χωριά διάφορα

Σελ. 101

είδη από τα σπίτια τους που είσαν εντυπωσιακά για τους χωριάτες όπως γραμμόφωνα ραδιόφωνα και άλλα είδη ρουχισμού ,ακόμα και ωρολόγια παντός είδους. Με λίγα λόγια διέθεταν ό τι πολυτιμότερο είχαν στα σπίτια τους προκειμένου να εξοικονομήσουν κάτι το φαγώσιμο για τους ίδιους και τα υπόλοιπα μέλη της οικογενειάς τους. Ακόμα υποφέρανε και πολλοί χωριάτες από λάδι και ιδιαίτερα από ψωμί . Πολλοί είχαν πριστεί στο πρόσωπο από την ασιτία και άλλοι έμειναν σκελετοί , ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα με αποτέλεσμα ακόμα και τον θάνατο. Πολλοί στα χωριά ασχολούντο και με την κτηνοτροφία και ετρέφοντο με γάλα τυρί και κρέας , έστω και χωρίς ψωμί. Όσοι είχαν το ψωμί μπορούσαν εύκολα να προμηθευτούν ό, τι άλλο φαγώσιμο από τους κτηνοτρόφους. Ο πατέρας τότε πήγαινε τακτικά στους ψαράδες των λουτρών της ωραίας Ελένης και με ένα καρβέλι ψωμί που τους πήγαινε του έδιναν 5-6 κιλά ψάρια όλα καλής ποιότητας. Τα ταξίδια αυτά τα έκανε τακτικά και τον υποδεχόσανε με μεγάλη χαρά και ανακούφιση. Επίσης και εδώ στο χωριό βολεύαμε έστω και από λίγο ψωμί πολλούς που υποφέρανε ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά. Ορισμένα παιδιά που τα είχαμε συνηθίσει με μια φέτα ψωμί ερχόσανε πρωί πρωί και καθόσανε έξω από τη μάντρα και περιμένανε μέχρι το βράδυ προκειμένου να πάρουν ένα κομμάτι ψωμί που τόσο πολύ το είχαν

Σελ.102

ανάγκη. Το άσχημο ήταν τότε ότι και το λάδι δεν το είχαν όλοι χωριού γιατί ήσαν λιγοστές οι ελιές τότε.

Πολλοί ερχόσανε από την Αθήνα ,οι λεγόμενοι μαυραγορίτες οι οποίοι ψώνιζαν από εκεί διάφορα εντυπωσιακά είδη και προσπαθούσαν νατα διοχετεύσουν στα χωριά περισσότερο να προμηθευτούν κάτι το φαγώσιμο.

Σ΄ εμάς είχε περάση κάποιος Αθηναίος που ήταν τόσο αδύνατος που σου προκαλούσε την φιλευσπλαχνία. Αυτός ερχόταν μόνο και μόνο να κρατηθή στη ζωή, βρίσκοντας κάτι να φάη. Του δείξαμε την φιλανθρωπία με αγάπη και λύπηση γεμιζοντάς του το στομάχι για δύο ημέρες . Ήταν νέος στην ηλικία 25-30 χρόνια αλλά βρισκόταν στα πρόθυρα του θανάτου. Αφού καθώς έτρωγε οι μασέλες του έτριζαν από την αμασία τους. Ερχόταν κατά διαστήματα και τον φιλεύαμε ό, τι τρώγαμε εμείε . Μια φορά ήρθε παραμονή της πρωτοχρονιάς αργά το βράδυ και μπαίνοντας στο σπίτι μας είπε με τρομαγμένη φωνή: «έρχομαι σαν τον Αγιοβασίλη» .Το κακό που αυτή τη βραδυά είχε ρίξει και αρκετό χιόνι στο χωριό, βρήκε όμως τη ζεστασιά της αγάπης και του κρύου και συνήλθε κάπως. Έκτοτε δεν μας ξανάρθε ούτε και έδειξε σημεία ζωής, ποιος ξέρει την καταληξή του γιατί ήταν και μόνος.

Αρκετοί ανακατευτήκανε με το στρατό κατοχής σε διάφορα έργα και βολευόσανε καμιά κουραμάνα. Αυτό βέβαια συνέβαινε στις πόλεις. Εδώ στα χωριά ερχόσανε ιδιαίτερα οι Ιταλοί

Σελ.103

για πλιάτσικο και ζητούσαν κότα –γαλίνα όπως τα ονόμαζαν. Ήθελες δεν ήθελες τους έδινες γιατί είσαν απαιτητικοί. Οι Γερμανοί ήσαν διαφορετικοί, σοβαροί και επικίνδυνοι στη συμπεριφορά τους. Στρατιώτες Ρομπότ τους είχε κάνει το καθεστός του Χίτλερ .Είχε οργανώσει το στρατό του από το 1933 και ήταν ετοιμοπόλεμος ακόμα με την ελπίδα να γίνη κοσμοκράτωρας.

Η κατοχή μας δημιούργησε πολλά προβλήματα στη χώρα μας. Μετά την οπισθοχώρηση τα όπλα δεν παρεδώθησαν αλλά έμειναν στα Ελληνικά χέρια. Γι ΄αυτό το λόγο άρχισε η Εθνική αντίσταση κατά των κατακτητών . Δημιουργήθηκε ο ΕΛΑΣ (Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) ο οποίος ανταρτοποιήθηκε στα απόμερα Ελληνικά μέρη, αλλά και στα βουνά επιφέροντας στον κατοχικό στρατό διάφορα πλήγματα με ενέδρες και σαμποτάζ σε δρόμους και διάφορες σιδηροδρομικές και οδικές γέφυρες. Όλα αυτά δεν άρεσαν ιδιαίτερα στους Γερμανούς και άρχησαν τα αντίποινα στον άμαχο πληθισμό σκοτώνοντας και καίγοντας διάφορα σπίτια και χωριά.

Παράλληλα με τη στρατιωτική οργάνωση, οργάνωσαν και τον πληθισμό της υπαίθρου. Οι ενήλικες οργανώθηκαν στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) την νεολαία με την ΕΠΟΝ (Εθνική Πολιτική Οργάνωσις Νέων). Ακόμα και τα μικρά παιδιά με την ονομασία Αετόπουλα. Αρχικά οι οργανώσεις έγιναν με μεγάλη

Σελ.104

μυστικότητα.Αρχικώς ανά τρία άτομα μέχρι που οι οργανώσεις στελεχόθηκαν σχεδόν απ΄ όλους με την ελπίδα να βοηθήσουμε για την απελευθέρωση. Όλες αυτές οι οργανώσεις δεν άρεσαν καθόλου στους κατακτητάς γι΄ αυτό και έλαβαν πιο δραστικά μέτρα κατά του λαού της υπαίθρου. Έπιαναν όμηρους και τους κρατούσαν για εκδίκηση όταν πάθεναν κάποια ζημιά . Πολλές φορές τους έβαζαν σε κλούβα βαγόνι ώστε σ΄ ένα σαμποτάζ που θα έκαναν οι αντάρτες στις γραμμές και γέφυρες του τραίνου να ανατιναζόταν η κλούβα με τους ομήρους που ήταν μπροστά από τη μηχανή του τρένου. Υπήρχαν ορισμένοι καταδότες που διοχέτευαν όλα τα μυστικά των οργανώσεων στους κατακτητές γι΄ αυτό και προβαίνανε συχνά σε ομηρικές συλλήψεις. Όσο μπορούσε ο κόσμος φυλαγότανε απ΄τον ερχομό των Γερμανών στα χωριά. Ήταν σκοπός και ειδοποιούσε τους χωρικούς και φεύγαμε τρέχοντας προς διάφορες ορεινές κατευθύνσεις μέχρι που έφευγαν και κατεβαίναμε. Τα πιο απόμερα και ορεινά χωριά δεν είχαν τέτοια προβλήματα. Σ΄ αυτά τα χωριά έβρισκαν και οι αντάρτες παραμονή χωρίς φόβο αλλά και τροφοδοτήσεις από την οργάνωση ΕΤΑ (Εθνική Τροφοδ. Ανταρτών).

Εγώ ήμουν οργανωμένος στην ΕΠΟΝ και μάλιστα μέλος του συμβουλίου της. Είμαστε έξη μέλη με τον υπεύθυνο. Κάθε ένας είχε και το πόστο του. Εγώ είχα αναλάβη το διαφωτιστικό τομέα καθώς και το πολιτιστικό. Έγραφα καλιτεχνικά συνθήματα σε διάφορες εμφανείς

Σελ. 105

τοίχους , αλλά περισσότερο είχα την ευθύνη ν΄ ανεβάζω διάφορα θεατρικά έργα, παίρνοντας μέρος και στους πρωταγωνιστικούς ρόλους . Σκοπός ήταν η ψυχαγωγία των κατοίκων του χωριού. Πολλές φορές τα παίξαμε και σε άλλα χωριά που και αυτά είχαν τις οργανώσεις τους ,θα απαριθμήσω τα θεατρικά έργα που είχαμε παρουσιάσει: «Η Εσμέ» με ρόλο μου τον Δρόσο. «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας» με ρόλο μου τον Λιάκο. «Ο μαγεμένος βοσκός» με ρόλο μου τον Δάφνη. «Η Γκόλφο» με ρόλο μου τον  Τάσο. «Να ζή το Μεσολόγγι» με ρόλο μου τον παπά Γιώργη. «Ο χορός του Ζαλόγγου» με ρόλο μου τον Δράκο. «Το πατρικό σπίτι» με ρόλο μου τον Γιώργη το πικραμένο και με διάφορες κωμωδίες σκέτς και ποιήματα με μεγάλη επιτυχία. Στα περισσότερα έργα θυμάμαι όχι μόνο τους ρόλους μου αλλά και τους άλλους.

Παράλληλα με την ψυχαγωγία των θεατρικών παραστάσεων είχαμε καθιερώσει και εύθυμες βραδυές με έξαλους χορούς ,αγόρια και κορίτσια συνήθως της ΕΠΟΝ που κρατούσαν σχεδόν όλη νύχτα.

Ο ενθουσιασμός της νεολαίας ήταν μεγάλος γιατί και η συμμετοχή της ήταν σχεδόν ολοκληρωτική. Και να ήθελαν ορισμένοι γονείς να φέρουν αντίρρηση  , ιδιαίτερα για τα κορίτσια δεν μπορούσαν γιατί εθεωρούντο ως αντιδραστικοί κατά των οργανώσεων με δυσάρεστες συνέπειε. Όσοι αποτολμούσαν

Σελ.106

να ήσαν ενάντιοι αντιμετώπιζαν ακόμα και τη θανατική ποινή χωρίς ιδιαίτερες διαδικασίες. Η τκτική αυτή των υπευθύνων άρχισε να τρομοκρατούν όσους είχαν διαφορετικές ιδέες και είχε δημιουργηθεί μεγάλη αναστάτωση σε σημείο που πολλοί έφευγαν προς τα αστικά κέντρα για ασφάλεια της οικογενείας τους εγκαταλείποντας τα σπίτια τους. Άλλοι αναγκαζόσανε και ντυνόσανε τσολιάδες μια υπηρεσία που ήταν παράλληλη με τον κατοχικό στρατό, για ασφάλεια της ζωής τους. Αλλά και πολλοί απ΄ αυτούς είχαν άσχημες καταλήξεις απ΄ τις εδώ οργανώσεις .

Βλέποντας πως σιγά σιγά οι οργανώσεις πως περνούσαν κάποια αντιπάθεια δυνάμωσαν περισσότερο τις συλλείψεις και την τρομοκρατία με διάφορες εκτελέσεις που ο κόσμος είχε τρομοκρατηθεί κυριολεκτικά.

Θα αναφερθώ σ΄ ένα περιστατικό συλλήψεων που έγινε εδώ στο χωριό τις νυκτερινές ώρες.

Ήταν η ώρα πρωινή προτού ξημερώσει και αφού είχαν μαζέψει αρκετούς απ΄ το χωριό ήρθαν να συλλάβουν και τον Γιάννη τον Πουλί. Εγώ με τον Μιχάλη κοιμώμαστε στο χαμηλό σπίτι. Ακούμε τις φωνές της Πουλίνας και σηκώνομαι κοιτάζοντας απ΄ το παράθυρο . Το Φεγγάρι ήταν στη δύση του και είχε δημιουργήσει ένα κόκκινο φόντο. Υποθέσαμε ότι επρόκειτο για κάποια φωτιά σπιτιού γι΄ αυτό και οι φωνές . Είμαστε έτοιμοι να βγούμε να μάθουμε όταν ξαφνικά ακούμε βροντερά βήματα

Σελ.107

έξω στην αυλή και στη συνέχεια κτύπησαν την πόρτα . Αμέσως ανοίγουμε και βλέπουμε δύο αντάρτες με παρατεταμένα όπλα και μας ρώτησαν. Εδώ είναι το σπίτι του Σωτήρη του Τζαναβάρα; Ναι τους λέμε. Εσείς είσαστε παιδιά του; Ναι. Πού είναι ο πατέρας σας; Τι στιγμή αυτή βγαίνει ο πατέρας απ΄ το ψηλό σπίτι που κοιμόντουσαν με τη μητέρα. Τι τρέχει ρε παιδιά; Του λέει. Για ετοιμάσου γέρο να πάμε για μια ανάκριση που σε καλούνε. Ο πατέρας υποπτεύθηκε άσχημα και δεν τον άφησαν όχι μόνο να πλυθεί αλλά ούτε και τα παπούτσια του να δέση γιατί δεν τους έπερνε η ώρα. Πλησίαζε το ξημέρωμα. Ο πατέρας τότε ήταν πρόεδρος της κοινώτητας και σαν πρόεδρος έκανε ορισμένες απαιτήσεις των Γερμανών, όταν ζητούσαν ότομα για προσωπική εργασία ή και για ό, τι άλλο ζητούσαν προκειμένου να προστατεύει το χωριό από κάθε κακό που μπορούσαν να κάνουν όταν τους έφερνε αντίρρηση. Οι γραμμές όμως δεν το θέλανε αυτό. Ίσως για το λόγο αυτό αποφασίσανε να τον συλλάβουν ή να του κάνουν αυτηρές συστάσεις ή και να τον εκτελέσουν όπως συνέβενε με πολλούς συλληφθέντες. Το γεγονός αυτό μας έκανε ν΄ ανησυχίσουμε πολύ όλοι της οικογενείας. Γ΄’  αυτ’ο ξημερώνοντας πήγαμε με την αδελφή μου Μαρίνα που ήταν και αυτή οργανωμένη στο ΕΑΜ ως υπεύθηνη στις γυναίκες. Εγώ πάλι με την δραστηριότητα στο πόστο μου στην ΕΠΟΝ.

Σελ.108

Είχαμε το δικαίωμα να παραπονεθούμε στα ανώτερα στελέχη των οργανώσεων ότι ήταν άδικο να πάθη κάτι ο πατέρας ,τη στιγμή που εμείς τα παιδιά του ανταποκρινόμαστε απόλυτα στις οργανωτικές απαιτήσεις. Μας έδωσαν την διαβεβαίωση  ότι δεν θα πάθη κανένα κακά ως ένδειξη μας έδωσαν και ένα γράμμα να το πηγαίναμε στον Παρασκευά Τζαναβάρα σαν υπεύθυνο στις ανταρτικές επιχειρήσεις που μάλλον θα τον βρίσκαμε στο Μαψό. Πράγματι την άλλη μέρα πρωί πήραμε τη γαϊδούρα δυό δρεπάνια δέμματα προκειμένου να μην μας υποπτευθούν οι Γερμανοί περνώντας απ΄ το δρόμο που συνήθως ήταν γεμάτος από την κινησή τους. Να νομίζανε ότι πηγαίναμε για θέρισμα. Πράγματι ανενόχλητοι το δρόμο και από τη σιδηροδρομική γέφυρα και περάσαμε απέναντι για το δρόμο του Μαψού. Στη γέφυρα του τραίνου είχαν βάλει οι αντάρτες τη νύχτα εκρικτικές ύλες ν΄ ανατινάξουν το τραίνο με τη κλούβα που ήταν μπροστά απ΄ τη μηχανή γεμάτη με ομήρους. Όλα αυτά τα μάθαμε αργότερα όταν πήγαμε στο Μαψό.*(1)

Περνώντας εμείς την γέφυρα δεν είχαμε προχωρήση ούτε εκατό μέτρα και είδαμε το τραίνο να περνάη τη γέφυρα χωρίς να είχε επιτυχία το σαμποτάζ για το καλό των δυστηχισμένων ομήρων της κλούβας*(1) , αλλά παράλληλα και το δικό μας γιατί διαφορετικά θα είμαστε ο στόχος των Γερμανών σαν ύποπτοι του σαμποτάζ.

Σελ.109

Φθάσαμε εν τέλει στο Μαψό και αντικρύσαμε ένα αλώνι γεμάτο με αρματωμένους και γεμάτους κούραση και στενοχώρια για την αποτυχία της νυκτερινής ενεργειά τους καθώς το συζητούσαν μεταξύ τους ενώ εμείς ενδόμυχα δοξάζαμε το θεό γιατί αν είχε επιτυχία ποιος ξέρει πιά θα ήταν η τύχη μας. Τελικά βρήκαμε και τον Παρασκευά που του δώσαμε το γράμμα αλλά και του εκθέσαμε και προφορικά την ανησυχία μας και τα παραπονά μας για την σύλληψη του πατέρα ο οποίος καθώς μάθαμε είχαν προωθηθεί στα ορεινά χωριά. Μας διαβεβαίωσε ότι δεν θα πάθενε κανένα κακό και ότι θα γύριζε πάλι στο χωριώ. Πράγματι μετά από δύο ημέρες επέστρεψε ο πατέρας αφού του είχαν αφαιρέσει τα παπούτσια δινοντάς του κάτι παλιά. Οι περισσότεροι απ΄ όσους συνελήφθησαν δεν ξαναγύρισαν. Ίσως με την παρέμβασή μας να την γλύτωσε ο πατέρας.

Τα χρόνια της κατοχής ήσαν πολύ δύσκολα για τον Ελληνικό λαό. Από την μια μεριά η πείνα και οι διάφορες άλλες στερήσεις και από την άλλη οι κίνδυνοι της ζωής από τον κατοχικό στρατό και από τις γραμμές των οργανώσεων με τις παράλογες απαιτήσεις. Ο κόσμος τα είχε κυριολεκτικά χαμένα. Δεν ήξερε από τη μια μέρα στην άλλη τι μπορούσε να του τύχη. Αν είσουν με τις οργανώσεις κινδύνευες

Σελ. 110

από τους Γερμανούς. Αναφέρω μόνο τους Γερμανούς και όχι και τους Ιταλούς γιατί αυτοί ήσαν περισσότερο βάρβαρος λαός και είχαν αυτηρές γραμμές. Ρητά είχαν αναφερθεί ότι αν τους σκοτωθεί ένας στρατιώτης θα αντιστοιχούσε με δέκα Έλληνες είτε αυτοί ήσαν όμηροι είτε στο μέρος όπου θα παθαίνανε απώλειες από διάφορα σαμποτάζ ή ενέδρες ήσαν ικανοί να κάψουν και να σκοτώσουν ολόκληρο χωριό μαζί με τα γυναικόπαιδα όπως είχαν κάνει στα Καλάβρυτα στο Δίστομο και σε τόσες άλλες Ελληνικές περιοχές που αποδεκάτισαν ολόκληρο πληθυσμό.

Από το άλλο μέρος των οργανώσεων υπήρχε ο φόβος της ζωής σε περίπτωση που απέφευγες να είσουν απόλυτα οργανωμένος και να έκανες ότι σου έλεγαν. Είχε τρομοκρατηθεί ο κόσμος γιατί χρησιμοποιούσαν ακόμα και εκτελέσεις χωρίς σοβαρές αιτίες, μόνο και μόνο να μη γενικευθεί η αγανάκτησις των παθόντων και χάσουν τον αντικειμενικό τους σκοπό.

Στις αρχές των οργανώσεων ο κόσμος τις αγκάλιασε με ενθουσιασμό και θέρμη γιατί φαινότανε καθαρά ο αντιστασιακός τους σκοπός. Όπως και πράγματι είδαμε την συνεργασία των δύο πλευρών των ανταρτών της μια του Ζέρβα στρατηγού του Ελληνικού στρατού και της άλλης με τον Άρη Βελουχιώτη που η καθοδήγησις πολιτική καθώς απεδείχθει τελευταίως.

Σελ. 111

Και με τη συνεργασία αυτή επέφεραν αρκετά πλήγματα στον κατοχικό στρατό. (........).

Οι Γερμανοί κατά καιρούς έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις προκειμένου να συλλάβουν τους πρωταίτιους των οργανώσεων. Δηλαδή σε ανύποπτο χρόνο που ο κόσμος ασχολείτο με τις αγροτικές εργασίες αυτοί έπερναν παγανιά νύχτα το πρωί όλη την έκταση του χωριού με τα όπλα στο χέρι και σε απόσταση 30-40 μέτρα ο ένας απ΄ τον άλλον προχωρώντας και όποιον συναντούσαν κατά την πορεία τον ανάγκαζαν ν΄ αφήση την δουλειά του με αποδείξεις να συγκετρωθούμε όλοι στο σχολείο.(τότε θερίζαμε) Μετά τη συγκέντρωση άρχιζαν να χτενίζουν τα ονόματα των πρωταιτίων που είχαν σημειώσει στα χαρτιά τους και κάνανε

Σελ. 112

τις  σχετικές συλλήψεις και τις εκτελέσεις εντός του σχολικού, χωρίς την υποψία εκτελέσεων. Ο κόσμος είχε παγώσει με τη συμπεριφορά τους αυτή. Ο πατέρας σαν πρόεδρος του χωριού που ήταν τότε βρέθηκε σε πολύ δύσκολη και επικίνδυνη θέση προκειμένου να γλητώση ζωές αλλά και το κάψιμο των σπιτιών ορισμένων που είχαν σημειώσει. Όσοι κατάφεραν να κρυφτούν ή να φύγουν απ΄ το χωριό απ΄ την κατάσταση των υπόπτων γλύτωσαν εκτός ορισμένων που τους μπλοκάρανε με την συνέχιση των εκκαθαρήσεων μέχρι και πέραν του Αγγελοκάστρου που ήσαν τα πιο απόρθητα μέρη των ανταρτών. Δεν είχαμε φανταστεί να μας συμβεί μια τέτοια εκκαθαριστική επιχείρηση. Πολλές φορές όμως κατά καιρούς μας επισκεπτόντουσαν με αεροπλάνα τα οποία γάζωναν με τα μιδράλια όσους έβλεπαν σε ύποπτες κινήσεις. Πέρναμε τα μέτρα μας μόλις ακούγαμε τα΄ αεροπλάνα φεύγοντας έξω απ΄  το χωριό μέσα σε ρεματιές και στα απόκρυφα μέρη ώσπου τελείωναν και γυρίζαμε.

Είχαν και ένα τύπο βομβαρδιστικών αεροπλάνων ονομαζόμενα (Στούκας) που εφορμούσαν κάθετα στο στόχο τα οποία μας είχαν τρομοκρατήσει κυριολεκτικά.

Δυστυχισμένη Ελλάδα πόσα δεινά πέρασες! Και πόσες απώλειες σε ανθρώπινες ψυχές είχες. Δεν έφτασε ο πόλεμος που χύσαμε άφθονο αίμα με σκοτωμούς και αναπηρίες συνεχίστηκαν και εδώ μέσα στα σπλάχνα σου

Σελ.113

οι  απώλειες από τον κατοχικό στρατό αλλά το χειρότερο και από τις Ελληνικές οργανώσεις ή μάλλον από τους μεγάλους των πολιτικών υπευθύνων. Ο λαός αγκάλιασε το ξεσικωμό των Ελληνικών οργανώσεων με ενθουσιασμό κατά του κατοχικού στρατού γι΄ αυτό και τα πρώτα δύο χρόνια είμαστε σύσσωμοι και είχαμε πιστέψει στον απελευθερωτικό τους σκοπό. Τελευταία όμως άλλαξαν τα πράγματα με τα άσχημα γεγονότα που εμεσολάβησαν. Αλλά θα τα διευκρινήσω στη συνέχεια αφού πρώτα αναφερθώ σε ορισμένα άλλα περιστατικά τα οποία με οδήγησαν να βγάλω αυτά τα συμπεράσματα.

Όπως είχα προαναφέρη μέσα στην οργάνωση της ΕΠΟΝ σαν μέλος του συμβουλίου είχα συμβάλει με πίστη και ενδιαφέρον στην αποστολή μου για την ψυχαγωγία και την αναπτέρωση του ηθικού όλων των μελών σύμφωνα με το καταστατικό της οργανώσεως. Σαν απόδειξη θα αναφερθώ στο ακόλουθο περιστατικό.

Είχαμε κανονίση όλα τα συμβούλια της ΕΠΟΝ του Δήμου μας για μια γενική συνέλευση. Για πιο ασφάλεια από τους Γερμανούς , κανονίσαμε να μαζευτούμε στο μοναστήρι του Στεφανιού.*(2) Συγκεντρωθήκαμε σε μια μεγάλη αίθουσα που διέθετε το μοναστήρι και εκεί με διάφορες ομιλίες των υπευθύνων κάθε χωριού θα γινότανε ανάλυσις της δραστηριότητας των οργανώσεων.

Σελ.114

Εγώ προτού συγκεντρωθούμε στην αίθουσα ενθουσιάστικα και επεθύμησα κάτι να πω κι΄ εγώ μέσα στη συγκέντρωση προς αναπτέρωση του ηθικού κάθισα για 15-20 λεπτά και έγραψα το εξής ποίημα και το είπα προς το τέλος ,αποσπώντας τον ενθουσιασμό και τα χειροκροτήματα όλων των συγκεντρωμένων.

“Στους ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτησες του Δήμου Κλεωνών που είμαστε η βάσις και το στήριγμα της δοξασμένης μας ΕΠΟΝ θ΄απώ ένα λιγόστοιχο ποίημα της καρδιάς μας γι΄ αυτή την πολυπόθητη γλυκειά ελευθεριά μας:

          Εχθροί πολλοί σε κυνηγούν ελευθεριά γλυκειά

          Μα συ το καταφύγιο το βρίσκεις στα βουνά

          Εκεί σε σφίγγουν δυνατά τα χέρια των Ελλήνων

          έχοντας την δύναμη των παλαιών εκείνων

          που πάντα σε βαστούσανε σφιχτά στην αγκαλιά τους

          και σ΄ αγαπούσανε πιστά, πιστά με την καρδιά τους

          Περιμενέ μας μια στιγμή το σύνθημα να δώσουμε

          κι΄ αυτή τη γαλανόλευκη ψηλά για να σηκώσουμε

          σαν τα σκυλιά να πέσουμε απάνω στους εχθρούς

          και αφού πρώτα παλαίψουμε και διώξουμε αυτούς

          πάλι θα σε απλώσουμε στη δοξασμένη γη μας

          για να σε αποκτήσουμε παντοτεινά δική μας.

Ήταν ένα ποίημα που βγήκε αυθόρμητα μέσα απ΄ την ψυχή μου γιατί έτσι το αισθανόμουν

Σελ. 115

μέσα σ΄ αυτό το περιβάλλον που είμαστε συγκεντρωμένοι.

Με όλη την προσφορά μου μέσα στην οργάνωση είχα αποκτήση μεγάλη συμπάθεια με τις θεατρικές παραστάσεις που παρουσίαζα με την επιλογή μου στα πρόσωπα για την σκηνή ελιχα αποκτήση την ικανότητα για γενικά την ψυχαγωγία. Ο θηλυκόκοσμος  έτρεφε το ενδιαφέρον και τη συμπάθεια προς το προσωπό μου.

Παράλληλα με τις θεατρικές παραστάσεις που παρουσιάζαμε εδώ στ΄ Αθίκια πηγαίναμε και σε άλλα χωριά . Αποφασίσαμε να πάμε στο Σοφικό για ψυχαγωγήσουμε μαζί με τους χωρικούς και ορισμένους αντάρτες της περιφερείας. Φύγαμε το πρωί αρκετοί από εδώ με τα πόδια βέβαια και φθάσαμε στο Σοφικό το μεσημέρι. Η πρώτη μας προσπάθεια ήταν να ετοιμάσουμε με την βοήθεια βέβαια των εκεί παραγόντων τα της σκηνής σε μια πολύ μεγάλη αίθουσα που διέθεταν. Όσο για το βράδυ για φαγητό και ύπνο μας είχαν κανονίσει σε διάφορα σπίτια ανά δύο άτομα. Με μεγάλη προσπάθεια και κούραση ετοιμάστηκαν όλα μέχρι το βράδυ.

Τα έργα που θα παίζαμε ήταν – Ο χορός του Ζαλόγγου- Το πατρικό σπίτι- και την κομωδία ,το κοκκαλάκι της νυχτερίδας. Πλούσια παράσταση μαζί με δύο μεγάλα ποιήματα που απήγγειλα εγώ στο τέλος των παραστάσεων με αποτέλεσμα να δημιουργήσουμε

Σελ. 116

μεγάλο ενθουσιασμό στους θεατές και να τους αποσπάσουμε μεγάλα και παρατεταμένα χειροκροτήματα ,τα δε ποιήματα που απήγγειλα εγώ ήσαν εκτός προγράμματος , δηλαδή δεν το ήξερε κανένας απ΄ τους δικούς μας και έμειναν όλοι έκπληκτοι γιατί δεν τα είχαν ξανακούσει. Απεφάσησα να τα πω για να ευχαριστήσω την γεμάτη αίθουσα και με την παρουσία πολλών ανταρτών.

Τα ποιήματα τα είχα βρεί σε μια ποιητική συλλογή του Ιωάννου Πολέμη και τα οποία μου άρεσαν τόσο πολύ που παρ΄ όλο που ήσαν μεγάλα τα έμαθα απ΄ έξω, θα κάνω τον κόπο να τα γράψω γιατί αξίζουν να διαβαστούν γιατί το ένα απ΄ αυτά δημιούργησε κάποιες ανησυχίες στους κόλπους των μεγάλων των οργανώσεων επειδή αναφέρεται στη βασιλική ενέργεια όπως θα διαβάσετε χωρίς εγώ να υποπτευθώ ένα τέτοιο πράγμα.

Τότε υπήρχε και μια φιλοβασιλική οργάνωση Ε.Β.Α.Μ. αλλά πολύ κρυφή και συνεσταλμένη γιατί στις γραμμές των οργανώσεων ήταν απαράδεκτη.

Το πρώτο ποιήμα που είπα ήταν εθνικού περιεχομένου και για να καταλάβουν οι θεαταί καλά το νόημα έκανα και τον ακόλουθο πρόλογο.

Όπως ξέρουμε στην επανάσταση του 1821 διακρίθηκαν πολλοί επώνυμοι που τους έγραψε η ιστορία

Σελ. 117-121

με μεγάλα γράμματα σαν ήρωες. Ήσαν όμως και άλλοι αφανείς ήρωες που παρ΄ όλο ότι πολέμησαν και διέθεσαν τα πάντα για την πατρίδα δυστυχώς αυτή τους αγνόησε . Ένας απ΄ αυτούς ήταν και

Ο Ματρόζος

Ενας Σπετσιώτης γέροντας σκυφτός από τα χρόνια

με κάτασπρα μακρυά μαλλιά με πύρινη ματιά

σαν πλάτανος γερμένος απ΄ τα χιόνια

περνούσε μέσα στο νησί τα έρημα γηρατειά

Είν΄ από κείνη τη γεννιά ο γέρο καπετάνιος

π΄ ακόμα και στον ύπνο του ετρόμαζε ο Σουλτάνος

Είν΄ αυτός που χύσανε τα΄ αθανατό τους αίμα

Από τους χίλιους πούβγαλες πατρίδα μου χρυσή

Είν΄απ΄ αυτούς που φόρεσαν στην κεφαλή τους στέμμα

Μα άγνωστοι απέθαναν στο δοξαστό νησί!

Είχες αστέρια ολόλαμπρα στον ουρανό σου κι΄ άλλα

μα κείνα που δεν έλαμψαν ήσανε πιο μεγάλα

αφ΄ έγραψαν με το δαυλό την ιστορία μόνοι

χωρίς γι΄ αυτούς τους ήρωες μια λέξη αυτή να πή

με την πληγή τους για σταυρό κι΄ ατίμητο γαλόνι

ένας στα δύχτια έτρεχε και άλλος στο κουπί

και ξαπλωμένος δίπλα μου, μου έλεγε στην άμμο

πόσα καράβια βούλιαξε στην Τένεδο, στη Σάμο…

Παιδί μου τώρα γέρασα, παιδί μου θα πεθάνω

ο γέρος πάντα μούλεγε με αναστεναγμό

ένας Ματρόζος δεν μπορεί να κάνη τον ζητιάνο

μα να βαστάξω δεν μπορώ της πείνας τον καημό!

Θα πάω στην Αθήνα

πριν πεθαμένο μ΄ εύρετε μια μέρα από την πείνα

Μου είπαν πως ο καπετάν Κωσταντής απ΄ τα Ψαρά κει πέρα

πως υπουργός εγίνηκε μεγάλος και τρανός

κι  αν θυμηθή πως τη ζωή του έσωσα μια μέρα

μπορεί να κάνη κάτι και για μένα. Αχ μπορεί να κάνει κάτι

σε μένα που είχα τάλαρα ,τη στέρνα μου γεμάτη1…

Πεντ΄ έξη μέρες ύστερα εμπήκε στο βαπόρι

Ακουμπιστός περίλυπος επάνω στο ραβδί

ώσπου στην Ύδρα έφτασε και γύρισε απ΄ την πλώρη

το δοξασμένο το νησί ο γέρος για να ειδή

και σκύβοντας τα μάτια του δακρύβρεκτος ερώτα

πως φεύγω τώρα απ΄ το νησί και πως ερχόμουν πρώτα!!!

Τι θέλεις γέροντα εδώ; Ρωτά τον καπετάνιο ένας θαλασσινός

Παιδί μου απάνω είν΄ αυτός ο Κωσταντής; Ποιος Κωσταντής; Ο ψαριανός!

Δεν λεν κανένα ψαριανό. Εδώ είναι Υπουργείο

για να ζητιανέψης πήγαινε εις το φτωχοκομείο

Ο γέρος τότε σήκωσε το κάτασπρο κεφάλι

και τα μαλλιά του σάλεψαν σαν χαίτη λιονταριού

και με σπιθόβορη ματιά μες απ΄ τα στήθια βγάλη

με στεναγμό βαρυγκωμο φωνή παλληκαριού.

Αν οι ζητιάνοι σαν κι΄ εμέ δεν έχυναν το αίμα

οι καπετάνιοι σαν κι΄ εσέ δεν θα φορούσαν στέμμα!!!

Και ο Κανάρης π΄ άκουσε την ομιλία εκείνη

Στο παραθύρι έσκυψε να ειδή ποιος τον ζητεί

σαν είδε γέροντα λακτάρησε η καρδιά του

κι΄ επάνω τον εκάλεσε με τον υπασπιστή

Ο ίδιος εκατέβηκε ο ίδιος ως την σκάλα

κι΄ επάνω εις τον καναπέ τον έβαλε στη σάλα

Ο ένας τον άλλον κοίταζαν στα μάτια οι δυό γέροι !...

Δεν με θυμάσε Ψαριανέ; Τι κρίτα! Μα σε θυμάμ΄ εγώ

Ποιος τόλπιζε ποτέ, να ειδή ο γέροντας φωνάζει

τον καπετάνιο ζήτουλα τον ναύτη Υπουργό!...

Ποιος είσε καπετάνιε μου και ποιο είναι το νησί σου;

Μήπως στην Ύδρα ήσουνα τη εποχή  εκείνη

Μήπως στην Αλεξάνδρεια, στη Χιό, στη Μυτηλίνη;

Απ΄ έξω από την Τένεδο μια Τούρκικη φρεγάδα

σ΄ έβαλε εμπρός μ΄ αράπικη αλόγου γρηγοράδα

Οκτώ βατσέλια γύρω σου κι  εσύ επάνω στο μπουρλότο

Θάρρος στους ναύτες έδεινες!

Σε καμαρώνω από μακρυά. Οι ναύτες κι  ο λοστρόμος

τα είχανε χαμένα τους είχε πάρει ο τρόμος

Για μια στιγμή χανόσουνα για μια στιγμή και μόνη

και όρτσα! Μάϊνα τα πανιά!Κι΄ αρπάζω το τιμόνι

κι΄ ναύτες μου φωνάζουνε. Τι κάνεις καπετάνιο;

Κι΄ εγώ τους απαντούσα. Τον ψαριανό να σώσουμε κι΄ ας πέσω να πεθάνω

Και σου πετώ τα γούμενα κι΄ αρπάζω το μπουρλότο

κάνω τιμόνι δεξιά το φλογερό το χνότο

του τούρκου θα σε πλάκωνε. Θυμάσε σου φωνάζω

Πρώτος ανέβα Ψαριανέ! Μα δεν μ΄ ακούς κι΄απ΄ τα μαλλιά σ΄ αρπάζω

Και σ΄ έσωσα και φύγαμε , μα δάκρυα βλέπω χύνεις

Ματρόζε μου!! Ο Κωσταντή με δάκρυα φωνάζει

Και μες στα στήθια τα πλατιά σφιχτά τον αγκαλιάζει…

Και  εις τους δύο γέροντες με τα λευκά κεφάλια

Έτρεχαν δάκρυα δάκρυα σαν κρυστάλια

Δύο κορφοβούνια μοιάζανε γεμάτα από χιόνι

Όταν του ήλιου το φιλί την Άνοιξη τα λειώνει.

Σελ. 122

Τελειώνοντας το πρώτο ποίημα ρώτησα τους θεατές , αν ήθελαν να τους πω και άλλο . Όλοι μαζί και χειροκροτώντας φωνάζανε Ναι Ναι !!!

Προτού αρχίσω  και το δεύτερο έπρεπε να κάνω και τον απαιτούμενο πρόλογο για να μπούν καλά στο νόημα.

Το ποίημα αυτό που θα σας πω και τα συμβάντα αυτά που αναφέρεται έχουν αναφερθεί στα χρόνια γύρω μετά τον ερχομό του Βασιλιά ‘Οθωνα άταν η πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν στο Ναύπλιο.

Οι νόμοι τότε ήσαν πολύ αυστηροί στο ζήτημα των φόνων. Δηλαδή όποιος έκανε κάποιο φόνο για οποιοδήποτε λόγο και χωρίς διαδικασίες έπρεπε να εκτελεστεί και ως μέσον εκτελέσεως είχαν τη λαιμητόμο (Καρμανιώλα) . Επίσης αυτά τα χρόνια έδιναν μεγάλη σημασία στο ζήτημα της τιμής του κοριτσιού όπως λέι και η παροιμία. «Η τιμή τιμή δεν έχει και χαρά σε΄ όποιον την έχει».

Όποιο κορίτσι ερχότανε σε γάμο έπρεπε να είχε για προίκα της πρώτα την τιμή της και ύστερα τ΄ άλλα ενώ σήμερα τι τρομερή αντίθεσις!.. Ούτε κάν της δίνουν σημασία. Την έχουν τελείως παραμερίσει..

Το ποίημα θ΄ αναφερθεί σ΄ αυτά τα ζητήματα με τον τρόπο του ποιητή.

 Σελ. 123-127

                                 Η ΤΙΜΗ

Όλοι γνωρίζαν στο χωριό τον γέρο κυρ Σωτήρη

Φτωχό πολύ μα τίμιο! Στ΄ αλήθεια νοικοκύρη

Είχε κορίτσια τέσσερα όμορφο καμωμένα

Και γιό που για τις αδελφές εδούλευε στα ξένα

Έδιναν όλοι σεβασμό στο γέρο φαμελίτη

Κι΄ ευτυχισμόνο έλεγαν το φτωχικό του σπίτι

Μα ένας ψεύτικος γαμπρός επλάνεψε μια μέρα

την πρώτη του την πιο καλή απ΄ όλες θυγατέρα

Και βούλιαξε του αγνού σπιτιού τα τιμημένα χρόνια

μες στο σκοτάδι της ντροπής και μες στην καταφρόνια

Έξαφνα έρχεται ο αδελφός μια μέρα από τα ξένα

Κι΄ ακούει πως εντρόπιασαν την αδελφή παρθένα

το ίδιο βράδυ έκανε για τον φονιά καρτέρι

Κι έξη φορές μες την καρδιά του μπύχνει το μαχαίρι

και την τιμή ξανάδωσε στην αδελφή του πάλι

Μα.. του εκόστησε ακριβά! Το ίδιο του κεφάλι

για την τιμή της αδελφής δεν άνοιγε τον νόμο

Είναι φονιάς! Το αίμα του χρωστά στη λαιμητόμο

Όμως πριν φέξει η Κυριακή και ξεχυθούν τα πλήθη

στο μέρος όπου από βραδύς η καρμανιώλα εστήθη

Ο κυρ Σωτήρης με μαλλιά κατάλευκα σαν χιόνι

που απ΄ τα χρόνια πιο πού του  τάσπρισαν οι πόνοι

μ΄ ένα ραβδί στο χέρι του και με θαμπό το μάτι

ξεκίνησε σιγά σιγά κι΄ ανέβη στο παλάτι

Θέλω να ειδώ τον Βασιλιά σε ποιο τον βρίσκω μέρος;

Σε λίγο ήταν αντικρεί στο Βασιλιά ο γέρος

Είχα-του λέει- Βασιλιά μες στο μικρό χωριό μου

σαν νοικοκύρης τίμιος κι΄ εγώ στο φτωχικό μου

Είχα κορίτσια τέσσερα αποθαμένο ταίρι

Είχα μονάκριβο παιδί στης ξενιτειάς τα μέρη

πολλά κορίτσια αληθινά μα για την φαμελιά μου

εγώ κι΄ ο γιός μου δούλευε στα ξένα Βασιλιά μου

Όμως και τα κορίτσια μου όχι πως ειν΄ εμένα

Εμάθανε από μικρά να είναι προκομμένα

Μπορούσαν και μονάχα τους να βγάλουν το ψωμί τους

Και είχαν μια προίκα Βασιλιά μεγάλη! Την τιμή τους

Εμείς που δεν βρισκόμαστε σε ξακουσμένες χώρες

αυτή την προίκα δίνουμε στις φτωχοπούλες κόρες

Στο σπίτι μας δεν βρίσκεται ασήμι και χρυσάφι

Έχει καθ΄ ένας από μας ένα μικρό χωράφι

Άλλος καμπόσα πρόβατα κάποτε μες στη στάνη

αδελφομένα ο ζευγάς γλεντά με τον τσοπάνη

Εμείς στον κάμπο Βασιλιά θα βγούν τα πρωτοβρόχια

κι΄ ο ήλιος του καλοκαιριού. Έτσι τα περνά η φτώχεια…

Έτσι περνούσα αφέντη μου κι΄ εγώ μες στο χωριό μου

Σαν νυκοκύρης τίμιος κι΄ εγώ είχα δικό μου…

Όταν εμπήκε σπίτι μου ο άπιστος, ο προδότης

Και έκλεψε το θησαυρό της κόρης μου της πρώτης…

Τι με κοιτάζεις; Πως δεν κλαίς;Πως βασιλιά δεν φρίτεις;

Τα΄ ακούς τι λέω;Τάκουσες;Της πήρε την τιμή της

και δεν της πήρε τη ζωή στη χιλιοντροπιασμένη

Για να την βλέπω μια να ζη και χίλιες να πεθαίνη..

και ρήμαξε το σπίτι μου εμένα, τα παιδιά μου

Αχ συμπαθησέμαι Βασιλιά μου πνίγεται η καρδιά μου

Ο γιός μου από ην ξενιτιά εγύρισε μια μέρα

και ακούει την ατέλειωτη ντροπή απ΄ τον πατέρα…

Και δεν την παίρνει;Ρώτησε. Παιδί μου πήρε άλλη

Τότε ασήκωσε με πόνο το κεφάλι

Και βλέποντας την αδελφή,μας τρόπιασες της λέει

Μας ντρόπιασες. Και σαν μικρό παιδί άρχισε να κλαίει

Το ίδιο βράδυ έκανε για τον φονιά καρτέρι

Και καθώς πέρασε ο φονιάς με το ακριβό του ταίρι

σαν όχεντρα που την πατούν επάνω του εχύθη

Και το μαχαίρι τούχωσε έξη φορές στα στήθη

Έξη φορές τον σκότωσε χωρίς να πη μια λέξη

Γιατί κι΄ εκείνος Βασιλιά εσκότωσε άλλους έξη…

Τα τέσσερα κορίτσια μου , εμένα , το παιδί μου!..

Αυτός μας σκότωσε ,αυτός! Μου πήρε την τιμή μου

Κι  εσύ μεγάλε Βασιλιά το ίδιο θάθελες κάνει

σ΄ εκείνον όπου θάμπαινε και θάκλεβε μια μέρα…

Αχ! Συμπάθησε τον άμοιρο πατέρα

που για τον γιο του έρχεται στα ποδια σου να πέσει

Πρέπει το δίκιο Βασιλιά πρέπει να μπη στη θέση

Συμπάθησέ μας Βασιλιά μα τι μπορώ και πάλι

όταν ζητάν να κόψουμε του γιού μου το κεφάλι;

Του γιού μου του μοναχογιού ξέρεις το έχω ένα

Κι΄ αν πάρη θάνατος αυτόν μαζί θα πάρη κι΄ εμένα

τα τέσσερα κορίτσια μου για πες μου τι θα γίνουν;

Χωρις πατέρα κι΄ αδελφό για πες μου τι θα γίνουν;

Χωρίς πατέρα κι΄ αδελφό για πες που θα μείνουν;

Πως θ΄ αποφύγουν Βασιλιά του κόσμου την απάτη

Χωρίς πατέρα κι΄ αδελφό στο πλάϊ τους προστάτη;

Όχι το δόλιο μου παιδί, μη το κόψη η καρμανιόλα

Ή πες να κόψουν Βασιλιά και τα κορίτσια μου όλα.

Λέει και αφήνει σαν τρελός ο γέρος το παλάτι

χωρίς να ειδή πως δάκρυσε του Βασιλιά το μάτι

Καλά δεν εξημέρωσε η Κυριακή ακόμη

και από πλήθος άμετρον εγέμισαν οι δρόμοι

τρέχουν κορίτσια και παιδιά οχλοβοή μεγάλη!

Εκεί που του κατάδικου θα κόψουν το κεφάλι

σε μια γωνιά μακρινή από στρατό κλεισμένη

Την καρμανιόλα έχουνε από βραδύς στημένη

Και τρέχει κόσμος γύρω της και που δεν βρίσκει θέση

Να ειδ’η τον άμοιρο φονιά και να τον συγχωρέση

Και νάτος!Είπαν Νάτος! Φώναξαν κι΄ έχει θανάτου χρώμα..

Κι΄ ο θάνατος λες και νάκουσε με μιας το κάθε στόμα

όταν ανέβαινε ψηλά ωχρός στην κηλοτίνα

Εβγήκε ο ήλιος κι΄ έλαμψε εν άστρο μιαν ακτίνα

ακτίνα που τον έχωσε ωσάν χρυσό στεφάνι

Του τιμημένου μάρτυρα κομμάτι πριν πεθάνει

Θάρρος του λέει ο παππάς παιδί μου μη φοβάσε

Συγχωράτεμαι…Και ο θεός ας με συγχωρέσει!!

Συγχωρεμένος νάσαι! Όλοι με μια φωνή γεμίζουν τον αέρα

Μα άλλη φωνή ανέλπιστη ακούγεται από πέρα

Σταθείτε λίγο χριστιανοί!Σταθείτεεε !Χάρη Χάρη

στέλνει ο μεγάλος Βασιλιάς στο τίμιο παλληκάρι!!!..

Σελ.128

Τελειώνοντας τη απαγγελία και του δεύτερου ποιήματος ύστερα απ΄ τη θεατρική παράσταση που παρουσιάσαμε στο Σοφικό όπως προέγραψα ο κόσμος με καταχειροκρότησε σε τέτοιο σημείο που έμεινα έκπληκτος από ικανοποίηση. Ιδιαίτερα το δεύτερο με τον τίτλο Η ΤΙΜΗ τους συγκίνησε τόσο πολύ που πολλοί με πλησιασανε αν ήταν δυνατόν να τους το γράψω ή δείνοντάς μου ονόματα να τους το στείλω ταχυδρομικως. Μου έκανε εντύπωση που και μεγάλα στελέχη των οργανώσεων ενδιαφέρθηκαν γι΄ αυτό. Αυτό συνέβει όπως κατάλαβα αργότερα ήθελαν να το περάσουν από λογοκρισία μήπως ήταν προπαγανδιστικό υπέρ της Βασιλείας μια και υπήρχε μια οργάνωση φιλοβασιλική. Η οργάνωσις αυτή ήταν στα σπάργανά της ακόμα αλλά και άκρως αποκρουστική και αντιπαθητική για το κομμουνιστικό κόμμα που ήταν και η βάσις των άλλων οργανώσεων.  *(3)   Αυτό το διεπίστωσα εν καιρώ. Η λέξις Βασιλιά που περιέχει πολλές φορές το ποίημα τους ερέθισε γι΄ αυτό και το ενδιαφέρον τους να κριτικάρουν κι΄ εγώ ανέμελος και ικανοποιημένος νόμιζα πως τους είχα ικανοποιήση και ευχαριστήση τόσο πολύ! Βέβαια δεν μπορείς να πη κανείς ότι το ποίημα δεν ήταν τόσο ωραίο όσο και η γεμάτη χρώμα και τόνο της απαγγελίας μου ούτως ώστε να μη μείνει ο κόσμος ευχαριστημένος και καταενθουσιασμένος…

 Σελ. 129

Φεύγοντας την άλλη μέρα απ΄ το Σοφικό που ομολογουμένως περάσαμε πολύ ωραία απ΄ την επιτυχία που είχαμε στην αποστολή μας αλλά και με τη μεγάλη αγάπη και περιποίηση που μας περιέβαλαν οι κάτοικοι του Σοφικού σε ύπνο και φαγητό.

Φθάσαμε στ΄ Αθίκια και πάλι με τα πόδια από το δρόμο του Αγιανδρέα για ασφάλεια απ΄ τους Γερμανούς .Γιά το βράδυ με ειδοποίησαν να ξαναπώ το ποίημα στο καφενείο του Μπάλα με τη δικαιολογία ότι τους άρεσε τόσο πολύ ,αλλά να τ΄ ακούσουν όσοι άλλοι δεν το είχαν ακούσει. Εγώ πρόθυμως χωρίς να ήξερα τι ακριβώς μου συνέβαινε πήγα το βράδυ και στο γεμάτο ασφυκτικά καφενείο από κόσμο αλλά και όπως πρόσεξα και υψηλά πρόσωπα των οργανώσεων. Είπα το ποίημα και πάλι με μεγάλη επιτυχία καταχειροκροτούμενος.

Με την παρέλευση τριών ημερών έμαθα τελικά από έμπιστο μου πρόσωπο την ανησυχία που τους είχα δημιουργήσει . Με ψυχολόγησαν όμως ότι οι προθέσεις μου δεν ήσαν προπαγανδιστικές γι΄ αυτό και δεν είχα άσχημες συνέπειες. Μόνο μου συνέστησαν συμβουλευτικώς να μη το ξαναπώ επειδή δεν ήταν προς το συμφέρον των οργανωτικών σκοπών μας.

Απ΄ τη στιγμή αυτή δυστυχώς κατάλαβα ότι

Σελ. 130

δεν είχα καταλάβη . Κατάλαβα ότι η αφετηρία των οργανώσεων είναι το ΚΚΕ.

Αυτό το διαπίστωσα και απ΄ το ότι όταν μου προτείνανε ν΄ αναλάβω την υπευθυνότητα της ΕΠΟΝ ‘επρεπε να ήμουν γραμμένος στο ΚΚΕ και επειδή εγώ δεν δέχτηκα παρέμεινε αυτός που υπήρχε και δεν προήχθη σε τομεάρχης καθώς είχαν αποφασίσει.

Στο να γραφή κανείς στο κομμουνιστικό κόμμα ήταν προαιρετικό. Ίσως δεν θέλανε να βάλουν επιβάλλον για να μην αποκαλύψουν τα απόκρυφα σχεδιά τους. Μόνο εγώ ο φίλος μου Τάκης του Προκόπη, ο Θύμιος ο Τζαναβάρας και ο ψάλτης κ. Τόγιας. Όλοι οι άλλοι ήσανε γραμμένοι και πηγαίνανε ως πρόβατον επί σφαγήν . Εγώ τουλάχιστον άρχισα να φιλοσοφώ τα τεκτενόμενα γύρο μου. Και αν κανείς μου έλεγε γιατί δεν γράφεσε κι΄ εσύ στο ΚΚΕ; Κι΄ εγώ τάχα με αφέλεια τους απαντούσα. Εγώ είμαι στην οργάνωση της ΕΠΟΝ και ξέρω πως η οργάνωση αυτή βοηθάει και σκοπό έχει για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές. Και εντελώς στα καθηκοντά μου με το παραπάνω.

Πως ήταν δυνατόν να ασπαστώ και να υποστηρίξω ένα καθεστός που το παρελθόν του είναι πού αντίθετο από τις ιδέες μου. Δεν είδαμε την επικράτηση της κομμουνιστικής επαναστάσεως στη

           

Σελ. 131

Ρωσία  πως κατέληξε; Το μεγαλύτερο δεινό που επέφερε ήταν η κατάργηση της ορθοδόξου πίστεως σε μια τόσο μεγάλη χώρα με δικτατορικές συμπεριφορές.

Εξ΄ άλλου στην τετράχρονη διακυβέρνηση απ΄ τον Ιωάννη Μεταξά είχαμε γαλουχηθεί στην οργάνωση της Ε.Ο.Ν. για τα αντικομμουνιστικά συνθήματα επί τέσσερα περίπου χρόνια. Και τώρα ήταν εύκολο και δυνατό να μπλέξουμε στα δίχτυα του καθεστώτος;

Δυστυχώς όπως άρχισε ν΄ αποδεικνύεται ο απώτερος σκοπός αυτών των οργανώσεων ΕΛΑΣ, ΕΑΜ,  ΕΠΟΝ, ΕΤΑ ο πολύς κόσμος άρχισε να πιστεύει πως ήταν προδομένος. Στην αρχή όλος ο κόσμος πίστευε ότι πραγματικά ότι επρόκειτο περί καθαρού αντιστασιακού αγώνα. Οι περισσότεροι οργανωμένοι ήμαστε περήφανοι για ό τι προσφέραμε και ιδιαίτερα αυτοί που ανεβήκαμε ως αντάρτες στα βουνά αντιμετωπίζοντας τόσες στερήσεις και κινδύνους.

Επειδή έβλεπαν όμως τις κάποιες αντιρρήσεις του κόσμου οι μεγάλοι στρατιωτικοί άρχισαν την χρονιά 1943-44 να χρησιμοποιούν ακόμα και άδικες σφαγές προκειμένου να δημιουργήσουν τρομοκρατία και να συγκρατήσουν από αίσθημα φόβου τους οργανωμένους.

Καθαρά αυτό φάνηκε με την παρέλευση των γεγονότων με τα οποία θ΄ ασχοληθώ(θέλοντας θεού).

         

 Σελ. 132

Να ασχοληθώ και λίγο με τα αισθηματικά μου..Σαν νέοι που είμαστε στην ΕΠΟΝ συνεχίζαμε να παρουσιάζουμε τη ζωντάνεια και τις διασκεδάσεις με τα ιδικά επαναστατικά τραγούδια και τις ιδικές ευθύνες και ψυχαγωγικές βραδυές μεταξύ των δύο φύλων . Παρ΄ όλο ότι βλέπαμε και τα δυσάρεστα γεγονότα που κατά καιρούς μας παρουσιάζοντο ,τα νειάτα είχαν ξεχωριστό λόγο να τα περαβλέπουν κάπως… Για μένα μικροαισθηματάκια υπήρχαν πολλά απ΄ την αρχή της οργάνωσις. Όχι βέβαια πως ήμουν γόης αλλά; Παρατηρούσα κάποια συμπάθεια από αξιόλογα θηλυκά. Ίσως λόγω του ότι ανακατευόμουν σε ψυχαγωγικές καταστάσεις όπως τα θέατρα. Για να κάνη κανείς σοβαρό δεσμό σ΄ αυτήν την ανεμοζάλη της κατάστασις ήταν κάπως δύσκολο. Αλλά τα αντιμετωπίζαμε σαν εφήμερα όλα. Που διάθεση τότε για παντρολογήματα! Όλα τα μεγαλύτερα αδέλφια μου λόγω του πολέμου και συνέχεια της άσχημης κατάστασις ήσαν ανύπαντρα. Ο Γιάννης 32 χρόνια. Ο Μιχάλης 30. Η μαρίνα 27 .Και΄ εγώ 24. Τουλάχιστον ο Μιχάλης και η Μαρίνα έπρεπε να είχαν παντρευεί. Όσο για τον Γιάννη που ήταν και ο μεγαλύτερος μας είχε σκοπό του. Η Πολυξένη έτυχε και παντρεύτηκε στην κανονική της ηλικία 22 χρονών. Ενώ όλοι οι άλλοι λόγω της συνεχιζόμένης ανώμαλης κατάστασις.

           

Σελ.133

παντρευτήκαμε όλοι σε μεγάλη ηλικία. Ο Μιχάλης στα 32. Ο Γιάννης στα 34. Η Μαρίν στα33 κι΄ εγώ στα 32. Δηλαδή καθυστερήθηκαν  οι πανρειές μας απ΄ την ανώμαλη ακτάσταση που μας έπιασε στα καλύτερα νεανικά μας χρόνια. Ιδιαίτερα ο Μιχάλης προηγείτο γιατί χρειαζότανε και η μητέρα επί τέλους μια βοήθεια στις δουλειές του σπιτιού να ξεκουραστή κι΄ αυτή κάπως ύστερα από τόσα χρόνια προσπαθειών για να μας μεγαλώση και μάλιστα με την 15χρονη απουσία του πατέρα στην Αμερική. Όσο για τη Μαρίνα και αυτή καθυστέρησε αρκετά ενώ έπρεπε να είχε παντρευτεί πολύ πιο νωρίς σαν αδύνατο μέρος που ήταν.

Αυτά τα χρόνια της κατοχής αλλά και στα χρόνια της ΕΟΝ του μεταξά εγώ πήγαινα στο ψαλτήρι της εκκλησίας και παρακολουθούσα την ψαλμοδία βοηθώντας κάπως με τον τρόπο μου κοντά στον κ. Τόγια που διατηρούσαμε και φιλία από μικροί που ήμαστε . Όλοι της οικογενείες είχαμε κλήση προς εκκλησιαστικά τροπάρια απολυτίκια και καταβασίες που τα ξέραμε απ΄ έξω τα περισσότερα τα οποία ψέλναμε στο σπίτι τροπάρια της κάθε μεγάλης εορτής αλλά και έξω στις εργασίες αντί για τραγούδια πολλές φορές ψέλναμε διάφορα ωραία τροπάρια. Εγώ μάλιστα είχα την επιθυμία να μάθω βυζαντινή μουσική

         

Σελ.134

και θα μάθαινα στις αρχές του 1944 όταν αποφάσισα με πέντε παιδιά να μας μάθη ένας εκπαιδευτικός δάσκαλος συγγενής των Παπαδαίων ο οποίος ήταν και τέειος ψάλτης αλλά και ως άνθρωπος είχαμε αρχίση να κάνουμε 6-7 μαθήματα ,αλλά δυστυχώς για ποιο λόγο ήταν ανεπιθύμητος για την οργάνωση και τον εκτέλεσαν ένα τόσο χρήσιμο άνθρωπο για την κοινωνία και περισσότερο για τα προσφιλή του άλλα και για μας τα παιδιά που θα μαθαίναμε μουσικά. Κάτι τέτοια περιστατικά ΄σαν ντροπή για τις οργανώσεις.

Προς το Φθινόπωρο όμως αρχίσανε να σταματάνε τις εκτελέσεις της χρονιάς του 1944. Φαίνεται πως καταλάβανε τα απάνθρωπα σφάλματα τους αλλά και το ότι είχαν χάσει τον αντικειμενικό τους σκοπό. Τον Δεκέμβριο του 1944 οι Γερμανοί επί τέλους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα γιατί είχαν καταλάβει πως είχαν χάσει ολοκληρωτικά τον πόλεμο αφού κράτησαν σθεναρά μέχρι το 1945 στα μέρη της Αιγύπτου αφού της επετέθηκαν όλα τα μεγάλα κράτη και της Αμερικής. Απ΄ την Αθήνα αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν γιατί έκαναν απόβαση οι εμπόδισαν και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ οι οποίοι είχαν σκοπό να επικρατήσουν για ν΄ αναλάβουν την διακυβέρνηση της Ελλάδος. Έγιναν τα λεγόμενα Δεκεμβριανά με αποτέλεσμα να υπήρχαν αλλά τελικά να μην επικρατήσουν.

 Σελ. 140

Φεύγοντας οι Γερμανοί κακείν κακώς από την Ελλάδα το Δεκέμβη του 1944 οι αντάρτες κατεβήκανε και αυτοί οπλισμένοι για να διεκδικήσουν την κρατική εξουσία αφού πρώτα αντιμετώπισαν αντιστάσεις από διάφορα κόμματα και με την βοήθεια των Άγγλων με τον στρατηγό Σκόμπυ απετράπησαν δημιουργώντας μεγάλη αναστάτωση στην πρωτεύουσα με αρκετές ζημιές και θήματα. Τους είχαν προταθεί να παραδώσουν τα όπλα για να συμμετείχουνστις εκλογές που επρόκειτο να γίνουν. Αυτοί όμως δεν δεκτήκανε γιατί αισθανόντουσαν προδομένοι με αποτέλεσμα να διατηρήσουν το αντάρτικο 1945-46 κτυπώντας αυτή τη φορά διαφόρους σταθμούς χωροφυλακής και να ήσαν αντίθετοι προς την νόμιμη κρατική Κυβέρνηση. Εν τω μεταξύ μετά την αποχώρηση των Γερμανών και την επικράτηση των συμμάχων μας Άγγλων άρχισε να ιδρύεται μια αντιανταρτική οργάνωσις από Χίτες που την αποτελούσαν άτομα παθόντα από τις οργανώσεις από σφαγές και άλλες υλικές ζημιές που είχαν υποστεί .Καταφερόντουσαν με σχετικά αντίποινα κατά των πολιτικών υπευθύνων για να βγάλουν το άχτι τους με αποτέλεσμα ν΄ αρχίση ένας μικρός εμφύλιος πόλεμος που συν τον χρόνο γενικεύθηκε και κράτησε δυστυχώς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1950 γεγονότα πολύ άσχημα με τα οποία θα αναφερθώ με λεπτομέρειες με την παρέλευση των γεγονότων. Δυστυχισμένη Ελλάδα πόσες μπόρες πέρασε!!!

          

 Σελ.141

Όπως είδαμε ο αντιστασιακός πόλεμος και ο αντικειμενικός σκοπός των οργανώσεων δεν επετεύχθη .Μπορεί τα πρώτα χρόνια να δεινοπάθησε ο κατοχικός στρατός και να νόμιζε ο κόσμος και ιδιαίτερα αυτοί οι απλοί που απαρτούσαν τον αντάρτικο στρατό ότι ο αγώνας πάνω στα βουνά ήταν ιερός και ότι η αποστολή τους αυτή ήταν καθαρά αντιστασιακή Και μπράβο σ΄ αυτούς τους αντάρτες που πολεμούσαν με την ιδέα αυτή παρ΄ όλο που αντιμετώπιζαν μια ζωή γεμάτη κινδύνους, στερήσεις και διάφορες αντίξοες καιρικές συνθήκες. Με αυτά τα συναισθήματα ζούσαν γιατί αυτά τους εδίδασκαν οι πολύ μεγάλοι. Αρχικώς κι΄ εμείς οι απλοί που αποτελούσαμε τις εδώ πολιτικές οργανώσεις αυτά δεν νομίζαμε; Αυτά μας έλεγαν με τις διάφορε φωτιστικές τους ομιλίες; Όλα τα τραγούδια τα οποία τραγουδούσαμε με ενθουσιασμό αυτό το περιεχόμενο δεν είχαν; Όταν έφθασε όμως το μαχαίρι στο κόκκαλο τότε απεκαλύφθησαν. Τότε κατάλαβε ο Ελληνικός λαός γι΄ αυτό τους κατέκρινε και αθελά του και με άγνοια τους ακολούθησε.

Εγώ ήμουν από τους πρώτους που εκδηλώθηκα εναντίον τους και αυτό το μαρτηράει η ομιλία μου που είπα για την επαίτιο του ΟΧΙ μπροστά στο μνημείο των ηρώων το 1946. Ήταν η πρώτη εορταστική επαίτιος μετά τον πόλεμο και η πρώτη μου ομιλία………..

*(4)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

*(1) Σελ.108/Το σαμποτάζ στο τρένο με πορεία προς Καλαμάτα, έγινε 06/08/1944 δίπλα στο χωριό Σολομός στη τοποθεσία "Κοφού" και είχε ως αποτέλεσμα τον εκτροχιασμό μόνο ενός βαγωνιού.Οι Γερμανοί κατεβάζουν τους "κλουβίτες" και  εκτελούν 19 από τους 20  σε μιά εκεί λακούβα τους οποίους σκέπασαν με χώματα οι κάτοικοι του Σολομού,δεν εκτέλεσαν έναν από Νεμέα! Μερικοί νεκροί περισυλλέγησαν κατόπιν από τους οικίους τους οι υπόλοιποι έμειναν εκεί, χωρίς ούτε ένα μνημείο να αναφέρει τη θυσία τους! Δεν πείραξαν δε οι Γερμανοί το χωριό του Σολομού γιατί  ακόμα έκαιγαν τρία σπίτια που την προϊγούμενη ημέρα είχαν βάλει φωτιά οι "αντάρτες" και είχαν πάρει 6 Σολομιώτες που τους έσφαξαν στο χωριό Καλέντζι!(Από μαρτυρίες Σολομιωτών Μιχ. Καπλάνη, Θεοφάνη Οικονόμου.....!)  Γιά το γεγονός αυτό του σαμποταζ του τραίνου σχετικές πρέπει να είναι οι επόμενες αναφορές παρ΄ ότι μη ακριβείς:

Στο  βιβλίο " Η Μαύρη Βίβλος της κατοχής" αναφέρεται  5 Αυγούστου 1944 .Στο Χιλιομόδι Κορινθίας εκτελούν 17 ομήρους από τις φυλακές της Τρίπολης.

Στο βιβλίο του(Σελ. 66) ο Διοικητής  6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Εμμ. Βαζαίος αναφέρει" Την 22-8-44 το Ι Τάγμα ανέφερεν ότι προκεχωρημένον τμήμα αναγνωρίσεως ανετίναξεν αμαξοστοιχίαν μεταξύ Σολωμού Κορίνθου με αποτέλεσμα: Η αμαξοστοιχία απεκόπη εις τρία τμήματα, η κλούβα των κρατουμένων ανετινάχθη, η σιδηροδρομική συγκοινωνία διεκόπη, η δε αμαξοστοιχία εκαίετο καθ΄ όλην την ημέραν της χθές"

*(2) Σελ.113/ Το Μοναστήρι Αγ. Δημήτριος είναι στο χωριό μου Στεφάνι.(Τον Ιούνιο του 1944 φονεύθηκε από "αντάρτες" με δύο σφαίρες στο κεφάλι στην εξώπορτα της μονής   ο ηγούμενος   "Θεοστήρικτος" Ριζόγιαννης (συγγενής μου), ο οποίος είχε ιδιαίτερες σχέσεις με τον Δαμασκηνό)

*(3) Σελ.128/ Για την οργάνωση αυτή (ΕΒΑΜ) βλέπε στην ανάρτηση 059 τα αναφερόμενα από τον αρχηγό της στο Δήμο Κλεωνών ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΛΑΡΑ, ο οποίος αναφέρει ότι και ο αδελφός του Γεωργ. Τζαναβάρα ο Γιάννης, ήταν οπαδός της!)

*(4) Περί του θανάτου του "ΚΡΟΝΟΥ" που αναφέρονται στην Σελ.210, υπάχει και η παρακάτω  αναφορά:

"Η μάχη και ο θάνατος του καπετάν Κρόνου"

Ο Κώστας Αντωνόπουλος (Κρόνος) υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ στην Βοιωτία. Γεννήθηκε στο χωριό Πάπα Δομοκού και υπηρέτησε στην σχολή ευελπίδων. Αργότερα με τον βαθμό του ανθυπασπιστή βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του ελληνοιταλικού μέτωπου. Με την κατοχή εντάσσεται στον ΕΛΑΣ Βοιωτίας και εξελίσσεται σε ένα από τους πιο γνωστούς καπετάνιους. Διωγμένος μετά την Βάρκιζα εντάσσεται στον ΔΣΕ με τον βαθμό του λοχαγού. Θα χάσει την ζωή του ηρωικά στην μάχη της Αλυκής Ξηρονομής στις 29/03/1948.

Να πώς περιγράφει τη μάχη και το θάνατο του καπετάν Κρόνου στο βιβλίο του «Η Βοιωτία στον αγώνα», ο Τάκης Κόλλιας:

«...Ο Κρόνος δίνει εντολή στον Παπασταμάτη με την ομάδα του να κόψει την πορεία της ομάδας του εχθρού, που βάδιζε αμέριμνα, χωρίς να αντιληφθεί τίποτα. Πράγματι, ξεκίνησε ο Παπασταμάτης, όμως η ομάδα είχε προπορευθεί και δεν τα κατάφερε να την κόψει. Εν τω μεταξύ η μάχη εκδηλώθηκε...

Η ώρα περνούσε. Η μάχη ήταν πολύ σκληρή, γιατί γινόταν από πολύ κοντινή απόσταση. Για μια στιγμή, βρεθήκαμε με τον Κρόνο σε ένα τσουγκάρι και, όπως αυτός ήταν καθισμένος στο γόνατο, εγώ όρθιος, και παρακολουθούσε τη μάχη με τα κιάλια, μας ήρθε μια ριπή. "Κώστα", του λέω, "μας ήρθε ριπή". "Από πού;", μου λέει. "Εδώ που είμαστε κάτω, δε μας πιάνουν σφαίρες". Γυρίζει αριστερά. Μας χώριζε ένα μικρό ρέμα με λίγα πεύκα. Κοιτάει με τα κιάλια και βλέπει την ομάδα που μας πλαγιοέβαλλε. "Να πού είναι. Πήγαινε πιο κάτω. Πες στον Φίτσιο να πάει λίγο ψηλότερα και να τους βάλει μέσα στον κλοιό".

Πάνω από μας, στα δεκαπέντε μέτρα περίπου, ήταν μια ομάδα δική μας, με ομαδάρχη τον Χαράλαμπο Κυπραίο από τη Λιβαδειά. Ο Κρόνος μένει μόνος του. Εγώ ξεκίνησα για τον Φίτσιο. Ηταν μια κατηφόρα με ένα σωρό βράχια. Οπως κατέβαινα, αυτός με το οπλοπολυβόλο απέναντί μας έβαλλε συνέχεια. Δεν τα κατάφερε να με πάρει. Βρήκα τον Φίτσιο. Του έδωσα την εντολή και γύρισα να πάω στον Κρόνο. Εκεί βρήκα καθισμένο σε μια πέτρα τον Βασίλη Γεωργαντά από το Σχηματάρι. "Ασ' τα", μου λέει. "Με έχει πιάσει το στομάχι άσχημα". Τον άφησα και ξεκίνησα. Δε θα ήμουν παραπάνω από πενήντα μέτρα, εγώ χαμηλά και ο Κρόνος πιο ψηλά.

Σηκώθηκε όρθιος ο Κρόνος και μου λέει: "Τάκη, κάθισε κάτω κι έρχομαι κι εγώ". Δεν πρόφτασε να κάνει πέντε βήματα και ακούω ένα "οχ". Αμέσως φωνάζω: "Κώστα, Κώστα!" Τίποτα... Από πάνω, μου λέει ο Κυπραίος: "Μη φωνάζεις, σκοτώθηκε". Τρέχω στον Φίτσιο και του λέω τι έγινε. "Πάρε και κανέναν άλλον", μου λέει, "αν μπορέσετε να τον πάρετε ή να πάρετε τα πράγματά του". Ολα τα πράγματά του ήταν ένας χαρτοφύλακας με ένα χάρτη και το πιστόλι του, το οποίο, όταν το πήρε ο Στρατός, το έκανε ...δώρο στον τότε υπουργό Στρατιωτικών, Στράτο!

Πήρα τον Γιώργο τον Βακράκη και κάναμε μια προσπάθεια για να φτάσουμε στον Κρόνο. Αυτός όμως που ήταν απέναντι από το ρέμα μας έβαλλε συνέχεια και για μια στιγμή με τραυμάτισε στο γοφό. Ενιωσα ένα πράγμα σαν ρεύμα, χωρίς να πονάω καθόλου. Ηταν στο ψαχνό, αλλά δεν μπορούσα να κινηθώ καθόλου, παρά τις προσπάθειες. Ο Βακράκης ήταν λίγο πιο πίσω μου. "Γιώργο, χτυπήθηκα", είπα. "Μην κουνιέσαι, θα πάω εγώ". Εκανε και αυτός κάποιες προσπάθειες, όμως χτυπήθηκε και αυτός στο πόδι και έτσι ο Κρόνος έμεινε. Επεσε ύστερα από λίγο στα χέρια του εχθρού.

Εμείς σιγά - σιγά ανεβήκαμε λίγο ψηλότερα.

Εν τω μεταξύ ήρθε και άλλη δύναμη του εχθρού από την Ξηρονομή. Ανέβηκε στο Κορομήλι και έτσι βρεθήκαμε ανάμεσα σε δυο πυρά. Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι που νύχτωσε. Οι απώλειες του Στρατού ήταν - από πληροφορίες, βέβαια - αρκετές. Ενώ οι δικές μας ήταν ο Κρόνος, ο Κυπραίος από τη Λιβαδειά, ο Κεφαλάς από τα Κούκουρα, ο Καρβούνης από το Ζερίκι, ο Κατσίβελος από τα Χώστια και ο Κιθαιρώνας από την Κοκκινιά. Τραυματίες οι Βακράκης από την Αγόριανη, Κόλλιας από τη Θήβα, Μέξης από τα Βάγια και Σωτήρης Λάμπρου από το Μαυρομάτι, που ήταν τραυματίας από όλμο πολύ βαριά και δεν μπορέσαμε να τον μεταφέρουμε. Τον αφήσαμε εκεί. Συνήλθε μετά από δυο μέρες. Τον βρήκαν κάποιοι χωρικοί, τον παρέδωσαν στην Αστυνομία και δικάστηκε σε ισόβια. Ηταν ένας από τα τέσσερα αδέλφια - δυο αγόρια και δυο κορίτσια - της οικογένειας Λάμπρου από το Μαυρομάτι, που ήταν και οι τέσσερις αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού.

Με το πέσιμο της νύχτας η μάχη άρχισε να κοπάζει. Τα πυρά να αραιώνουν. Επρεπε πάση θυσία να φύγουμε από κει. Σιγά - σιγά και με πολλή προφύλαξη περάσαμε στην Παναΐτσα, πήραμε νερό και ανεβήκαμε στο ύψωμα ανατολικά από τον Παλιόπυργο Ξηρονομής. Περάσαμε δυτικά από την Ξηρονομή, με κατεύθυνση τον Ελικώνα...».

ΠΗΓΗ:http://kokkinosfakelos.blogspot.gr/2011/09/blog-post_5147.html

------------------------------------------------

ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ  :

          (Α)  Ο Αναφερόμενος φονευθείς αδελφός του Γεωργ. Τζαναβάρα ,ο Γιάννης είχε και αυτός λογοτεχνική έφεση και οι οικείοι του εξέδωσαν τιμής ένεκεν το εικονιζόμενο βιβλίο με τα όσα λογοτεχνικά κείμενα είχε προλάβει να γράψει !Στο ίδιο βιβλίο έχουν καταχωρηθεί μερικές επιστολές του από το μέτωπο του "εμφυλίου" που υπηρετούσε  και παραθέτω από αυτές του κοινού ενδιαφέροντος άξιες! (Το βιβλίο μου το είχε παραχωρήσει ευγενώς ο Μπάρμπα Γιώργης)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

(Β) Η σχέση μου με την οικογένεια Σωτηρίου Τζαναβάρα για μένα Ιερότερη! Ο Σωτήριος Τζαναβάρας είπε ότι ο πατήρ μου Αν. Ριζόγιαννης "έσωσε" την ζωή του γιού του Μιχάλη Τζαναβάρα στην Εποποιία του 40΄! 

Βλέπε σχετ. και ανάρτηση 001 ( από τα απομνημονεύματα του πατρός μου)!

"Εκεί εις τα υψώματα όπου εγίνόντουσαν οι μάχες, ετραυματήστηκε ένα παιδί από το χωργιό Αθήκια , ο οποίος ελέγετω Τζαναβάρας(29) τον οποίον εγώ τον εφορτώθηκα εις τον ώμο μου και τον κατέβασα λίγο πιο κάτου για να τον επιδέσουν οι τραυματοφορείς και να τον προωθήσουν πιο πίσω , διότι εκεί εβάλετω από το πυροβολικό το ιταλικό ,γιατί όσα υψώματα καταλαμβάναμε αμέσως οι ιταλοί έδιναν σήμα πίσω εις το πυροβολικόν τους ,ότι το εγκατέληπον το ύψωμα αυτό και αμέσως άρχισαν να ανατινάσουν  όλόκληρο το ύψωμα αυτό με το πυροβολικό τους το βαρύ , εκεί λοιπόν εάν εμείς καθόμαστε ,εις το ύψωμα αυτό έπρεπε να μας σκοτώσουν όλους, αλλά είχαμε διαταγή αφού καταλάβουμε ένα ύψωμα πρέπει αμέσως να το παρακάμψουμε διά πλαγίως ,διότι οι ιταλοί τα είχαν επισημάνει αυτά μόλις τα εγκαταλήπανε ."

(29)  Ο τραυματίας ήταν ο Μιχ. Τζαναβάρας του Σωτ. από Αθήκια Κορινθίας. Αναφέρεται και σε κατάλογο τραυματισθέντων στο ύψωμα Αγ. Αθανασίου την 01/12/40  που αναδημοσίευσε ο κ. Αγ. Παναγούλιας  http://agranag.blogspot.com/"

==========

"Ως προς τον στρατιώτην Τζαναβάραν από τα Αθήκια ,όπου τον εμετέφερα πιο πίσω και είχε την ζωήν του λέει από μένα και όταν μεταφέρθηκε εις τα όπισθεν νοσοκομεία και εκείθεν αφού έμεινε εις νοσοκομείο των Αθηνών ,έστηλε τον πατέρα του το Γεροτζαναβάρα εις το χωργιό μας για να ευχαριστήσει τον πατέρα μου τον Γεροβαγγέλη ,όπου είπε το παιδί του έχει την ζωή του από τον Λοχίαν τον Ριζόγιαννη και τον υπέρ ευχαριστώ ,του είπε του Γεροβαγγέλη ,αυτά είπε του πατέρα μου και με συγκίνηση .Και οι δύο εσυγκινήθηκαν για την ωραίαν ευεργεσίαν όπου έκανε ο γιός του Γεροβαγγέλη .Και με αυτά τελειώνω εδώ τας μάχας προ του Αργυροκάστρου."

===========================================================

18-01-14

Σωτήρης Ριζόγιαννης

===========================================================

Διεύθυνση αυτής της ανάρτησης:   http://rozosotiris.blogspot.gr/2014/10/1943-1949.html