(109). «Ο Δοσιλογισμός, τα Τάγματα Ασφαλείας και το ΕΑΜ: η περίπτωση της Αργολίδας»

Κατωτέρω παροουσιαζονται αποσπάσματα από την αξιόλογη «Διπλωματική Εργασία» με τίτλο  «Ο Δοσιλογισμός, τα Τάγματα Ασφαλείας και το ΕΑΜ: η περίπτωση της Αργολίδας» του Γαλάνη Γεώργιου.

Η ψηφιακή παρουσία των  αποσπάσματων της «Διπλωματικής Εργασίας» είναι εδώ προσαρμοσμένη υπ΄εμού  , όσο και οι επισημάνσεις , κάποιες σημειώσεις μου και το «ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ» .

Κεφ.2^ο  : Η ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-1944

Προβλήματα επιβίωσης

Στις 27 Απριλίου 1941 ο Γερμανικός στρατός μπαίνει στην πόλη του Άργους. Πρωταρχικός τους στόχος είναι η καταδίωξη των συμμαχικών στρατευμάτων. Το Ναύπλιο, το Τολό και οι Μύλοι έχουν οριστεί ως σημεία επιβίβασης των χιλιάδων Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών των συμμαχικών δυνάμεων. Σχεδόν 11.000 στρατιώτες κατάφεραν να επιβιβαστούν σε συμμαχικά πλοία και να αποχωρήσουν εν μέσω βομβαρδισμών από τα γερμανικά στούκας. Άλλοι διέφυγαν προς το εσωτερικό της Αργολίδας [25], 1.300 περίπου πιάστηκαν αιχμάλωτοι και άλλοι έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια να διαφύγουν.

Στις 28 Απριλίου η εμπροσθοφυλακή του γερμανικού σώματος έμπαινε στο Ναύπλιο εν μέσω σποραδικών πυρών. Η ισχνή αντίσταση κράτησε λίγες ώρες.   Ο γερμανικός στρατός είχε καταλάβει χωρίς ουσιαστική αντίσταση τις δυο πόλεις του Αργολικού κάμπου.

Τα προβλήματα που δημιούργησε η κατοχή στην περιοχή, γερμανική και ιταλική, ήταν πανομοιότυπα με τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Ο θάνατος παραμόνευε σε καθημερινή βάση. Εκατοντάδες κάτοικοι της περιοχής έχασαν τη ζωή τους από βομβαρδισμούς είτε του γερμανικού στρατού είτε των συμμαχικών δυνάμεων [26]. Σε καθημερινή βάση η ζωή τους κινδύνευε από τα αντίποινα των Γερμανών.

Ο φόβος της επιστράτευσης ήταν ένα ακόμη στοιχείο που έκανε τη ζωή των κατοίκων αφόρητη. Όποιος έπεφτε στα χέρια των δυνάμεων κατοχής [27] στην καλύτερη περίπτωση θα δούλευε κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα οχυρωματικά έργα που έφτιαχνε ο στρατός κατοχής στον Αργολικό κόλπο

[25] Η αναζήτηση του εξοπλισμού και του ρουχισμού των στρατιωτών των συμμαχικών στρατευμάτων αποτέλεσε σε πολλές περιπτώσεις το πρόσχημα για προσαγωγές, συλλήψεις, του ντόπιου πληθυσμού αλλά και για πλιάτσικο στα σπίτια τους από τα στρατεύματα κατοχής και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Προφορικές μαρτυρίες του Γ.Γ., καλοκαίρι του 2012 και του Κ.Π. καλοκαίρι του 2012, στο γράφοντα. Επίσης Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών, σελ. 52

[26] Δανούσης Κ. Opuscula Argiva-XIII 1944-1994:50 χρόνια από την απελευθέρωση του Άργους από τους Γερμανούς, περιοδικό Αναγέννηση, τεύχος 321

[27] Οι αρχές κατοχής έστηναν μλπόκα και συλλάμβαναν αδιακρίτως. Έχει καταγραφεί η σύλληψη ενός ανάπηρου δικηγόρου αλλά και οι συλλήψεις σε κηδεία συγγενών και γνωστών του θανόντος. Η προσπάθεια του Δήμου του Άργους να συγκροτήσει μια επιτροπή η οποία θα αποφασίζει ποιοι κάτοικοι θα προσφέρουν αναγκαστική εργασία με ορθολογικότερα κριτήρια φαίνεται να απέτυχε αφού η επιτροπή κατηγορήθηκε ότι λειτούργησε προς ίδιον όφελος

Σελ.20, 21

 

και στο αεροδρόμιο του Άργους [28]. Οι λιγότερο τυχεροί στέλνονταν με τρένα στη Γερμανία [29]  για να δουλέψουν στα εργοστάσια. Υπήρχαν τέλος κι αυτοί οι οποίοι εκτελούνταν ως αντίποινα για την αντιστασιακή δράση του ΕΑΜ [30].

Τα επισιτιστικά προβλήματα έκαναν την εμφάνισή τους ήδη από το καλοκαίρι του 1941. Οι ελληνικές αρχές προσπάθησαν να διανείμουν στους αρτοποιούς της πόλης ποσότητες αλεύρων του Έμπεδου Τάγματος που φυλάσσονταν στις αποθήκες του σιδηροδρομικού σταθμού και τις οποίες οι Γερμανοί θεωρούσαν λεία πολέμου [31]. Η έλλειψη λαδιού και σιτηρών[32] έγινε μεγαλύτερη ύστερα από τις επιδρομές των ιταλικών κυρίως στρατευμάτων στις πόλεις και στα χωριά τις περιοχής [33].

Πλάι σε αυτά τα προβλήματα τη ζωή των κατοίκων δυσκολεύουν και τα μέτρα περιορισμού και απαγόρευσης της μετακίνησης των κατοίκων. Για μεγάλες περιόδους η μετακίνηση επιτρεπόταν μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, το πολύ ανά πέντε άτομα και πάντα με την έγγραφη άδεια των κατοχικών δυνάμεων [34].

[28]  Λιλής Πάνος, Μερικά περιστατικά που συμβήκανε στην Αργολίδα κατά την περίοδο της εχθρικής κατοχής 1941-1944 και έχουν σχέση με τις οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης, ανέκδοτες σημειώσεις, ΓΑΚ Ναυπλίου

[29] Ενδεικτικά για την περιοχή και τα γερμανικά αντίποινα Μπεκιάρης Ιωάννης, Αγροτικός λαϊκός πολιτισμός, Ιστορικά και λαογραφικά θέματα της Αργολίδος, Άργος 2011. Κάτοικοι του χωριού Ήρα αποτέλεσαν μέλη της θλιβερής κλούβας του τρένου στο δρομολόγιο Καλαμάτα-Αθήνα. Όταν ανατινάχτηκε από την Αντίσταση όλοι οι κρατούμενοι σκοτώθηκαν

[30] Δανούσης Κώστας, Opuscula Argiva-XIII 1944-1994 σελ.11

[31]  Ό.π.

[32] Μούτουλας, Παντελής, «Πελοπόννησος 1940-1945: η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης», Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2004,σελ.70-72

[33] Προφορική μαρτυρία στο γράφοντα του Κ. Π., καλοκαίρι 2013. Σύμφωνα με αυτή τη μαρτυρία οι Ιταλοί στρατιώτες επιδίδονταν σε πλιάτσικο δίχως προηγούμενο. Τους ενδιέφερε οτιδήποτε υπήρχε στα σεντούκια, στα κελάρια και στις αποθήκες των νοικοκυριών. Οι μαρτυρίες αυτές επιβεβαιώνονται και από τα γραπτά της εποχής. Ενδεικτικά Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών, Αθήνα 2004. Επίσης Χριστόπουλος Α, Ανδρέα Χ. Χριστόπουλου Οι Ιταλογερμανοί στην Αργολίδα, έκδοση β΄, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Άργους, Άργος 2004

[34]Ανδρέα Χ. Χριστόπουλου Οι Ιταλογερμανοί στην Αργολίδα, έκδοση β΄, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Άργους, Άργος 2004 σελ.43

Σελ.22

 

Πράξεις Αντίστασης

 Οι διαθέσεις των κατοίκων, πάντα υπό το βάρος των προβλημάτων επιβίωσης που αντιμετώπιζαν, δεν ήταν καθόλου φιλικές προς τον κατακτητή [35]. Η αντίσταση θα μπορούσε να χωριστεί σε ανοργάνωτη και οργανωμένη. Η πρώτη εκδηλώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την έλευση των Γερμανών τον Απρίλη του 1941. Ως πράξεις αντίστασης, έστω ανοργάνωτης, εκλαμβάνονται οι προσπάθειες των ντόπιων να κρύψουν (κυρίως στα ορεινά χωριά) και να φυγαδεύσουν (κυρίως στα παραθαλάσσια χωριά) τους στρατιώτες του Βρετανικού εκστρατευτικού Σώματος που είχαν εγκλωβιστεί στην περιοχή και δεν πρόλαβαν να φύγουν. Η προσπάθεια αυτή δεν ήταν χωρίς κινδύνους-αφού οι κατακτητές κατέστησαν σαφές ότι

[35] Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπήρχαν ντόπιοι οι οποίοι συνεργάστηκαν εξ αρχής με τις δυνάμεις κατοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο περιβόητος Γράτσος ή Μποζιονέλος ο οποίος συνεργαζόταν με τον Ιταλό Καραμπινιέρο Νταμέλο και με την απειλή των όπλων είχαν καταληστεύσει τους κατοίκους δεκάδων χωριών της περιοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δολοφονία του ανακούφισε τους κατοίκους και έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους ντόπιους. Για το ποιος τον δολοφόνησε δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Ερίζουν τόσο το ΕΑΜ όσο και οι υπερασπιστές του υπενωμοτάρχη Κουβελάκη. Ο Χριστόπουλος στο Οι Ιταλογερμανοί στην Αργολίδα, Ναύπλιο, 1946, αναφέρεται συχνά σε ντόπιους συνεργάτες των κατακτητών και σε μαυραγορίτες. Διαφαίνεται όμως μια προσπάθεια αυτοί να ταυτιστούν με τον υπόκοσμο της πόλης: «Δεν έμεινε κίναιδος ή μοιχαλίς που να μην προσεκολλήθη στην Ιταλογερμανική υπηρεσία».ό.π. σελ.64 Όπως είναι αυτονόητο και ως τέτοιο έχει καταδειχτεί σε πολλές έρευνες που έγιναν και στην περιοχή, η συνεργασία αφορούσε πολύ πλατύτερα στρώματα του ντόπιου πληθυσμού από τα μέλη του υποκόσμου.

Σελ.23

……………………………………………………………………………!

ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΥΑΣ

Η οργάνωση της εκκαθαριστικής επιχείρησης

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1944 οι Γερμανικές δυνάμεις με τη βοήθεια των ντόπιων συνεργατών τους προβαίνουν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις καίγοντας χωριά και εκτελώντας ντόπιους κατοίκους [83].

Στα πλαίσια αυτών των επιχειρήσεων, το Μάιο της ίδιας χρονιάς, στην ευρύτερη περιοχή της Καρυάς 21 κάτοικοι εκτελέστηκαν και οι υπόλοιποι, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και αναζήτησαν καταφύγιο στα γύρω βουνά.[84].

Φεύγοντας από το χωριό οι Γερμανοί είχαν κάψει τα σπίτια των μελών του ΕΑΜ αλλά και όσων παρείχαν οποιαδήποτε εξυπηρέτηση στις αντιστασιακές δυνάμεις [85]. Ταυτόχρονα είχαν καταστρέψει όλο το δίκτυο επιμελητείας του ΕΑΜ. Είχαν επίσης σκοτώσει όσα από τα ζώα του χωριού συνάντησαν στο πέρασμά τους. Τα μέλη του ΕΑΜ είχαν κρυφτεί μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους στις πλαγιές του Αρτεμισίου.

Όσοι αντιδρούσαν στην παρουσία του ΕΑΜ στην περιοχή ή είχαν θιγεί από κάποιες πρακτικές του, θεώρησαν πως ήταν μια καλή ευκαιρία να τελειώσουν οριστικά με την παρουσία του ΕΑΜ στο χωριό. Οργάνωσαν στις 31 Ιουλίου, συγκέντρωση στο Δημοτικό Σχολείο της Αγριλίτσας, συνοικισμού που βρίσκεται στο δρόμο Άργους- Καρυάς.

Στην οργάνωση της συγκέντρωσης πρωτοστάτησαν ο πρόεδρος της κοινότητας Καρυάς Γ. Σ., ο ταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Γ.Κ., ο αδελφός του Ευ.Κ. και ο υπενωμοτάρχης της Χωροφυλακής Ι.Σ. Οι οργανωτές της συγκέντρωσης κατάγονταν από την περιοχή της Καρυάς αλλά διέμεναν στο Άργος. Πολλοί απ’ αυτούς βρέθηκαν κατηγορούμενοι, ένα χρόνο αργότερα, με βάση τη ΣΠ 6/1945 για συνεργασία με τον κατακτητή και κατάδοση Ελλήνων πολιτών στους Γερμανούς.

Στη συγκέντρωση πήραν μέρος και κάτοικοι των γύρω συνοικισμών.

Για την υπόθεση αυτή κατηγορήθηκαν 30 κάτοικοι της περιοχής [86].

Σύμφωνα με το απαλλακτικό βούλευμα που εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον Επίτροπο του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσίλογων Ναυπλίου, στη συγκέντρωση και στην επιχείρηση που ακολούθησε συμμετείχαν εκπρόσωποι των 300 από τις 350 οικογένειες του χωριού.

[83] Κωστόπουλος Τάσος Η αυτολογοκριμένη μνήμη, τα Τάγματα ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη, Αθήνα 2005, Φιλίστωρ. Σελ 41

84]  Για περισσότερες λεπτομέρειες, Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών,ό.π.. Επίσης Δανούση Κώστα, ό.π 1994 και αφιέρωμα της εφημερίδας του Συλλόγου των απανταχού Καρυωτών, ΚΑΡΥΑ, φύλλο 44, Μάρτιος-Απρίλιος 2013

[85] Προφορικές μαρτυρίες Ι. Κ. και Ι Γ. Επίσης πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών

[86] Βλέπε Βουλεύματα 1945, αριθμ. 274,237, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ. 45, 46

 

Όλες οι μαρτυρίες που διαθέτουμε μιλούν για περίπου 100 άτομα οι περισσότεροι εκ των οποίων οδηγηθήκαν εκεί είτε βιαίως είτε από το φόβο των όσων θα ακολουθούσαν την άρνησή τους[87].

Στη συγκέντρωση πήρε μέρος ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων: γεωργοί και κτηνοτρόφοι της περιοχής, αξιωματικός της χωροφυλακής, ταγματάρχης του Ελληνικού στρατού, κάτοικοι του Άργους οι οποίοι κατάγονταν από την περιοχή αλλά και 4-5 άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας [88]. Αποφασισμένοι να προβούν στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις φαίνεται να ήταν όσοι κατοικούσαν στο Άργος και οι άντρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. «Πέντε-έξι αλήτες έχουν μείνει. Πάμε να τους μαζέψουμε να τελειώνουμε» φαίνεται να είναι το κύριο επιχείρημα για να νικηθεί ο φόβος των μόνιμων κατοίκων της περιοχής [89].

Αντίθετα, οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, αντιμετώπισαν με επιφύλαξη τα σχέδια εναντίον των εαμιτών αφού αντιλαμβάνονταν πως όταν τελειώσει η επιχείρηση και φύγουν οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, θα έμεναν αβοήθητοι σε ενδεχόμενη επίθεση του ΕΛΑΣ. Εξάλλου η εμπειρία από το διπλανό συνοικισμό (Βρούστι) τους έκανε να είναι πολύ επιφυλακτικοί: πριν λίγους μήνες ο ΕΛΑΣ είχε κάψει τα περισσότερα σπίτια του χωριού όταν κάποιοι κάτοικοι κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τον κατακτητή. «Σκεφτήκατε τι αποφασίσατε; Μου ‘καψαν το σπίτι μια φορά, δεν θέλω να μου τα ξανακάψουν» φέρεται να είπε ο ηλικιωμένος Γ. Π. [90]

Η απόφαση που πήραν ήταν, το ίδιο βράδυ κιόλας, να πραγματοποιηθεί η εκκαθαριστική επιχείρηση. Το σχέδιο προέβλεπε και ταυτόχρονη επίθεση δυνάμεων από άλλα χωριά (Λυρκεία, Καπαρέλι).

Ο οπλισμός των κατοίκων περιλάμβανε κάποια όπλα που είχαν από την υποχώρηση του Βρετανικού στρατού, κυνηγητικά όπλα, μαχαίρια, αξίνες και ρόπαλα [91]. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι οι ντόπιοι κάτοικοι είχαν στην κατοχή τους γερμανικό οπλισμό. Σύμφωνα μάλιστα με τη φιλολογία της εποχής οι Γερμανοί τους είχαν ζητήσει να τους παραδώσουν έναν αριθμό κομμουνιστών για να τους εμπιστευτούν και να τους εξοπλίσουν [92].

[87] Βλέπε προφορικές μαρτυρίες Κ.Π καλοκαίρι 2012, Μάιος 2013, Ι. Γ., καλοκαίρι 2012.

[88]  Βλέπε Βούλευμα 1945, αριθμ.237, ΓΑΚ Ναυπλίου

[89] Βλέπε προφορικές μαρτυρίες Κ.Π καλοκαίρι 2012, Μάιος 2013, Ι. Γ., καλοκαίρι

[90] Προφορική μαρτυρία ΚΠ, ό.π.

[91]  Βλέπε Βούλευμα 1945, αριθμ.237, ΓΑΚ Ναυπλίου

[92] Προφορική μαρτυρία ΚΠ, ό.π. 

Σελ. 47,48

 

 

Οι συλλήψεις των μελών του ΕΑΜ

Το μεσημέρι της επόμενης μέρας είχαν συλληφθεί περισσότεροι από 20 κάτοικοι του χωριού. Μεταξύ τους βρισκόταν και πολλά μέλη της ηγεσίας της τοπικής οργάνωσης του ΕΑΜ. Κάποιοι από τους κρατούμενους απελευθερώθηκαν μετά από την παρέμβαση συγγενών τους οι οποίοι συμμετείχαν στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις [93]. Οι κρατούμενοι χωρίστηκαν σε δυο ομάδες.

Η μια ομάδα οδηγήθηκε στο Άργος. Πρόκειται για τους κρατούμενους Σ.Κ. *(σ. εμού: Σπύρος Ι. Καραμούντζης), δάσκαλο 36 ετών, τη σύζυγο του Ε.Κ. *(σ. εμού: Ελένη Καραμούντζη), το τετράχρονο κοριτσάκι τους, Ε.Π. *(σ. εμού: Επαμεινώνδας Παπασπυρόπουλος) δάσκαλο, 27 ετών , Κ.Σ. *(σ. εμού: Κ. Στεφανάκης),  δάσκαλο 33 ετών, Ι.Κ. *(σ. εμού: Ιωάν. Κατσίμπαλης),  αστυνομικός 33 ετών, Κ.Δ. *(σ. εμού: Κων. Δαγρές),  αγρότης,20 ετών, Γ.Μ. *(σ. εμού: Νικ. Μουτσόλης),  αγρότης 32 ετών και Ν.Μ. *(σ. εμού: Γεωρ. Μουτσόλης),  αγρότης 17 ετών. Παραδόθηκαν στην Ελληνική Αστυνομία. Μετά από δυο μέρες, στις 5 Αυγούστου 1944, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς όλοι οι άντρες. Αφέθηκε ελεύθερη μόνο η Ε.Κ. και η τετράχρονη κόρη της.*

-----------------

*(σ. εμού:  Ο Γεώργιος και Νίκος  Μουτσόλης  ήταν αδέρφια.

Στην ομάδα των συλληφθέντων  και εκτελεσμένων ήταν και ο 17χρονος Ιωανν. Λυκομήτρος, ο Δημ. Κλεισάρης, ένας με επώνυμο Μιχαλόπουλος και ένας άγνωστος

------------------                                          ) 

Η άλλη ομάδα κρατουμένων οδηγήθηκε στη Χούνη, ένα συνοικισμό που απέχει 5 χιλιόμετρα από το Άργος. Κρατήθηκαν στο δημοτικό σχολείο και απελευθερώθηκαν μετά από λίγες μέρες. Στην απόφαση να απελευθερώσουν τους κρατούμενους φαίνεται να οδηγήθηκαν μετά την εκτέλεση των συγχωριανών τους από τους Γερμανούς [94] «…εις καταδίωξιν των αναρχικών στοιχείων»

[93] Προφορική μαρτυρία Ι.Κ., άνοιξη 2013. Ο Ι.Κ. είναι ανιψιός του δάσκαλου Σ.Κ.(σ.εμού: Σπύρος Ι. Καραμούντζης) στελέχους του ΕΑΜ, ο οποίος συνελλήφθη και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Ο Ι.Κ. είχε συλληφθεί μαζί με το θείο του αλλά απελευθερώθηκε με την παρέμβαση συγγενικού του προσώπου.

[94] Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών, ό.π, σελ.161.

Σελ. 49

 

 Οι δρόμος της αθώωσης των κατηγορούμενων για συνεργασία με τους κατακτητές

Όπως σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις έτσι και στην περίπτωση της Καρυάς τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν έλαβαν χώρα ανάμεσα και σε συγγενικά πρόσωπα. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση του Ε.Π.(σ. εμού: Επαμ. Παπασπυρόπουλου) του οποίου σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες «τα χέρια έδεσε ο αδερφός του», ο Κ.Π.(σ. εμού: Επαμ. Παπασπυρόπουλος)[95]  Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες ο πατέρας του Ε.Π. (σ. εμού: Επαμ. Παπασπυρόπουλου) πρωτοστάτησε στη σύλληψη τόσο του γιου του όσο και των υπολοίπων μελών και στελεχών του ΕΑΜ [96] .

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια να εξηγηθούν αυτές οι επιλογές από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές: «Αναγκαστήκαμε να σας συλλάβουμε και να σας φέρουμε κάτω για να σας γλιτώσουμε. Αφενός για να μην κάνετε εγκλήματα εσείς αφετέρου γιατί δεν μπορείτε να καταλάβετε ότι κινδυνεύετε από τους κομμουνιστές» φέρεται να είπε ο Α.Π. (σ. εμού: Α. Παπασπυρόπουλος)στο γιο του και στον ανιψιό του που λίγο πριν είχαν συλληφθεί [97]. Ο Γ.Π. καταγράφει το κλίμα που επικρατούσε: «Βέβαια, δεν περίμενε να του σκοτώσουν το γιο, ούτε τον ανιψιό, αλλά και κανέναν από τους συλληφθέντες. Σκοπός τους ήταν να τους συλλάβουν, να τους φέρουν κάτω και να διαλύσουν την οργάνωση, ούτως ώστε να μην γκρεμίζουν το δρόμο και να κινδυνεύουν από τους Γερμανούς. 

[95]  Προφορική μαρτυρία Α.Κ., άνοιξη 2013

[96] Γεώργιος Δ. Πανάγου, ό.π, σελ.160.

[97]  ό.π, σελ.160.

Σελ. 50

 

Η επιπολαιότητά τους όμως ήταν τόσο μεγάλη που άφησαν τους Βρουστιώτες να τους πάρουν τους Καρυώτες συλληφθέντες και να τους πάνε στους Γερμανούς, οι οποίοι τους εκτέλεσαν αμέσως» [98].

Σύμφωνα με το συγγραφέα η μόνη κατηγορία που μπορούσε να απευθύνει κανείς στους συλληφθέντες ήταν η συμμετοχή τους σε μια οργάνωση η οποία χάλαγε τους δρόμους ώστε να μην μπορούν να περάσουν τα Γερμανικά στρατεύματα.

Η επίσημη άποψη του κράτους, όπως αυτή εκφράστηκε μέσα από τα απαλλακτικά Βουλεύματα για αυτή την υπόθεση, ένα χρόνο αργότερα είναι πιο προσεκτική: «…βγήκαν μαζί με τους φιλόνομους χωρικούς στο βουνό εις καταδίωξιν και σύλληψιν των εγκληματικών τούτων στοιχείων». Και λίγο πιο κάτω: «εξήλθον άνευ συνοδείας Γερμανών ή άλλων εχθρών της χώρας εις καταδίωξιν των αναρχικών στοιχείων. Κατ’ αυτήν συνέλαβον περί τους υπεύθυνους των διαπραχθέντων εις βάρος των χωρικών εγκληματικών πράξεων…» [99].

Στα απαλλακτικά Βουλεύματα δεν διατυπώνεται καμιά συγκεκριμένη κατηγορία εναντίον των συλληφθέντων και εκτελεσθέντων εαμιτών. Δεν φαίνεται σε κανένα σημείο αν οι συλληφθέντες- μέλη του ΕΑΜ συμμετείχαν σε κάποια παράνομη ενέργεια της οργάνωσής τους. Περιορίζεται έτσι ο συντάκτης του Βουλεύματος σε γενικόλογες αναφορές περί «αναρχικών στοιχείων» και «φιλόνομων πολιτών». Η συμμετοχή στην οργάνωση του ΕΑΜ ήταν η μόνη κατηγορία που τους είχαν προσάψει. Κι από ό,τι φάνηκε, μια τέτοια κατηγορία ήταν αρκετή ώστε να τους οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα.*

*(σ. εμού: Περισσότερα για τα ανωτέρω αναφερθέντα γεγονότα στο εδώ «ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ»)

[98] Ό.π, σελ.160.

[99]. Βουλεύματα 1945, αριθμ. 274,237, ΓΑΚ Ναυπλίου 

Σελ.51

 

 Τα βουλεύματα του Εφετείου Ναυπλίου που αφορούν στην υπόθεση των συλλήψεων στην Καρυά

Πολύτιμη βοήθεια για την ανασύσταση του κλίματος της εποχής προσφέρει το αρχειακό υλικό που αφορά στα πρακτικά από τις δίκες του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσίλογων με έδρα το Ναύπλιο αλλά και στα βουλεύματα που εξέδωσαν οι αρμόδιες Δικαστικές Αρχές [100].

Τα δυο πρώτα έτη λειτουργίας του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσίλογων(1945-1946) οι Δικαστικές Αρχές εξέδωσαν μόνο για τους κατοίκους του Νομού Αργολιδοκορινθίας 626 βουλέυματα εκ των οποίων τα 590 ήταν απαλλακτικά [101].

Για την υπόθεση των συλλήψεων στην Καρυά και των εκτελέσεων που ακολούθησαν εκδόθηκαν δυο βουλεύματα με τα οποία απαλλάσσονται οι κατηγορούμενοι από κάθε κατηγορία [102].

[100]. Διασώζονται τα πρακτικά των δικών του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσίλογων από το 1945 ως και το 1951, για ολόκληρη δηλαδή την περίοδο κατά την οποία λειτούργησε το Ειδικό Δικαστήριο Δωσίλογων. Διασώζονται επίσης τα βουλεύματα που εκδόθηκαν από το 1945 ως και το 1948.

[101]. Σπανού Γεωργία-Μαρία, Το φαινόμενο του δωσιλογισμού και οι εκφάνσεις του Διαστάσεις του φαινομένου στο Νομό Αργολιδοκορινθίας μέσα από τα εκδοθέντα βουλεύματα του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσιλόγων Ναυπλίου 1945-1946, ανέκδοτη Διπλωματική Εργασία, Πάντειο Πανεπιστήμιο σελ. 90 .

[102]. Πρόκειται για τα βουλεύματα 1945, αριθμ. 274,237, ΓΑΚ Ναυπλίου

 

Σελ.52

 

Οι κατηγορούμενοι για την υπόθεση των συλλήψεων στην Καρυά και των εκτελέσεων που ακολούθησαν παραπέμφθηκαν στη δικαιοσύνη με βάση τη Συντακτική Πράξη 6/1945. Πιο συγκεκριμένα «κατεγγέλθησαν επί παραβάσει του άρθρου 1 εδάφιο στ [103] της υπ αριθμ. 6 Σ.Π.» [104].

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκεπτικό του απαλλακτικού βουλεύματος 237/1945 το οποίο αναφέρεται στη συγκεκριμένη υπόθεση.

«…διάφορα αναρχικά στοιχεία εντεταγμένα εις αναρχικάς οργανώσεις κατά το θέρος του 1944 κατεπίεζαν τους χωρικούς δια εγκληματικάς ενέργειας των, άλλους εξ αυτών βασανίζοντας ποικιλοτρόπως, και άλλους φονεύοντες δια προσωπικούς λόγους υπό το πρόσχημα της «απελευθερώσεως» της χώρας υπό των Γερμανών…»

« … έλαβον την απόφασιν συσσωματούμενοι εις ενιαία δύναμιν εξέλθουσιν μεθ όλων των φιλόνομων χωρικών ανά τα όρη και τα πέριξ περιοχάς των χωριών των εις καταδίωξιν και σύλληψιν των εγκληματικών τούτων στοιχείων και παράδοσιν αυτών εις τα νόμιμας Ελληνικάς και Στρατιωτικάς Αρχάς. Αμέσως δε της αποφάσεως ταύτης έθεσαν σε εφαρμογή και την 3 Αυγούστου 1944 περί τους 150 χωρικοί μεταξύ των οποίων και οι κατηγορούμενοι εξήλθον άνευ συνοδείας Γερμανών ή άλλων εχθρών της χώρας εις καταδίωξιν των αναρχικών στοιχείων. Κατ’ αυτήν συνέλαβον περί τους υπεύθυνους των διαπραχθέντων εις βάρος των χωρικών εγκληματικών πράξεων, ους και παρέδωσαν εις τα εν Άργει Ελληνικάς Στρατιωτικάς Αρχάς, δια την νόμιμον δίωξίν των. Αλλ’ εκεί- οι Γερμανοί λόγω αντιποίνων- παρέλαβον αυτοίς εκ των χειρών των Ελληνικών Αρχών και εξετέλεσαν αυτοίς μετά δυο ημέρας» [105].

Ανάλογου περιεχομένου είναι και το απαλλακτικό βούλευμα 274/1945 με το οποίο απαλλάχτηκαν οι κατηγορούμενοι για την ίδια υπόθεση.

«Επί της εξετάσεως των πολυάριθμων μαρτύρων της κατηγορίας και των απολογιών των κατηγορουμένων, προκύπτει ότι ο πρώτος κατηγορούμενος Γ.Σ. *(σ. εμού: Γεωργ. Σκλήρης), Πρόεδρος της Κοινότητας Καρυάς, καθ’ ου κυρίως βάλλουν οι μηνυταί, καθ’ ου σκοπών να αντιδράσουν εις τους Εαμ Κομμουνιστάς, οίτινες ελυμαίνοντο το χωρίον του, και οίτινες οι κάτοικοι είχον εξαιτίας των συλλήψεων και εκτελέσεων υπό των ανατρτών, εξεγερθή, ετέθη επικεφαλής των νομοταγών κατοίκων, αντιπροσωπευόντων 300 εκ των 350 οικογενειών του χωριού και οπλισμένοι όπλα, δίκανα, μαχαίρας, αξίνας και τη συνδρομή 4 ή 5 ανδρών Ταγμάτων Ασφαλείας, εξεστράτευσαν εις τα πλησίον του χωριού δάση όπου εκρύπτοντο οι εκ του χωρίου των υπεύθυνοι και καθοδηγηταί και λοιποί τιτλούχοι της οργανώσεως. II εξ αυτών μεταξύ των οποίων και τους άνω τρεις άνδρες και μια γυναίκα, ους απέστειλον εις Άργος εις την εκεί Αστυνομίαν και κατέλυσαν αυτάς και παραλαβόντες δε τους εκεί κρατουμένους, τους εξετέλεσαν εν Άργει, μεταξύ αυτών και τους τρεις ως άνω παθόντες» [106].

Από την αρχή τα απαλλακτικά βουλεύματα δεν αφήνουν περιθώρια για   παρερμηνείες:   οι   πολίτες   χωρίζονται   σε   «νομοταγείς»   και   σε «αναρχικά στοιχεία». Τα μέλη του ΕΑΜ θεωρούνται μη νομοταγείς πολίτες γεγονός που νομιμοποιεί τη δράση των «νομοταγών» συγχωριανών τους, δηλαδή τη σύλληψή τους με τη συνδρομή των Ταγμάτων Ασφαλείας. Οι Δικαστικές Αρχές αποδέχονται δηλαδή ότι οι πολίτες μπορούσαν να «πάρουν το νόμο στα χέρια τους» και να συλλαμβάνουν όποιον αυτοί θεωρούν ύποπτο.

Για τις Δικαστικές Αρχές φαίνεται να μην έχει καμία σημασία αν τα συγκεκριμένα μέλη του ΕΑΜ είχαν κάποια εμπλοκή στις υποθέσεις για τις οποίες κατηγορείται το ΕΑΜ. Αν με κάποιο τρόπο συμμετείχαν στη λήψη των αποφάσεων ή στην εκτέλεσή τους. Αρκούσε το γεγονός ότι ήταν μέλη του ΕΑΜ.

Το βασικό επιχείρημα βέβαια που χρησιμοποιεί το δικαστήριο για την οριστική απαλλαγή των κατηγορούμενων είναι ότι αυτοί δεν παρέδωσαν τους συλληφθέντες στους Γερμανούς αλλά στις Ελληνικές Αρχές. Γίνεται αποδεκτό από το δικαστήριο το επιχείρημα των κατηγορούμενων ότι σκοπός τους ήταν η τιμωρία των συλληφθέντων από τις Ελληνικές Αρχές και όχι η παράδοση τους στις δυνάμεις του κατακτητή. Ακόμη κι αν υποθέσει κανείς ότι οι κάτοικοι του χωριού που συμμετείχαν στην εκκαθαριστική επιχείρηση δε φαντάζονταν ότι οι συλληφθέντες θα εκτελούνταν από τους Γερμανούς είναι βέβαιο ότι τα μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας που πρωταγωνίστησαν ήξεραν την κατάληξη αυτής της υπόθεσης.

Στα απαλλακτικά Βουλεύματα της συγκεκριμένης υπόθεσης συναντά κανείς τα επιχειρήματα που κυριαρχούν εκείνη την περίοδο. Βρισκόμαστε στο Φθινόπωρο του 1945, δέκα μήνες μετά την ήττα του εαμικού μπλοκ το Δεκέμβρη του 1944 και 8 μήνες μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας.

Πρόκειται για επιχειρηματολογία του κατοχικού πρωθυπουργού Ι. Ράλλη[107] που αξιωματικά πλέον αποδέχονται οι δικαστικές αρχές.

Την ίδια περίοδο χιλιάδες πολίτες αριστερών φρονημάτων πέφτουν θύματα της «λευκής τρομοκρατίας». Ταυτόχρονα ο δικαστικός λόγος σε πολλές περιπτώσεις υιοθετεί τη ρητορεία και τα επιχειρήματα των παρακρατικών οργανώσεων [108]..

Η υπερασπιστική γραμμή των κατηγορούμενων στη συγκεκριμένη υπόθεση, σε μια σειρά άλλες υποθέσεις που ερευνά το Ειδικό Δικαστήριο Δωσίλογων Ναυπλίου [109]. αλλά και σε άλλα Ειδικά δικαστήρια Δοσίλογων σε όλη την Ελλάδα φαίνεται να στηρίζεται στην υποβάθμιση-αν όχι στην ολική άρνηση- των σχέσεων τους με τον κατακτητή και στην ανάδειξη του αγώνα τους κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ [110].

[103] Το άρθρο 1 εδάφιο στ της ΣΠ 6/1945 προέβλεπαι ότι: «διώκονται και τιμωρούνται» στ: « όσοι κατέδωσαν εις τον εχθρόν Έλληνας ή ξένους υπηκόους, εργαζόμενους χάριν του Εθνικού ή Συμμαχικού αγώνος ή ενήργησαν δια την ανακάλυψιν ή σύλληψή των. Αποτελεί ιδιαιτέραν επιβαρυντικήν περίπτωσιν η τυχόν καταδίκη του καταδοθέντος ή συλληφθέντος.»

[104] Βούλευμα 274, ΓΑΚ Ναυπλίου

[105] Βούλευμα 237, ΓΑΠ Ναυπλίου

[106]  Βούλευμα 174, ΓΑΠ Ναυπλίου

[107] Κωστόπουλος Τάσος, ό.π, σελ 11-13

[108] Σπανού Γεωργία-Μαρία ό,π. σελ. 94

[109]ό.π.

[110] Βόγλης Πολυμέρης, Εισαγωγή στο Στράτος Ν. Δορδανάς, Η Γερμανική στολή στη ναφθαλίνη, επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία. 1945-1974, βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα 2011.

Σελ.53,54,55,56

 

Το αντιεαμικό μπλοκ

Από την έρευνά μας και τα στοιχεία που είχαμε στη διάθεσή μας δεν κατέστη δυνατό να διευκρινιστεί ο ρόλος του αξιωματικού Κ.Γ. που πήρε μέρος στη συγκέντρωση η οποία σχεδίασε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Καρυά. [111]  Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι συμμετείχε στα Τάγματα Ασφαλείας. Η προπολεμική φιλοβασιλική τοποθέτησή του διευκόλυνε μια τέτοια επιλογή.

Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να ερμηνεύσουμε τη συμμετοχή του υπενωμοτάρχη Σ.Ι στη συγκέντρωση των κατοίκων αλλά και στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

Στην οργάνωση της επιχείρησης φαίνεται να έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο και ο πρόεδρος της κοινότητας Γ.Σ.*(σ. εμού: Γεωργ. Σκλήρης),[112]  Οι σχέσεις του με τις κατοχικές δυνάμεις, η δημόσια εχθρική τοποθέτησή του απέναντι στις δυνάμεις του ΕΑΜ καθώς και η φιλομοναρχική στάση του πριν τον πόλεμο με βεβαιότητα θα οδηγούσαν σε απώλεια του αξιώματός του αν επικρατούσε το εαμικό μπλοκ. Με άλλα λόγια η διατήρηση του αξιώματός του και ό,τι αυτό συνεπάγεται ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την επικράτηση του αντιεαμικού μπλοκ.

Όσο κι αν τον πρώτο λόγο στην προετοιμασία της εκκαθαριστικής επιχείρησης τον είχαν πιο εμπειροπόλεμα στελέχη ( αξιωματικός Ελληνικού Στρατού, υπενωμοτάρχης Ελληνικής Αστυνομίας, πρόεδρος κοινότητας, μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας) χωρίς τη συμμετοχή των απλών χωρικών θα ήταν αδύνατη η διεξαγωγή της επιχείρησης.

[111] Στο απαλλακτικό βούλευμα 237/1945 αναφέρεται: «…και τη συνδρομή 4 ή 5 ανδρών Ταγμάτων Ασφαλείας…». Δεν κατονομάζονται τα μέλη των ΤΑ που συμμετείχαν στην επιχείρηση

[112]  Προφορική μαρτυρία Κ.Π. στον γράφοντα, καλοκαίρι 2012. 

Σελ.57

 

 Εκεί που η έρευνα χρειάζεται μια πιο διεισδυτική ματιά είναι στην προσπάθειά της να ερμηνεύσει τη στάση των απλών κατοίκων της περιοχής. Να απαντήσει δηλαδή στο ερώτημα ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που οδήγησαν τους απλούς χωρικούς να οπλιστούν και να αναζητήσουν τους εαμίτες συγχωριανούς τους στα γειτονικά βουνά με σκοπό την πολιτική και επιχειρησιακή εξουδετέρωση, ακόμα και τη βιολογική εξόντωσή τους.

Τα εργαλεία ερμηνείας που αποτελούν κοινό τόπο στη βιβλιογραφία δεν φαίνεται, το καθένα από μόνο του, να εξηγεί με επάρκεια αυτή την επιλογή των κατοίκων. Αντίθετα είναι απαραίτητος ο συνδυασμός πολλών και διαφορετικών προσεγγίσεων για να αναλυθεί με σχετική πληρότητα αυτή η επιλογή των κατοίκων.

Οι χωρικοί δεν συμμετείχαν στην επιχείρηση περιμένοντας να λύσουν το πρόβλημα της φτώχειας τους. Δεν περίμεναν ότι αν εξολοθρεύσουν τους εαμίτες συντοπίτες τους θα λύσουν το πρόβλημα του βιοπορισμού τους.

Επίσης δεν μπορούν να ενταχτούν στην κατηγορία «εγκληματικοί τύποι» αφού από πουθενά, ως τότε, δεν προκύπτει τέτοια συμπεριφορά. Εξάλλου κατά τη διάρκεια της κατοχής δεν αναμείχτηκαν σε υποθέσεις μαύρης αγοράς αφού όλες οι οικογένειες ήταν σχεδόν το ίδιο φτωχές για να αγοράσουν ή να πουλήσουν τα περιορισμένης αξίας κτήματά τους και η κινητή περιουσία τους ήταν μηδαμινής αξίας.

Τέλος η περιοχή της Καρυάς ήταν μια φτωχή περιοχή στην οποία δεν υπήρχαν μεγάλες ιδιοκτησίες. Ο αγροτικός κλήρος ήταν κατανεμημένος σε μεγάλο αριθμό, μικρών ιδιοκτησιών. Οι κάτοικοι της περιοχής συμπλήρωναν το γλίσχρο εισόδημά τους εργαζόμενοι ως εποχικοί εργάτες γης, στα πεδινά της Αργολίδας και της Κορινθίας [113]. Με άλλα λόγια οι ταξικές διαιρέσεις στο συγκεκριμένο χωριό ήταν περιορισμένες αν και όχι ανύπαρκτες.

Ίσως ο διπλός φόβος που ένιωθαν να μας δίνει ένα επιπλέον εργαλείο για να ερμηνεύσουμε την επιλογή τους.

Από τη μια ο φόβος πως αν αρνηθούν να συμμετέχουν θα υποστούν τις συνέπειες από την πλευρά της κατοχικής κυβέρνησης. « Είμαστε ο Ελληνικός Στρατός, θα καθαρίσουμε τους συμμορίτες και τους συνοδοιπόρους τους» φέρεται να κραύγαζαν ο αξιωματικός και τα μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας στη συγκέντρωση των κατοίκων[114].

Από την άλλη ο φόβος πως αν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ συνεχίσει να σαμποτάρει τους δρόμους και να επιτίθεται στους Γερμανούς τα αντίποινα των Γερμανών θα τα πληρώσουν κυρίως οι απλοί χωρικοί. Δεν είχαν περάσει ούτε τρεις μήνες( Μάης 1944) από τότε που οι Γερμανοί σε αντίποινα για την ενέδρα του ΕΛΑΣ σε Γερμανική αυτοκινητοπομπή στον Αχλαδόκαμπο εκτέλεσαν, σε πολύ κοντινή απόσταση από σχολείο είκοσι έναν πολίτες,

[113]   Ν.Η.  Αναγνωστόπουλος         και     Γ.Α.   Γάγαλης      ,Η      Αργολική Πεδιάς,       Αρχείο γεωργοοικονομικών μελετών ΑΤΕ, σελ. 161

[114] Προφορικές μαρτυρίες Κ.Π. ( παρών στη συγκέντρωση) και Ι.Γ.

 Σελ. 58, 59

 

κατοίκους των γύρω συνοικισμών [115]. Αξίζει να σημειωθεί πως κανένας από τους εκτελεσθέντες δεν είχε σχέση με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Η πολιτική τοποθέτηση, κατά τη δεκαετία του 1930, της πλειοψηφίας των κατοίκων των χωριών και των συνοικισμών που εξετάζουμε ίσως μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τη στάση τους στο συγκεκριμένο επεισόδιο, αλλά και συνολικά, τις επιλογές τους την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης.

Ολόκληρη η Πελοπόννησος παραμένει μια, πολιτικά, συντηρητική περιοχή. Τα πελατειακά δίκτυα είναι πανίσχυρα και οι τοπικές ελίτ συνδέονται με την κρατική εξουσία ελέγχοντας και διαμεσολαβώντας κάθε πτυχή της οικονομικής κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας [116]. Κατά κανόνα στηρίζουν και στηρίζονται από το Λαϊκό κόμμα. Ενδεικτικά από αυτή την άποψη είναι τα αποτελέσματα των εκλογών της 23ης Ιανουαρίου του 1936 στην επαρχία Άργους: το κόμμα των Φιλελευθέρων συγκέντρωσε 1.708 ψήφους (ποσοστό 22%) το Λαϊκό κόμμα 5.221 ψήφους (ποσοστό 68%) και το Παλλαϊκό Μέτωπο 120 ψήφους (ποσοστό 1,5%) [117].

Τα εκλογικά ποσοστά στα εκλογικά τμήματα της περιοχής της Καρυάς δεν καταφέραμε να τα εντοπίσουμε. Ωστόσο όλες οι μαρτυρίες που έχουμε στη διάθεση μας επιβεβαιώνουν τις φιλοβασιλικές επιλογές της πλειοψηφίας των κατοίκων.

[115] Δανούση Κώστα, σελ.12-14. Επίσης Ανδρέα Χ. Χριστόπουλου Οι Ιταλογερμανοί στην Αργολίδα,. σελ.120.

[116] Πετρόπουλος Γιώργος, Τα Τάγματα Ασφαλείας στην Πελοπόννησο, ιδεολογικές διαστάσεις και μνημονικός λόγος, ό.π., σελ. 34

[117] Σε εθνικό επίπεδο τα αποτελέσματα ήταν: Βενιζελικοί 44,17%, Φιλομοναρχικά κόμματα 47,59%, Παλλαϊκό Μέτωπο 5.76% πηγή http://el.wikipedia.org/wiki 

Σελ. 60

 

Παρεπόμενο ίσως αυτής της πολιτικής επιλογής της πλειοψηφίας των κατοίκων είναι και η φιλήσυχη στάση τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

« Είχαμε χωριστεί στα δυο. Οι πάνω νόμιζαν ότι μπορούν να τα βάλουν με τους Γερμανούς. Εμείς εδώ κάναμε τη δουλειά μας. Πείνα, φτώχεια. Ψωμί τίποτα. Κι έρχονταν και οι Γερμανοί και μας σκότωναν. Αλλά τους προκαλούσαν κι οι Αντάρτες» [118]. Η μαρτυρία του Κ.Π. μας βοηθάει να δούμε τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα-από τη μια- σε αυτούς που προσπαθούσαν να επιβιώσουν προσαρμόζοντας τη ζωή τους στα όρια της νομιμότητας των κατοχικών κυβερνήσεων και των κατοχικών δυνάμεων ακόμη και όταν αυτές τους άλλαζαν ή και τους απειλούσαν τη ζωή. Από την άλλη πλευρά βρίσκονταν αυτοί που αμφισβητούσαν τα όρια αυτής της νομιμότητας και ταυτόχρονα έθεταν πολιτειακά, πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα τα οποία ανέτρεπαν την κυριαρχία των τοπικών ελίτ. Ήταν επομένως αναμενόμενο να αντιμετωπίζονταν-τουλάχιστο- με επιφυλακτικότητα από την πλειοψηφία των συντηρητικών κατοίκων. Στα μάτια αυτών των κατοίκων φαινόταν ότι κινδύνευε να καταρρεύσει ο κόσμος τους, ο μόνος υπαρκτός κόσμος γι’ αυτούς.

Μια ακόμη διαχωριστική γραμμή φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα στους «πάνω» και στους «κάτω»: οι «πάνω» είναι οι κάτοικοι της Καρυάς, οι «κάτω» οι κάτοικοι των συνοικισμών που βρίσκονται στο δρόμο Άργους- Καρυάς, ιδιαίτερα αυτοί που τα σπίτια τους βρίσκονται πιο κοντά στην πόλη του Άργους.

[118] Προφορική μαρτυρία Π.Κ., κατοίκου της περιοχής, καλοκαίρι 2012

Σελ.61

 

Η πλειοψηφία των πρώτων στήριξε και συμμετείχε στο εαμικό μπλόκ. [119] Αντίθετα, η πλειοψηφία των δεύτερων τάχτηκε με το αντιεαμικό μπλοκ.

Η γεωγραφική εγγύτητα των δεύτερων στα προπολεμικά πελατειακά δίκτυα της περιοχής θα μπορούσε να είναι ένας λόγος που τους οδήγησε σε αυτή την επιλογή.

Το εαμικό εγχείρημα το οποίο προτάσσει ένα δικό του τρόπο διαχείρισης της κατοχικής συγκυρίας αλλά και νέο τρόπο οργάνωσης της ζωής στη μεταπολεμική Ελλάδα, δεν έπεισε τους κατοίκους της «κάτω» περιοχής. Από τη στιγμή μάλιστα που το ΕΑΜ απαιτούσε τη συμμετοχή τους στον απελευθερωτικό αγώνα ( είτε με τη συνεισφορά τους σε τρόφιμα, ρούχα κλπ, είτε με τη συμμετοχή τους σε αγγαρείες) άρχισαν να δυσανασχετούν και να αναζητούν τρόπους να αρνηθούν αυτή τη συμμετοχή.

Αν συνυπολογίσει κανείς τις πολιτικές και ιδεολογικές διαδρομές τους μπορεί να κατανοήσει την επιλογή τους να εναντιωθούν στο εγχείρημα του ΕΑΜ.

Η μελέτη των λόγων που οδήγησαν κατοίκους της περιοχής να στραφούν κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ θα ήταν ελλιπής αν δεν εξέταζε και τη στάση του ίδιου του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Οι καταγγελλόμενοι ξυλοδαρμοί, οι εκτελέσεις κάποιων που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τους κατακτητές αμαύρωναν την εικόνα που προσπαθούσε να οικοδομήσει το ΕΑΜ και έφερναν τους, πολιτικά συντηρητικούς, κατοίκους πιο κοντά στις αντι-εαμικές ομάδες. Με άλλα λόγια αποδέχονταν πιο εύκολα την αντικομμουνιστική προπαγάνδα που την περίοδο εκείνη έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις.

Φαίνεται μάλιστα ότι η τακτική του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ να σκληρύνει τη στάση του μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Κατοχικών δυνάμεων και των Ταγμάτων ασφαλείας και να προβαίνει– σύμφωνα με την αντιεαμική ιστοριογραφία- σε συλλήψεις, κρατήσεις ακόμα και εκτελέσεις, δεν έβρισκε σύμφωνο το σύνολο του εαμικού μπλοκ. «Κάναμε το χωριάτη της Καρυάς, που έχει ένα στρέμμα πέτρες, να πάρει το όπλο, για να προστατέψει την ιδιοκτησία του» φέρεται να δήλωσε ο Θόδωρος Βλασταράς [120], υπεύθυνος ΕΑΜ στην πόλη του Άργους , διαφωνώντας με αυτές τις πρακτικές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

[119]  Προφορική μαρτυρία Κ.Ι, κατοίκου της περιοχής, καλοκαίρι 2012

[120] Δανούση Κώστα, ό.π. Εκεί αναφέρεται ότι ο Θεόδωρος Βλασταράς ήταν αριστερός διανοούμενος ο οποίος διαφώνησε με την γραμμή του ΚΚΕ το καλοκαίρι του 1944 για εκκαθαρίσεις αντιδραστικών

 

Σελ.62,63

 

Από Κεφ.3^ο : Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΓΟΥΣ [121]

Ήδη από το καλοκαίρι του 1944 είναι κοινή πεποίθηση όλων ότι η συνθηκολόγηση των Γερμανών και η αποχώρησή τους από την Ελλάδα είναι θέμα των επόμενων μηνών. Όλες οι πλευρές προετοιμάζονται για την επόμενη μέρα [122]. Η αποχώρηση των Γερμανών από την Πελοπόννησο άρχισε το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Από το Άργος ο τελευταίος στρατιώτης της Γερμανικής φρουράς αποχώρησε στις 15 Σεπτεμβρίου. Όπως και στις πόλεις που απελευθερώθηκαν νωρίτερα (Καλαμάτα, Τρίπολη, Σπάρτη) έτσι και στο Άργος τέθηκε το ζήτημα της διοίκησης της πόλης. Ο ΕΛΑΣ παρουσιάζεται έτοιμος να καταλάβει την πόλη. Την ίδια στιγμή αξιόλογη δύναμη των Ταγμάτων Ασφαλείας, της χωροφυλακής αλλά και της Πολιτοφυλακής βρίσκεται οχυρωμένη σε κεντρικά κτίρια της πόλης αλλά και στους κοντινούς λόφους.

Εκπρόσωποι του ΕΑΜ επικοινωνούν με επιφανείς πολίτες της πόλης του Άργους και ζητούν συνάντηση μαζί τους. Σκοπός της συνάντησης είναι η διαμόρφωση των όρων αναίμακτης εισόδου του ΕΛΑΣ στο Άργος. Η επιτροπή που συγκροτήθηκε αποτελείτο από: τον Αρχιμανδρίτη Χρυσοστ. Δεληγιαννοπούλο, τους δικηγόρους Μιχαήλ Στάμου και Στέφανο Μακρή,

[121]  Οι πληροφορίες που παρατίθενται σε αυτό το κεφάλαιο βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο άρθρο του Κ. Δανούση στο περιοδικό Αναγέννηση, Δανούσης Κ. ό.π. Στηρίζονται επίσης σε προφορικές μαρτυρίες στον γράφοντα των Μπεκιάρη Γιάννη (καλοκαίρι 2014), Κλαδούχου Βαγγέλη (καλοκαίρι 2012)

[122]  Δανούσης Κώστα, 1944-1994: 50 χρόνια από την απελευθέρωση του Άργους από τους Γερμανούς ό.π. 

Σελ.64

 

το συμβολαιογράφο Παναγιώτη Διδασκαλόπουλο, το φαρμακοποιό Νικόλαο Παπανικολάου και το βιομήχανο Γεώργιο Ρασσιά. Η επιτροπή φαίνεται πως είχε την έγκριση και την αποδοχή τόσο των εκπροσώπων του ΕΑΜ όσο και των επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας και της χωροφυλακής. Τα κριτήρια επιλογής των μελών της επιτροπής φαίνεται πως έχουν να κάνουν κυρίως με τη στάση τους στη διάρκεια της κατοχής. Σχεδόν όλα τα μέλη της επιτροπής είχαν σημαντική συμβολή στην επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος των κατοίκων αλλά και στη διανομή της βοήθειας μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Από τη σύνθεση της επιτροπής γίνεται φανερή η διάθεση του ΕΑΜ να απευθυνθεί σε ευρύτερους κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους.

Η επιτροπή των κατοίκων συνεδριάζει στο Άργος με την παρουσία του Νομάρχη, εκπροσώπων της πολιτοφυλακής, της χωροφυλακής και των Ταγμάτων Ασφαλείας [123]. Μέλη της επιτροπής αντιλαμβάνονται ως προσπάθεια χειραγώγησής τους τις παρεμβάσεις των εκπροσώπων των Ταγμάτων Ασφαλείας και αντιδρούν έντονα [124] .

Στις 11 Σεπτεμβρίου η επιτροπή μεταβαίνει στο χωριό Γκέρμπεσι (Μιδέα) και συναντιέται με εκπροσώπους του εαμικού μπλοκ. Από την πλευρά του ΕΑΜ η συμμετοχή είναι επίσης πολυπρόσωπη. Συμμετέχουν οι Κ. Μάρας, Γραμματέας των ΕΑΜικών Οργανώσεων Αργοναυπλίας. Νικόλ. Γεωργόπουλος, μέλος της Επαρχιακής Επιτροπής

[123]   Δανούσης Κ. 1944-1994: 50 χρόνια από την απελευθέρωση του Άργους από τους Γερμανούς σελ 14. Παρατίθεται γραπτή μαρτυρία του δικηγόρου Στέφανου Μακρή για την προετοιμασία της επιτροπής. «..επιχείρησαν να μας δώσουν εντολάς να διαβιβάσωμεν εις τας οποίας αντεδράσαμεν…»

[124]   Δανούσης Κ. ό.π. Γραπτή μαρτυρία του βιομήχανου Γεωργίου Ρασιά

Σελ.65

 

ΕΑΜ Αργοναυπλίας, Μ. Αντωνίου, Καπετάνιος Λόχου 6ου Συντάγματος, Τάκης Γεωργιάδης, αντιπρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμματος,*(σ. εμού: Ο Γνωστός μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη Ν. Μπελογιάννη ) Κ. Ξύδης, Διοικητικός Αντιπρόσωπος, Θ. Βλασταράς, υπεύθυνος ΕΑΜ Πόλεως Άργους.

Οι διαπραγματεύσεις ήταν πολύωρες. Η επιτροπή κατοίκων αφού ξεκαθάρισε ότι δεν είναι εκλεγμένη και ως εκ τούτου δεν έχει η ίδια μεγάλα περιθώρια διαπραγματεύσεων, ζήτησε εγγράφως τις προτάσεις της εαμικής πλευράς ώστε να τις μεταφέρει στο Άργος και «εν ευθέτω χρόνω να απαντήσωμε με τις απόψεις της πόλεως» [125].

Οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ, αφού φιλοξένησαν με άψογο τρόπο την επιτροπή, παρακολούθησαν μαζί της την παρέλαση ένοπλού λόχου του ΕΛΑΣ και της παρέδωσαν εγγράφως τις προτάσεις της.

Τα επίμαχα ζητήματα ήταν η τύχη των μελών των Ταγμάτων Ασφαλείας και η διοίκηση της πόλης.

Για το πρώτο ζήτημα το ΕΑΜ ήταν ξεκάθαρο: καλεί τους ταγματασφαλίτες να παραδώσουν τον οπλισμό τους στην επιτροπή διοίκησης της πόλης και να διαλύσουν τα Τάγματα Ασφαλείας. Επισημαίνει ότι η απόφαση για διάλυση των Ταγμάτων Ασφαλείας είναι απόφαση της Εθνικής Κυβέρνησης. Τους διαβεβαιώνει ότι δεν θα ληφθεί κανένα μέτρο εναντίον τους και ότι η τύχη τους θα κριθεί από την Εθνική κυβέρνηση μετά την εγκατάστασή της στο ελεύθερο ελληνικό έδαφος. Τους διαβεβαιώνει επίσης ότι μπορεί ο

[125] Δανούσης Κ ό.π,. Γραπτή μαρτυρία του βιομήχανου Γεωργίου Ρασσιά

Σελ.66

 

καθένας να καταταγεί στον εθνικό στρατό «εκτός μόνον εάν   έχει προβή εις αυτοπροσώπους εγκληματικάς και προδοτικάς πράξεις[126]».

Σε ότι αφορά στο ζήτημα της διοίκησης της πόλης κατά τη μεταβατική περίοδο, η πρόταση του ΕΑΜ είναι αυτή να ασκηθεί από μια εικοσιπενταμελή επιτροπή η οποία θα εκλεγεί από το λαό αμέσως μετά την απελευθέρωση του Άργους.

«Η συγκροτηθησόμενη διά την τάξιν Εθνική Πολιτοφυλακή, η Αγροφυλακή και Χωροφυλακή εξαιρουμένων των οργάνων εκείνων τα οποία έδρασαν αποδεδειγμένως υπέρ του καταχτητού, θα υπακούει εις τας διαταγάς της ως άνω Λαϊκής Επιτροπής[127]».

Τέλος διαβεβαιώνουν με έμφαση ότι

«Εγγυώμεθα ότι τηρούντες κατά γράμμα τας εντολάς της Κυβερνήσεως θα καταβάλλομεν, πάσαν προσπάθειαν και εις ουδεμίαν περίπτωσιν θα επιτραπούν αυτοδικίες και αντεκδικήσεις, ως και μέτρα   εναντίον πολίτου διά πράξεις αναγομένας εις το παρελθόν του. Αναγνωρίζεται η ελευθερία της γνώμης, της συνειδήσεως και του λόγου εις πάντας τους πολίτας [128]».

[126] Τα έγγραφα του ΕΑΜ και η απάντηση της επιτροπής των πολιτών του Άργους βρίσκονται στην πρωτότυπη μορφή τους στη Βιβλιοθήκη του Δαναού στο Άργος. Παρατίθενται επίσης και στο περιοδικό Αναγέννηση στο τεύχος 321, αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την απελευθέρωση του Άργους στο άρθρο του Κ. Δανούση.

[127] Ό.π.

[128] Ό.π. 

Σελ.67

Με έμφαση επίσης καταγράφεται η πεποίθηση των αντιπροσώπων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ότι μιλούν εκ μέρους της Εθνικής Κυβέρνησης της οποίας τις αποφάσεις υλοποιούν. Σε αυτό φαίνεται να έπαιξε καθοριστικό ρόλο όχι μόνο η συμμετοχή του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Εθνικής Εθνότητας αλλά και η αποκήρυξη, από την κυβέρνηση Παπανδρέου κατόπιν πιέσεων που ασκήθηκαν, με ραδιοφωνικό μήνυμα στις 6 Σεπτεμβρίου 1944 των Ταγμάτων Ασφαλείας. Τα χαρακτήριζε μάλιστα «ως ένοπλα σώματα εις την υπηρεσία του εχθρού» και «έγκλημα κατά της πατρίδος». [129]

Η επιτροπή επέστρεψε στο Άργος και την επομένη, στις 13 Σεπτεμβρίου, γίνεται συγκέντρωση με τους επικεφαλής της Χωροφυλακής, των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Πολιτοφυλακής. Οι επικεφαλής της Χωροφυλακής, των Ταγμάτων Ασφαλείας και της πολιτοφυλακής ήταν άκαμπτοι. Η απάντηση προς το ΕΑΜ συντάχτηκε με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου, ήταν αρνητική και είχε καθαρά νομικίστικο και παρελκυστικό χαρακτήρα[130].

Στην απάντηση είναι ξεκάθαρη η προσπάθεια των συντακτών της να μιλήσουν και αυτοί εκ μέρους της Εθνικής Κυβέρνησης.

«υπομνήσαντες συνάμα τας σχετικάς με τα Τάγματα Ασφαλείας Διατάξεις του Συμφώνου του Λιβάνου και του   Διαγγέλματος   της Εθνικής Κυβερνήσεως του Καϊρου , την αυστηράν εφαρμογήν των οποίων και υμείς κατά τας διαβεβαιώσεις σας επεκαλέσθητε ως κίνητρον των σκέψεων και ενεργειών σας και ημείς εθέσαμε ως γνώμονα των πράξεων μας

[129]  Κωστόπουλος Τάσος, , Η αυτολογοκριμένη μνήμη, σελ. 64

[130]  Δανούσης Κ. ό.π. σελ. 12 

Σελ.68

Πάντες κατ’ αρχήν συνεφώνησαν ότι επιβάλλεται πλήρης σεβασμός τας αποφάσεις και διαταγάς της Εθνικής Κυβερνήσεως». [131]

Σπεύδουν να παρατηρήσουν όμως ότι από την 11η Σεπτεμβρίου «η ΠΕΕΑ έπαυσεν υφισταμένη» [132] και επομένως «μετά την   κατάργησιν   της ΠΕΕΑ αι Οργανώσεις ας εξεπροσωπήσατε κατά τας συζητήσεις μας αποτελούσι πλέον Πολιτικά Κόμματα και συνεπώς δύναται να έχωσι πολιτικάς επιδιώξεις, διισταμένας αλλήλων, αλλά πάντοτε εντός του Εθνικού πλαισίου» [133].

Θεωρούν οι συντάκτες της απάντησης εκβιαστική την απαίτηση του ΕΑΜ για άμεση διάλυση των Ταγμάτων Ασφαλείας και την ανάληψη της διοίκησης της πόλης και της τήρησης της τάξης από ένοπλα τμήματα ελεγχόμενα από το ΕΑΜ.

Αναρωτιούνται δεικτικά γιατί βιάζεται το ΕΑΜ να μπει στην πόλη ακόμη και «επί θυσία αδελφικού αίματος». Σημειώνουν δε ότι πάντα σύμφωνα με το Σύμφωνο του Λιβάνου, « …ο ΕΛΑΣ… πρέπει να διαλυθεί βαθμιαίως και να μετασχηματισθή εις Εθνικόν Στρατόν, οίος προδήλως είναι ο συγκροτηθείς εν τη Αλλοδαπή» [134].

[131] Έγγραφο της επιτροπής, Δαναός, ό.π.

[132] Ό.π.

[133] Ό.π.

[134] Ό.π. 

Σελ.69

 

Οι διοικητές των Ταγμάτων Ασφαλείας αναγνωρίζουν την υποχρέωση τους να διαλύσουν τα ένοπλα τμήματά τους αλλά ισχυρίζονται ότι αυτό προϋποθέτει «την γενική συμφιλίωση των Ελλήνων». Επιπλέον ισχυρίζονται ότι το δικαίωμα της τιμωρίας των παραβατών ανήκει αποκλειστικά στις αρμοδιότητες της Εθνικής Κυβέρνησης. Τέλος οι διοικητές των Ταγμάτων Ασφαλείας επικαλούνται ως λόγο μη διάλυσης τους το ρόλο που αυτά επιθυμούν να παίξουν: να συνδράμουν τη Χωροφυλακή στην τήρηση της τάξης. Φτάνουν δε σε σημείο να ισχυριστούν ότι ακόμη κι αν οι κάτοικοι μιας πόλης δεν επιθυμούν την παρουσία του Τάγματος Ασφαλείας, αυτό δεν έχει υποχρέωση να διαλυθεί αλλά μπορεί να μετακομίσει σε άλλη πόλη όπου θα προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Οι Διοικητές της χωροφυλακής δήλωσαν ότι το Σώμα το οποίο διοικούν δεν είναι δημιούργημα της πολεμικής περιόδου αλλά ανέκαθεν του έχει ανατεθεί η τήρηση της τάξης. Ως εκ τούτου ούτε μπορεί να συνεργασθεί με άλλο Σώμα ούτε να τεθεί σε περιορισμό.

Οι εκπρόσωποι της πολιτοφυλακής με τη σειρά τους δήλωσαν ότι η αποστολή τους είναι αμυντική και όχι επιθετική. Προστατεύουν τους πολίτες «κατά   πάσης   έσωθεν ή   έξωθεν   προσβολής, (και) προήλθεν   εκ   της ανάγκης   της   κατοχυρώσεως   της   ασφάλειας   αυτών   μετά   τας   εις   το πρόσφατον παρελθόν λαβούσας χώραν αυθαιρέτους απαγωγάς κατοίκων της πόλεως και ολοκλήρων οικογενειών παρ’ αγνώστων, δολοφονίας, εκ προσωπικών ελατηρίων αντεκδικήσεως κ.λπ.»[135]

[135] Ό.π.

Σελ.70

 

Στην απάντηση γίνεται λόγος για το κλίμα δυσπιστίας που επικρατεί εκατέρωθεν. Αυτό το κλίμα εκτιμάται ότι δεν είναι δυνατό να αλλάξει με τις εγγυήσεις γραπτές ή προφορικές που προσφέρει το ΕΑΜ. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από την επιτροπή στο φόβο των αντιποίνων του ΕΑΜ που ισχυρίζονται ότι έχουν οι χωρικοί οι οποίοι οι οποίοι έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην πόλη. Με δεδομένο λοιπόν ότι ο φόβος των αντεκδικήσεων είναι υπαρκτός «κατέληξαν εις την γνώμην» ότι «επιβάλλεται χάριν του Εθνικού συμφέροντος και προς αποφυγήν πάσης αιματοχυσίας, αι μεν ένοπλοι δυνάμεις της πόλεως να περιορισθώσιν εντός αυτής   και   να μην προβώσιν τις πράξιν τινα δυναμένην να χαρακτηρισθή ως εχθρική διά τους εν τη υπαίθρω, αι δε υμέτεραι Οργανώσεις και τα ένοπλα τμήματα αυτών να εξακολουθήσωσι παραμένουν εν τη υπαίθρω ανενόχλητοι μέχρι της ημέρας της εισόδου της Εθνικής Κυβερνήσεως ή των εντεταλμένων οργάνων της,οπότε πλέον θα είναι δίκαιη η αξίωσίς των, όπως η εν αυτή τη πόλει μετάσχωσι της υποδοχής αυτών και λαβώσι την εμπρέπουσαν θέσιν» [136]

Τελειώνοντας αναφέρεται και η άποψη μιας μικρής μειοψηφίας των κατοίκων (δεν αναφέρεται ποιους εκπροσωπούσαν) η οποία ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε να εγκατασταθεί στην πόλη μια ολιγομελής πολιτική αντιπροσωπεία «των υμετέρων Οργανώσεων η ανάληψις πολιτικής τινάς αρχής υπό ταύτης εν τη  πόλει». [137]

[136] Ό.π.

[137] Ό.π.

Σελ.71

 

Η επιτροπή φαίνεται να αφήνει ένα ελάχιστο περιθώριο νέας συνάντησης αλλά αυτή τη φορά μόνο μεταξύ «νομίμων Αξιωματικών ανωτέρων ηγετών των ενόπλων δυνάμεων του ΕΛΑΣ και επιτροπής της Πόλεως» [138].

Είναι ολοφάνερη η προσπάθεια των Ταγματασφαλιτών, της Χωροφυλακής και της Πολιτοφυλακής να κερδίσουν χρόνο. Οποιαδήποτε βιαστική εξέλιξη θα τους έφερνε σε ακόμη πιο δύσκολη θέση. Οι επικεφαλής των ταγματασφαλιτών εκτιμούσαν ότι η παρουσία της Εθνικής Κυβέρνησης στην Ελλάδα και η βοήθεια των Βρετανών θα τους έβγαζε από την πολύ δύσκολη θέση στην οποία είχαν βρεθεί μετά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων. Και όπως αποδείχτηκε δε λάθευαν σε αυτή τους την εκτίμηση.

Στην απάντηση των ένοπλων τμημάτων, ιδιαίτερα των ΤΑ, διακρίνει κανείς την προσπάθεια τους να διατηρήσουν με κάθε μέσο τη δύναμη και τον οπλισμό τους. Το γεγονός αυτό ενίσχυε το φόβο των διοικήσεων του ΕΛΑΣ ότι τα Τάγματα που διέθεταν καινούριο οπλισμό που τους είχαν αφήσει οι Γερμανοί, θα εξαπέλυαν επιθέσεις εναντίον του ΕΛΑΣ για να διευκολύνουν με αυτό τον τρόπο την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. [139]

Η απάντηση του ΕΑΜ στις θέσεις των επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Χωροφυλακής και της Πολιτοφυλακής έρχεται μια μέρα

[138] Ό.π.

[139]  Λυμπεράτος Τα Γερμανικά Αντίποινα, τα Τάγματα Ασφαλείας και ο Ε.Λ.Α.Σ. - Η περίπτωση της κεντρικής και νότιας Πελοποννήσου στην Κατοχή ό.π. σελ 97 

Σελ.72

 

αργότερα και αφού έχουν αποχωρήσει οι Γερμανοί από την πόλη. Η γλώσσα έχει σκληρύνει και εκφράζει την αποφασιστικότητα του ΕΑΜ να μπει στην πόλη. Τα Τάγματα Ασφαλείας χαρακτηρίζονται

« σώματα προδοτικά, καταδικασμένα και επικεκηρυγμένα κατά τον πλέον επίσημον τρόπον τόσον παρά της Εθνικής Κυβερνήσεως όσον και παρά της ολότητας του Ελληνικού Λαού, σώματα η μετά των ορίων απλή επαφή μας αποτελεί μεγάλη θυσία εν ονόματι της Εθνικής ενότητας»[140] 

Απευθύνεται «προς τους υγιώς και πατριωτικώς σκεπτομένους πολίτας του Άργους, οι οποίοι έχομεν την πεποίθησιν αποτελούν και την μεγάλην πλειοψηφίαν του Λαού του Άργους» [141] .

Παρά το απαξιωτικό και επιθετικό ύφος της απαντητικής επιστολής οι συντάκτες της δεν αρνούνται να απαντήσουν στους ισχυρισμούς της επιτροπής της πόλης του Άργους.

Στον ισχυρισμό ότι η ΠΕΕΑ δεν υφίσταται πλέον απαντούν ότι παρότι η ΠΕΕΑ σύμφωνα με το ραδιοφωνικό λόγο του Σβώλου έπαψε να υφίσταται η Εθνική κυβέρνηση θεωρεί « προκεχωρημένων κλιμάκιον την ΠΕΕΑ και να παραχωρήση εις αυτήν δικαίωμα ασκήσεως εξουσίας όχι εν ονόματι ταυτής αλλ’ εν ονόματι της Εθνικής Κυβερνήσεως». [142]

[140]  Ό.π.

[141]  Ό.π.

[142]  Ό.π.

Σελ.173

 

Καταπέλτης είναι η απάντηση στην ερώτηση για τη «βιασύνη» να εισέλθει ο ΕΛΑΣ στην πόλη. «Διότι ως και προφορικώς σας ανεπτύξαμεν η εκκαθάρισις των βάσεων των Ταγμάτων Ασφαλείας εις τα αστικά κέντρα είναι απαραίτητος διά την καταδίωξιν του βραδέως υποχωρούντος εχθρού». [143]  

Εγκαλούν τα Τάγματα Ασφαλείας για τη δράση τους στο πλευρό των δυνάμεων Κατοχής ακόμη και λίγες μέρες πριν την αναχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων «την μίαν μέραν ημετέρα δύναμις κρούσεως επιτίθεται κατά Γερμανικών στρατιωτικών τμημάτων εις Μπέρμπακα και την επομένην Τάγματα Ασφαλείας εν Ναυπλίω επιδράμουν κατά του χωρίου Γκέρμπεση με καθαρώς αντεκδικητικάς διαθέσεις». [144] 

Ισχυρίζονται ότι έχουν το δικαίωμα να διαλύσουν τα Τάγματα Ασφαλείας.«Αλλά το δικαίωμα της διαλύσεως των Ταγμάτων Ασφαλείας δεν αρυόμεθα μόνον από την ΠΕΕΑ αλλά κυρίως από τον Εθνικοαπελευθερωτικόν     σκοπόν της οργανώσεως ημών του ΕΑΜ, σκοπόν   πλήρως   ανεγνωρισμένον   και   επιδοκιμαζόμενον   παρά   της Εθνικής Κυβερνήσεως.

 

[143]  Ό.π.

[144]  Ό.π 

Σελ.74

 

Δυνάμεθα άλλως τε σχετικώς να προσθέσωμεν ότι σώματα καταδικασμένα, διαλυτέα και επικεκηρυγμένα παρά της Εθνικής Κυβερνήσεως, ως είναι τα Τμήματα Ασφαλείας, κατά τεκμήριον πας τις έχει το δικαίωμα να διαλύση, πολλώ δε μάλλον οι εθνικοαπελευθερωτικαί μας οργανώσεις που συμμετέχουσιν επισήμως εις την Εθν. Κυβέρνησιν»[145]

«Κατόπιν όλων αυτών δεν απομένει παρά να επιβάλωμεν διά της βίας τας απόψεις μας, βέβαιοι όντες ότι επράξαμεν το καθήκον μας τόσον απέναντι της στνειδήσεώς μας όσον και απέναντι της Εθνικής Κυβερνήσεως και του Λαού μας». [146]

Οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ καλούν τους κατοίκους είτε να εγκαταλείψουν την πόλη είτε να κρυφτούν στα υπόγεια κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών.

Η σύγκρουση φαίνεται ότι είναι αναπόφευκτη. Ο ΕΛΑΣ συγκεντρώνει δυνάμεις για την τελική επίθεση και την είσοδο στην πόλη. Ξαφνικά το πρωί της 19ης Σεπτεμβρίου τα Τάγματα Ασφαλείας και η χωροφυλακή εγκαταλείπουν εσπευσμένα το Άργος και συμπτύσσονται στο Ναύπλιο. Έχει προηγηθεί την προηγούμενη μέρα η αιματηρή μάχη του Αχλαδόκαμπου και η διάλυση του ισχυρού τοπικού Τάγματος Ασφαλείας από το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Εξάλλου δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από τις μάχες του ΕΛΑΣ

[145]  Ό.π.

[146]  Ό.π.

Σελ.75

 

με τα Τάγματα Ασφαλείας στον Πύργο στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, στην Καλαμάτα την επόμενη μέρα και στο Μελιγαλά στις 13 Σεπτεμβρίου . Μάχες οι οποίες έληξαν με συντριβή των Ταγμάτων Ασφαλείας [147] .

Οι όροι που έθετε το ΕΑΜ για να εισέλθει στην πόλη αναίμακτα δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστούν παράλογοι. Με ανάλογο τρόπο διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις εκείνη την περίοδο σε όλες τις πόλεις που απελευθερώνονταν. Η τακτική του ΕΛΑΣ περιγράφεται αναλυτικά και εμπεριστατωμένα στην έκθεση που υπέβαλε στη Διοίκηση του ΕΛΑΣ ο Άρης Βελουχιώτης ήδη από το Μάιο του 1944 [148] . Πρόθεση του ΕΛΑΣ είναι να ανακόψει την ανάπτυξη των Ταγμάτων Ασφαλείας στην ύπαιθρο, να χτυπήσει γερμανικούς στόχους με βασικό σκοπό να αποσπάσει όπλα και πυρομαχικά, αλλά και να περιορίσει τον εχθρό στα αστικά κέντρα. Σε περίπτωση σημαντικής μείωσης των γερμανικών στρατευμάτων οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ θα επιχειρήσουν την κατάληψη αστικών κέντρων με προτεραιότητα την Τρίπολη. Σε κάθε περίπτωση σκοπός του ΕΛΑΣ, μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων είναι να καταληφθούν τα αστικά κέντρα «και να εγκατασταθεί σε αυτά Λαϊκή εξουσία». [149]   Βασικό εμπόδιο στην επίτευξη αυτού του στόχου ήταν τα Τάγματα Ασφαλείας η διάλυση των οποίων αποτελεί προτεραιότητα για τον ΕΛΑΣ. Για την κατάληψη των βασικών αστικών κέντρων της Πελοποννήσου και τη διατήρηση του ελέγχου της επιβάλλεται «δια παντός τρόπου και παντί σθένει διάλυσις των Ταγματασφαλιτών». [150]  

[147]   Κωστόπουλος Τάσος, Η αυτολογοκριμένη μνήμη,, ό.π. σελ 66

[148]   ΑΣΚΙ, αρχείο ΚΚΕ, κ.496, φ 30/4/146

[149]  ΑΣΚΙ αρχείο ΚΚΕ, κ.496, φ 30/4/146. Επίσης Μούτουλας Π. ό,π. σελ.544-545

[150]   ΑΣΚΙ, αρχείο ΚΚΕ, κ.496, φ 30/4/146

Σελ.76

 

Από αυτή την άποψη η διαπραγματευτική τακτική του ΕΑΜ στην περίπτωση του Άργους είναι τυπική εφαρμογή της γραμμής του ΕΑΜ για κατάληψη των αστικών κέντρων και διάλυση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ταυτόχρονα από τις επιστολές που αντάλλαξαν οι εμπλεκόμενες πλευρές δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι το ΕΑΜ επιθυμούσε την κατάληψη του Άργους με κάθε κόστος. Αντίθετα αυτό που προκύπτει είναι η πρόθεση των εκπροσώπων του εαμικού μπλοκ η κατάληψη της πόλης να γίνει αναίμακτα. Η τύχη των μελών των Ταγμάτων Ασφαλείας θα κρινόταν εν ευθέτω χρόνο και με την άφιξη της Εθνικής Κυβέρνησης στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Με αυτή την έννοια και στην περίπτωση των διαπραγματεύσεων για την τύχη του Άργους φαίνεται ότι το ΕΑΜ κινείται ανυποχώρητα στη γραμμή  της εθνικής συμφιλίωσης.

Σελ.77

 

ΜΕΡΕΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Το ΕΑΜ μαζί με δυνάμεις του ΕΛΑΣ εισήλθαν, υπό το λοχαγό Ν. Μαυροειδή, πανηγυρικά στο Άργος αμέσως μόλις τα Τάγματα Ασφαλείας εγκατέλειψαν την πόλη. Ο Μαυροειδής επέβαλε, για την αποφυγή αντεκδικήσεων[151]  , την παράδοση όλων των όπλων σε οπλονόμο. Ταυτόχρονα διαβεβαίωσε ότι για τα διαπραχθέντα εγκλήματα αρμόδια ήταν τα δικαστήρια. [152]  

Στις 19 Σεπτεμβρίου συγκροτήθηκε η «Επιτροπή Λαϊκής Εξουσίας». Πρόεδρος της επιτροπής προτάθηκε ο μετριοπαθής και έγκριτος οδοντίατρος Κων/νος Δωροβίνης. Ο λαός που είχε συγκεντρωθεί στην πλατεία του Αγ. Πέτρου έδωσε δια βοής την έγκρισή του.

Την επόμενη μέρα έγινε δοξολογία στην οποία χοροστάτησε ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος. Ακολούθησε μεγάλη συγκέντρωση για την Απελευθέρωση Αμέσως μετά από τον εξώστη καφενείου στην κεντρική πλατεία πραγματοποιήθηκαν ομιλίες και στο τέλος παρουσιάστηκε στο συγκεντρωμένο πλήθος η σύνθεση της 25μελούς Λαϊκής Επιτροπής Αυτοδιοίκησης η οποία θα αναλάμβανε τη διοίκηση της πόλης κατά τη μεταβατική περίοδο. [153]  

[151]   Δανούσης Κώστας, Opuscula Argiva-XIII 1944-1994 σελ. 13

[152] Βασίλης Κ. Δωροβίνης, Η Αριστερά στη Δημαρχία του Άργους (Σεπ.1944- Ιαν. 1945), http://www.avgi.gr/article/5136442/i-aristera-sti-dimarxia-tou-argous-sept-1944-ian-1945-

[153]   Β.Κ. Δωροβίνης, ό.π., Δανούσης Κ.  ό.π

Σελ.78

 

Στη 1 Οκτωβρίου μεγάλη δύναμη του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ παρέλασε στην πόλη του Άργους κάτω από τις επευφημίες του συγκεντρωμένου φιλοεαμικού πλήθους.

Νέες αρχές εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Η εθνική πολιτοφυλακή, με επικεφαλής το μέλος του ΕΑΜ Γιάννη Κότσιρα, ήταν υπεύθυνη για την τήρηση της τάξης και την ασφάλεια της πόλης. Η Επιμελητεία του Αντάρτη με κύριο καθήκον τη διανομή βοήθειας και την επίλυση επισιτιστικών προβλημάτων των κατοίκων είχε επικεφαλής τον Καπετάν Αύγουστο, επίσης μέλος του ΕΑΜ. Τέλος ο Καπετάν Σίσυφος, κι αυτός μέλος του ΕΑΜ, ορίστηκε υπεύθυνος πόλης [154].

Από τη σύνθεση της Λαϊκής Επιτροπής μπορούμε να διακρίνουμε την πρόθεση του ΕΑΜ να απευθυνθεί σε ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά στρώματα και ταυτόχρονα να κρατήσει για τον εαυτό του θέσεις κλειδιά όπως οι θέσεις ασφαλείας της πόλης. Η προσπάθεια του ΕΑΜ και του ΚΚΕ να ανοιχτούν σε άλλους χώρους συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες. Σε επιστολή της Επιτροπής Περιοχής Πελοποννήσου προς το ΠΓ του ΚΚΕ με ημερομηνία 21 Νοεμβρίου 1944 καταγράφεται η αγωνιώδης προσπάθεια «διεύρυνσης του Δημοκρατικού Μετώπου με όλα οπωσδήποτε τα δημοκρατικά στοιχεία» [155]. Αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες και καλούνται συσκέψεις

[154]   Δανούσης Κ.  ό.π, σελ. 13

[155]  ΑΣΚΙ, αρχείο ΚΚΕ, Κ418/φ24/2/108

Σελ.79

 

«με βασικό ζήτημα την προάσπιση της δημοκρατίας και κατά της επαναφοράς του Βασιλιά Έχουμε τη γνώμη ότι θα σπάσουμε τον πάγο που υπάρχει σε μια σειρά από δημοκρατικά και φιλελεύθερα στοιχεία και πως θα εξασφαλίσουμε ευρύτερη συνεργασία» [156] . Ταυτόχρονα για τον εορτασμό των 26 χρόνων του ΚΚΕ στην ίδια έκθεση καταγράφεται η μεγάλη συμμετοχή του κόσμου σε πολλές πόλεις της Πελοποννήσου. « Ο ενθουσιασμός και η μαχητικότητα ήταν κάτι το απροσδόκητο. Στην Τρίπολη πήραν μέρος 2.500 στην κομματική συγκέντρωση στο Άργος 1.500, στην Κόρινθο 5.000» [157] .

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διερεύνηση του τρόπου άσκησης της εξουσίας από τη Λαϊκή Επιτροπή Αυτοδιοίκησης. Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί ο τοπικός τύπος της εποχής ο οποίος θα βοηθούσε την έρευνα σε αυτό το σημείο. Έτσι μένουν κυρίως οι προφορικές μαρτυρίες με όλους τους κινδύνους που αυτές έχουν όταν δεν διασταυρώνονται με άλλες πηγές.

Η πόλη του Άργους βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Το αποχετευτικό δίκτυο διαλυμένο, οι δρόμοι κατεστραμμένοι. Οι Δημοτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι παρέμεναν απλήρωτοι. Η νέα Δημοτική Αρχή επέλεξε τη συνεργασία με τους κατοίκους και τα σωματεία της πόλης.

[156]   ΑΣΚΙ, αρχείο ΚΚΕ, Κ418/φ24/2/108

[157]  ΑΣΚΙ, αρχείο ΚΚΕ, Κ418/φ24/2/108

Σελ.80

 

Σε αυτά τα πλαίσια, σε πλήρη συμφωνία με τους φορείς, πήρε το μέτρο της προσωπικής εργασίας για άντρες 18-60 ετών [158]  .

Στον τομέα των δημοσίων έργων επισκεύασε το δημοτικό υδραγωγείο, αποκατέστησε τις βλάβες στο δρόμο Άργους-Τρίπολης, μετέφερε το νοσοκομείο στο μέγαρο Κωνσταντόπουλου. [159] 

Ταυτόχρονα όσοι κατείχαν όπλα κλήθηκαν να τα παραδώσουν στη νέα Εθνική Πολιτοφυλακή. Παράλληλα σχηματίστηκε επιτροπή για την κατάρτιση εκλογικών καταλόγων. Καταργήθηκε κάθε απαγόρευση ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών. Κλήθηκαν όσοι είχαν ζώα να βοηθήσουν στην καλλιέργεια των χωραφιών όσους τα είχαν χάσει στη διάρκεια του πολέμου. Έγινε διανομή τροφίμων καθώς και διανομή μερίδων κρέατος στους δημοσίους υπαλλήλους. Σε συνεννόηση με το Εργατικό Κέντρο της πόλης καθορίστηκε το ύψος των ημερομισθίων. [160] 

Σε κάθε περίπτωση δεν έχει καταγραφεί αρνητικό κλίμα και έκτροπα εκείνη την περίοδο [161]. Για την περίοδο μετά τα Δεκεμβριανά σημειώνεται η μετατροπή μιας αίθουσας του «Δαναού» όπου στεγαζόταν το εργατικό

[158]   Ό.π.

[159]   Β.Κ. Δωροβίνης, ό.π.

[160]   Ό.π.

[161] Γεώργιος Δ. Πανάγου, Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών, σελ. 78.

Σελ.81

 

κέντρο σε κρατητήριο στο οποίο κρατούνταν από την Πολιτοφυλακή οι «επικίνδυνοι αντιφρονούντες» [162] .

Τα στοιχεία που υπάρχουν μάλιστα στο ληξιαρχείο του Άργους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η βία δεν ήταν η πρώτη επιλογή όσο υφίσταται η Λαϊκή Επιτροπή Αυτοδιοίκησης. Στο διάστημα από 20 Σεπτεμβρίου 1944 ως τον τέλος Φεβρουαρίου του 1945 μονάχα 4 θάνατοι έχουν καταγραφεί είτε ως βίαιοι είτε ως αγνώστου αιτίας[163] . Οι τρεις μάλιστα εξ αυτών χαρακτηρίζονται ως «βίαιοι εξ ατυχήματος θάνατοι από έκρηξη νάρκης». Δεν είναι καθόλου απίθανο οι νάρκες που οδήγησαν στο θάνατο τους συγκεκριμένους ανθρώπους να είχαν τοποθετηθεί από την περίοδο της Κατοχής[164] .

[162] Δανούσης Κ, ό.π. και Πανάγου Γ. Ιστορίες-μνήμες και βιώματα των ορεινών Καρυωτών ,σελ. 78.

[163]  Δημοτικό Αρχείο Δήμου Άργους, Ληξιαρχικές πράξεις θανάτου 1940-1950

[164] Σε ότι αφορά στον αριθμό των θανάτων η εικόνα που έχει καταγραφεί στο ληξιαρχείο του Δήμου Άργους είναι η εξής: 1940, 130 θάνατοι, 1941,224 θάνατοι, 1942, 439 θάνατοι, 1943, 198 θάνατοι, 1944, 204 θάνατοι, 1945, 135 θάνατοι, 1946, 127 θάνατοι, 1948, 163 θάνατοι, 1949, 135 θάνατοι, 1950, 131 θάνατοι.

Σελ.82

…………………………………………………………………… !

Κεφ. 6^ο: ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΣΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΟΣΙΛΟΓΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ

Στην κεφάλαιο που ακολουθεί θα παρουσιάσουμε τα στοιχεία που προκύπτουν από τη μελέτη του αρχειακού υλικού που αφορά στα πρακτικά από τις δίκες του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσίλογων Ναυπλίου. Οι δυο τόμοι των πρακτικών και των αποφάσεων του Δικαστηρίου βρίσκονται στα ΓΑΚ στο Ναύπλιο. Εκεί διατίθεται επίσης και το αρχείο με τα απαλλακτικά Βουλεύματα της περιόδου 1945-1948. [255]

Το αρχειακό υλικό διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Τη δουλειά του ερευνητή όμως δυσκολεύει η έλλειψη του προανακριτικού υλικού των υποθέσεων που δικάζονται στο Δικαστήριο. Για παράδειγμα, στις περισσότερες υποθέσεις δε γνωρίζουμε τα στοιχεία του μηνυτή, πληροφορία που θα βοηθούσε να κατανοήσουμε καλύτερα τα κίνητρα, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές των πρωταγωνιστών.

Μια ακόμα έλλειψη αξίζει να σημειωθεί: δεν έχει διασωθεί ούτε ένα φύλλο από τον τοπικό τύπο στο Ναύπλιο και στο Άργος. Έτσι, δεν υπάρχει η δυνατότητα    να αντιληφθούμε με ποιο τρόπο η τοπική κοινωνία αντιδρά και πως αυτό καταγράφεται στον τοπικό τύπο. Η καταφυγή στον τύπο όμορων περιοχών στην Τρίπολη και στην Καλαμάτα ή στον Αθηναϊκό τύπο λίγα στοιχεία μπορεί να προσθέσει στη μελέτη των συγκεκριμένων δικαστικών πράξεων.

[255] Για τη μελέτη και την παρουσίαση των Βουλευμάτων βλέπε αναλυτικά Σπανού Γεωργία- Μαρία, ό.π. Το φαινόμενο του δωσιλογισμού και οι εκφάνσεις του.

Σελ.125

 

Το υπάρχον αρχειακό υλικό, παρά τις σημαντικές ελλείψεις που παρουσιάζει, δίνει τη δυνατότητα να ανασυνθέσουμε μέσα από τις δικαστικές αίθουσες αυτήν τη ιστορική περίοδο. Μέσα από τους δυο τόμους που προαναφέραμε διαγράφονται με αρκετά παραστατικό τρόπο, η ζωή, οι άνθρωποι, η μόρφωση τους, η ηλικία τους, η επαγγελματική τους ενασχόληση, διαφαίνονται τα πάθη τους, περιγράφονται οι διαδρομές τους. Στις διαδικασίες του Ειδικού Δικαστηρίου Ναυπλίου συμμετείχαν εκατοντάδες μάρτυρες, μηνυτές, κατηγορούμενοι, συνήγοροι, δεκάδες δικαστικοί λειτουργοί. Μέσα από τα δικαστικά έγγραφα αναδύεται ένας ολόκληρος κόσμος, με τις αντιτιθέμενες μνήμες, μαρτυρίες και αντιλήψεις του περί δικαίου και αδίκου. Οι δίκες μας παρέχουν μοναδική πρόσβαση στην κοινωνία και στην κουλτούρα της εποχής. Παρακολουθούμε ποιοι δίκασαν και ποιοι δικάστηκαν, ποια κριτήρια επικράτησαν για την έκδοση των αποφάσεων των δικαστών, ποιες ποινές επιβλήθηκαν και ποιες απ’ αυτές εκτίθηκαν.

 

Σελ.126

 

Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ναυπλίου συγκροτήθηκε με βάση την Συντακτική Πράξη 6/1945 και άρχισε να λειτουργεί το Μάιο του 1945. Η πρώτη συνεδρίαση του πραγματοποιήθηκε στις 16 Μαΐου 1945 και η τελευταία στις 12 Ιανουαρίου του 1951. Το 1945 πραγματοποιήθηκαν 56 συνεδριάσεις του, το 1946, 80 συνεδριάσεις, το 1947 61, το 1948 23, το 1949 7. Από δυο φορές συνεδρίασε τα έτη 1950 και 1951. Τους πρώτους μήνες του 1945 δίκαζε υποθέσεις και από τους όμορους νομούς της Αρκαδίας της Λακωνίας και της Μεσσηνίας. Όταν άρχισε να λειτουργεί το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Καλαμάτας, στις 27 Σεπτεμβρίου 1945, [256]  η δραστηριότητά του περιορίστηκε σε υποθέσεις που αφορούσαν το νομό Αργολιδοκορινθίας.

Σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας του, το Εδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων στο Ναύπλιο συνεδρίασε 231 φορές. Εκδίκασε 95 υποθέσεις. Από αυτές οι 33 ήταν επανάληψη δικών που αναβλήθηκαν ή διακόπηκαν. Οι 84 αφορούσαν «εσωτερικές» υποθέσεις του δικαστηρίου,

 

[256]  Για τα ΕΔΔ στην Καλαμάτα και την Πάτρα βλέπε Γιώργος Νικητόπουλος, Δωσίλογοι στην Πελοπόννησο, Οι διώξεις του 1945 και 1946, Το παράδειγμα της Καλαμάτας και της Πάτρας, στο (επιμ) Γιάννης Καρακατσιάνης, Νότια Πελοπόννησος 1935-1950, Αλφειός/Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας, Αθήνα, Γιώργος Νικητόπουλος, Η δίωξη των δοσίλογων της κατοχής στην Πάτρα: τα πρακτικά των δικών και οι εφημερίδες της πόλης μεταπτυχιακή εργασία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, 2007 και Ηρ. Σκούρα,ό.π. Δίκες Δοσιλόγων στο Ειδικό Δικαστήριο Καλαμών (1945- 1953) 

Σελ.127

 

όπως λιπομαρτυρίες, απείθεια, κλήρωση λαϊκών μελών, ψευδομαρτυρίες κλπ. Καταδικαστικές αποφάσεις εκδόθηκαν για 20 υποθέσεις [257].

Οι ποινές που επιβλήθηκαν κυμαίνονται από ολιγόμηνη φυλάκιση ως και ισόβια κάθειρξη [258].

Οι παρόντες και οι απόντες

Κατά τη διάρκεια των δικών κάποιοι από τους κατηγορούμενους δεν παρουσιάζονται στο ΕΔΔ Ναυπλίου. Από τις 95 υποθέσεις που εκδικάστηκαν, στις 18 απουσίαζε ένας ή περισσότεροι κατηγορούμενοι. Σε 5 από τις 19 καταδικαστικές αποφάσεις οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν ερήμην [259].

Οι ποινές που απαγγέλλονται στους απόντες ποικίλουν από 6 μήνες ως και ισόβια. Αν και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων δεν μας βοηθάει να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα φαίνεται ότι οι ποινές για τους παρόντες είναι ελαφρύτερες. Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγηθεί κυρίως

 

[257] Βλέπε πίνακα 1, Παράρτημα εργασίας σελ. 181

[258] Βλέπε πίνακα 2, παράρτημα, σελ. 182

[259] Πρόκειται για τις δίκες 39/26-2-1946, 40/26-2-1946, 59/11-4-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου, 9/5-3-1948, 15/16-4-1948, 22/18-6-48, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.128

 

με την εξάντληση της αυστηρότητας του δικαστηρίου σε όσους απουσίαζαν αφού κατά πάσα πιθανότητα οι επιβληθείσες ποινές δεν θα εκτίονταν ποτέ. Μια πιο προσεκτική μελέτη αναδεικνύει ότι οι ευθύνες των κατηγορούμενων που επέλεξαν να απουσιάζουν ήταν βαρύτερες και οι κατηγορίες πους τους βάραιναν πιο εύκολο να αποδειχθούν. Μεγάλη σημασία φαίνεται να έχει και το γεγονός ότι   στις περισσότερες από τις δίκες στις οποίες απουσίαζαν οι κατηγορούμενοι, δεν υπήρχαν μάρτυρες υπεράσπισης.

Για παράδειγμα ο Ε.Π. γιατρός και η σύζυγος του Σ.Π. παραπέμφθηκαν με βάση το άρθρο 1 εδ. ε της υπ αριθμ. 6/1945 ΣΠ. Σύμφωνα με την κατάθεση του μάρτυρα Ζ. Ι. «συνεργάσθηκαν με τους Γερμανούς, τους πρόσφεραν άνθη όταν ήρθαν στην πόλη. Πίστευαν εις τη νίκη τους. Δεν ξέρω αν οι κατηγορούμενοι ενεργούσαν κατασκοπεία. Οι κατηγορούμενοι όταν διεδόθη ότι θα εγένετο απόβαση των Συμμάχων στην Ελλάδα αναχώρησαν εξ Άργους και ήδη ευρίσκονται εις Γερμανία»[260]

Το δικαστήριο «κηρύσσει αυτούς ενόχους[…] κατά την περίοδο της ξενικής κατοχής ήτοι από του Απριλίου 1941 μέχρι τέλους 1943 εν Άργει εγένοντο συνειδητά όργανα του εχθρού προς διάδοσιν της προπαγάνδας του

[260] Κατάθεση Ζ.Ι., στη δίκη 39/26-2-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2

Σελ.129

 

εξαίροντες το έργον του κατακτητού και προκαλώντας την ηττοπάθεια παρά τω ελληνικό λαώ».

Οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν ερήμην σε φυλάκιση 15 ετών.

Ο Κ.Λ. παραπέμπεται με βάση το άρθρο 1 εδ.γ και β και 2 της ίδιας Συντακτικής Πράξης. «Είχα ακούσει ότι εξεβίαζε ντόπιους για να εκδώσει ταυτότητα. Είχε καταταγεί στην καραμπινιερία» κατέθεσε ο μάρτυρας Α.Μ.«Ο κατηγορούμενος ήτο συνειδητό όργανο του εχθρού» κατέθεσε ο μάρτυρας Κ.Ρ. «Διερμηνέας επεδίωξε να πάει μόνος του. Δεν τον υποχρέωσαν. Εξεβίαζε για την έκδοση ταυτοτήτων. Δε δεχόταν δωρεές κάτω από 500 δραχμές» συμπλήρωσε ο μάρτυρας Κ.Κ. [261]

Το δικαστήριο «κηρύσσει αυτόν ένοχον […] κατά την περίοδο της ξενικής κατοχής ήτοι από αρχάς Μαίου 1941 μέχρι Σεπτεμβρίου 1943 κατέχων δημόσια θέση στρατιωτικού, εγένετο συνειδητό όργανον του εχθρού και ήσκεσεν το λειτούργημά του προς διευκόλυνσιν του έργου της κατοχής[…] συνεργασθείς μετά του εχθρού ωφελήθηκε οπωσδήποτε και εζημίωσε έλληνας πολίτας » [262]

 

[261] Δίκη 40/26-2-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1ΓΑΚ, Ναυπλίου

[262]  Ό.π.

Σελ.130

 

Ο Κ.Λ. καταδικάστηκε «ερήμην σε πρόσκαιρα δεσμά 13 ετών». [263]

Ο Γ.Μ., απότακτος αστυνομικός και πρόεδρος της κοινότητας Λυρκείας είχε παραπεμφθεί με βάση το άρθρο 1 εδ. στ της ΣΠ 6/1945. «Κατά την κρίσιν του δικαστηρίου ο κατηγορούμενος εξετέλεσε ουχί δια του κατηγορητηρίου αυτώ πράξιν της παράβασις του άρθρο 1 εδ. στ της ΣΠ 6/1945 αλλά τη παραβάσεως του άρθρου 4 εδ. 1 της αυτής Σ.Π. τουτέστιν της εθνικής αναξιότητος και εφ η δέον όπως κηρυχθεί ένοχος».

«Ο κατηγορούμενος ήταν πρόεδρος της κοινότητας επί κατοχής. Είχαμε ραδιόφωνο και μας κατέδωσε στους Ιταλούς οι οποίοι μας συνέλαβαν και μας φυλάκισαν στην Τρίπολη» κατέθεσε ο μάρτυρας Γ.Κ.

«Ο κατηγορούμενος ήτο απότακτος αστυφύλαξ. Έπαιρνε τρόφιμα από τους κατοίκους του χωριού και τα έδινε στους Ιταλούς» συμπλήρωσε ο μάρτυρας Κ.Κ. [264] . Η μετατροπή του κατηγορητηρίου βοήθησε τον κατηγορούμενο να έχει καλύτερη τύχη: καταδικάστηκε, ερήμην, σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση.

[263]  Ό.π.

[264] Δίκη 59/11-4-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου 

Σελ.131

 

Ο Ι.Π. καταδικάστηκε για παράβαση του άρθρου 4, της ΣΠ 6/ 1945 σε 6 μήνες φυλάκιση. «Φορούσε γερμανική στολή [….] έκαμε συλλήψεις και ξυλοδαρμούς διαφόρων Ελλήνων πολιτών» κατέθεσε ο μάρτυρας Η.Β[265] 

«Το Δικαστήριο κηρύσσει αυτόν ένοχον του ότι: εν τη περιφερεία Ερμιονίδος και κατά τους μήνες Μάιον και Ιούνιον του 1944 συνεργάσθη κατά του εχθρού κατά τρόπον ανάξιον Έλληνος πολίτου θίγοντα την εθνικήν αξιοπρέπεια, ήτοι ενδυθείς Γερμανική στρατιωτική στολήν, συμπαρίσταται μετά των Γερμανών και τας γενομένας παρ αυτών συλλήψεις και κακοποιήσεις διαφόρων Ελλήνων πολιτών και ούτω διευκόλυνε το έργο της κατοχής» [266]  .

Ο κατηγορούμενος παρουσιάστηκε λίγους μήνες αργότερα στις δικαστικές αρχές και ζήτησε την απαλλαγή του από κάθε κατηγορία. «Ο κατηγορούμενος είχε παρουσιασθεί εμπρόθεσμα ενώπιον της αρμόδιας αρχής και δήλωσε ότι παρουσιάζεται αυθορμήτως ίνα τύχει των περί αμνηστείας ευεργετικών διατάξεων του ΚΘ’ ψηφίσματος πλην ουδόλως εβεβαιώθη εκ του συνόλου της διαδικασίας ότι οι πράξεις του εμπίπτουν εις τας διατάξεις του ψηφίσματος τούτου[267] ».

Η απαλλαγή του κατηγορούμενου ήρθε, λίγο αργότερα, από την έκδοση Βασιλικού Διατάγματος το οποίο κοινοποιήθηκε στον Επίτροπο του ΕΔΔΝ.

[265]   Δίκη 9/5-3-1948, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[266]   Δίκη 9/5-3-1948, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2. ΓΑΚ Ναυπλίου

[267]  Δίκη 1/12-1-1951, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.132

 

Σύμφωνα με αυτό «ΑΙΡΟΜΕΝ τας συνεπείας και στερήσεις τας επιβληθείσας εις τον Ι.Μ.Π.[…] Εις τον αυτόν επί της δικαιοσύνης Υπουργόν ανατίθεμεν την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος Διατάγματος» [268] .

Εκεί που το Δικαστήριο φαίνεται να εξαντλεί κάθε όριο αυστηρότητας είναι στην υπόθεση 15/16-4-1948 στην οποία κατηγορείται ο Μ.Α. «με βάση το άρθρο 1, εδ. στ της υπ αριθ. 6/1945 ΣΠ»269 ότι κατέδωσε Έλληνες πολίτες στον εχθρό.«Όταν έπεσε ο παθών σύζυγος μου στη δεύτερη ομάδα των Γερμανών ο κατηγορούμενος που ήταν μαζί είπε ότι ο άνδρας μου ήτο τροφοδότης των ανταρτών, αμέσως οι Γερμανοί τον εξετέλεσαν επί τόπου. Ο κατηγορούμενος ήτο ένας αλήτης, όλο στας φυλακάς ήτο μέσα» κατέθεσε η Α.Α.«Με τον πατέρα μου γυρίζαμε και πουλούσαμε διάφορα ψιλικά για να ζήσουμε. Ο πατέρας μου είχε πάει να ψωνίσει τον έπιασαν οι Γερμανοί. Εκεί ήτο ο κατηγορούμενος ως Τσολιάς και είπε στους Γερμανούς ότι ήταν

 

[268]   Δίκη 1/12-1-1951, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου Βλέπε Βασιλικό Διάταγμα, παράρτημα. Δεν συναντήσαμε ανάλογη μεταχείριση κατηγορούμενου ο οποίος απαλλάχτηκε με Βασιλικό Διάταγμα.

[269]  Δίκη 15/16-4-1948, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.133

 

τροφοδότης των ανταρτών και αμέσως αυτοί τον εξετέλεσαν επί τόπου» επιβεβαίωσε η Χ.Α. [270] 

Μάρτυρες υπεράσπισης ούτε σε αυτή τη δίκη υπήρχαν. Το δικαστήριο επέβαλε ισόβια κάθειρξη.«Κηρρύσει αυτόν ένοχον του ότι […] κατέδωσε εις τον εχθρόν Έλληνες και ενήργησε δια την ανακάλυψιν και σύλληψιν των, ήτοι κατέδωσε εις τους Γερμανούς τον Γ.Α. όστις συλληφθείς εξετελέσθη. Καταδικάζει αυτόν εις την ποινήν των ισόβιων δεσμών» [271] .

Σε πολλές παρόμοιες περιπτώσεις όπου το αποτέλεσμα της συνεργασίας του κατηγορούμενου με τον εχθρό ήταν ακόμη και ομαδικές εκτελέσεις μελών της Αντίστασης, οι αποφάσεις ήταν συνήθως αθωωτικές. Η απουσία του συγκεκριμένου κατηγορούμενου φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία για την ετυμηγορία του Δικαστηρίου.

Τρία χρόνια αργότερα, στην επανεξέταση της υπόθεσης εύκολα γίνονται αντιληπτές οι διαφορές: Ο κατηγορούμενος ήταν παρών, υπάρχουν μάρτυρες υπεράσπισης, οι καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας είναι σαφώς διαφοροποιημένες από τις καταθέσεις στην πρώτη δίκη.

[270]   Ό.π.

[271]   Ό.π.

Σελ.134

 

Έτσι η Χ.Α. καταθέτει ότι δεν ήταν παρούσα στη σύλληψη και εκτέλεση του πατέρα της όπως ισχυριζόταν στην πρώτη δίκη αλλά ότι «το είπαν κάποιοι τσοπάνηδες που ήταν στην περιοχή» [272]  .

Ο μάρτυρας Β.Ν. προσπαθεί να δικαιολογήσει την απουσία του κατηγορούμενου στην πρώτη δίκη και να περιγράψει τις επιλογές του, το Μάιο του 1944: «Την 4η Μαίου 1944 ο κατηγορούμενος κατετάγη στα Τάγματα Ασφαλείας και ήτο εις τον λόχον που ήλθον εγώ επιλοχίας. Ούτως διέμενε εις Άργος με την οικογένειά του και λόγω των ανταρτών ήλθαν όλοι εδώ στο Ναύπλιο και μετά την αποχώρηση των Γερμανών έφυγε μετά της οικογενείας του εις Αθήνα όπου διαμένει μέχρι σήμερον»[273] .

 

[272]   Δίκη 2/12-1-1951, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[273]   Δίκη 2/12-1-1951, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου 

Σελ.135

 

‘Όταν οι μάρτυρες κατηγορίας μετατρέπονται σε μάρτυρες υπεράσπισης.

Οι καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας ή υπεράσπισης σε γενικές γραμμές είναι αναμενόμενες. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις οι μάρτυρες κατηγορίας οδηγούν με τη στάση τους το Δικαστήριο σε αθωωτικές αποφάσεις. Φροντίζουν οι καταθέσεις τους είτε να είναι αόριστες είτε να τονίζουν την «ανθρώπινη» πλευρά της δράσης των κατηγορούμενων. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ερευνητής είναι δύσκολο να καταλάβει αν ο μάρτυρας είναι κατηγορίας ή υπεράσπισης. Η στάση αυτή φαίνεται να συμβάλλει καθοριστικά στην αθώωση των κατηγορούμενων.

Έτσι, στη δίκη του αγρονόμου Π.Π. ο οποίος κατηγορείται ότι κατέδωσε στους Γερμανούς συγχωριανούς του με αποτέλεσμα να συλληφθούν αρκετοί απ’ αυτούς και να εκτελεστούν δυο νέοι, στελέχη της εαμικής Αντίστασης, ο μάρτυρας κατηγορίας Α.Χ. με την κατάθεσή του φαίνεται να δικαιολογεί τη δράση του κατηγορούμενου: «Οι Γερμανοί ήρθαν στο χωριό με τα αυτοκίνητά τους μαζί με τον κατηγορούμενο. Ο πατέρας του μάρτυρα κατηγορίας Κ.Μ. έτρεξε να κρυφτεί. Τον είδαν οι Γερμανοί, τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν. Ίσως ο κατηγορούμενος να γύρισε στο

Σελ.136

 

χωριό για να πάρει τη μητέρα του και την αδελφή του δεδομένου ότι τον πατέρα του και την αδελφή του τους είχαν πάρει στο βουνό οι αντάρτες. Το ΕΑΜ τους εκτέλεσε μετά τη δολοφονία του Ι.Μ.» [274]  Το Δικαστήριο κήρυξε αθώο τον κατηγορούμενο «λόγω αμφιβολιών».

Περισσότερο σίγουροι για τη δράση και τις ευθύνες των τριών κατηγορούμενων δείχνουν οι μάρτυρες κατηγορίας Α.Κ και Δ. Μ. «Δεν κατέδωσαν κανέναν[…] Οι Γερμανοί μόνοι τους τους συνέλαβαν» κατέθεσε ο πρώτος. «Οι κατηγορούμενοι αντιστάθηκαν όταν οι Γερμανοί τους ζήτησαν να εκτελέσουν τον Π.» συμπλήρωσε ο δεύτερος. Οι κατηγορούμενοι, και σε αυτή την περίπτωση αθωώθηκαν «λόγω αμφιβολιών». [275] 

Σε άλλη δίκη ο μάρτυρας κατηγορίας Τ.Χ. δεν κρατά ούτε τα προσχήματα:

«οι κατηγορούμενοι αναγκάστηκαν να συνεργαστούν με τους Γερμανούς γιατί είχαν πάθει πολλά από τους αντάρτες» κατέθεσε χαρακτηριστικά. Και σε αυτή την περίπτωση οι επτά κατηγορούμενοι αθωώθηκαν «λόγω αμφιβολιών». [276] 

Σε άλλη δίκη ο μάρτυρας κατηγορίας Ψ.Ν., αγροφύλακας, καταθέτει ότι συγχωρεί τους τέσσερις κατηγορούμενους: «Το βράδυ της 18ης Ιουνίου 1944

[274]   Δίκη 15/23-1-1946 ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

[275]  Δίκη 44/7-3-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

[276]  Δίκη 80/29-5-46, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.137

 

επήγα σπίτι και βρήκα δυο Γερμανούς και δυο Έλληνες, τον αδελφό του κατηγορούμενου Κ.Σ. και έναν άγνωστο. Επήραν εμένα και τον υιό μου στη Γκεστάπο. Την άλλη μέρα με άφησαν ελεύθερο. Τον υιό μου τον πήγαν στη φυλακή και μετά στη Γερμανία. Την επόμενη της συλλήψεώς μου ήρθαν οι κατηγορούμενοι Κ.Σ, Τ.Π. και Ρ.Ν. και πήραν το κορίτσι μου από το σπίτι. Το οδήγησαν στη Γκεστάπο και από εκεί στη φυλακή και μετά στη Γερμανία όπου βρίσκεται ακόμη. Ο υιός μου γύρισε από τη Γερμανία και γι αυτό δεν επιθυμώ τη δίωξη των κατηγορούμενων, τους συγχωρώ. Αφορμή της σύλληψης ήτο διότι ο υιός μου ήτο αντάρτης στο βουνό». [277]   Ίσως η ανάγκη για τη διατήρηση της θέσης του αγροφύλακα να έπαιξε κάποιο ρόλο στην κατάθεση του Ψ.Ν. Τον Απρίλη του 1947, στην πορεία κορύφωσης του εμφύλιου, η απαίτηση για συνέχιση της δίωξης είναι πιθανό να οδηγούσε στην απώλεια της θέσης του.

Και σε αυτή την περίπτωση οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.

Στη δίκη με κατηγορούμενο τον Κ.Π. ο μάρτυρας κατηγορίας Γ.Α. καταθέτει «ο κατηγορούμενος μπήκε μαζί με τους Γερμανούς στο σπίτι για να συλλάβουν τον αδερφό μου. Ίσως είχε έρθει από περιέργεια εκεί. Δεν θέλω να τον πάρω στο λαιμό μου». [278]   Το γεγονός ότι από τις συλλήψεις που

[277]   Δίκη 2/26-4-1947, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[278]  Δίκη 3/10-1-1948, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.138

 

πραγματοποίησε το Γερμανικό απόσπασμα με τη συμμετοχή του κατηγορούμενου, τρεις από τους συλληφθέντες εκτελέστηκαν, δεν εμπόδισε το Δικαστήριο να αθωώσει τον Κ.Π.

Τέλος, στη δίκη της Δ.Μ., μαγείρισσας στη Γκεστάπο, ο μάρτυρας κατηγορίας Χ.Β. κατέθεσε ότι δεν «ξέρει αν η κατηγορούμενη κατέδωσε Έλληνες. Ξέρω όμως ότι φρόντισε και με απελευθέρωσε όταν μ έπιασαν οι Γερμανοί». [279]   Η κατηγορούμενη αθωώθηκε.

Θα βοηθούσε στην εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων για την αλλαγή στη στάση των μαρτύρων αν είχε διασωθεί και το προανακριτικό υλικό. Δυστυχώς καταφέραμε να εντοπίσουμε το προανακριτικό υλικό μονάχα μιας υπόθεσης[280] . Παρόλα αυτά νομίζουμε ότι τα παραδείγματα που παραθέσαμε οδηγούν στο συμπέρασμα ότι όταν οι μάρτυρες κατηγορίας ουσιαστικά καταθέτουν ως μάρτυρες υπεράσπισης, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου είναι αθωωτικές. Για τα κίνητρα αυτής της επιλογής των μαρτύρων κατηγορίας μόνο να εικασίες μπορούμε να κάνουμε.

[279]   Δίκη 3/26-4-1947, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[280]   Όπως θα αναφερθεί παρακάτω, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Α1.1 , ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.139

 

Όταν οι τοπικές ελίτ κινδυνεύουν…

Οι Μ.Τ. και Π.Τ. ιδιοκτήτες εργοστασίου παραγωγής σαπουνιού, παραπέμφθηκαν στο δικαστήριο με βάση το άρθρο 1 εδ. ιβ΄και ε΄ της6/1945 ΣΠ [281]. Πιο συγκεκριμένα κατηγορήθηκαν ότι προμήθευαν τα στρατεύματα κατοχής με σαπούνι που παρασκεύαζαν στο εργοστάσιό τους αλλά και ότι μέρος της παραγωγής σαπουνιού σε συνεννόηση με τους κατακτητές το διοχέτευαν στη μαύρη αγορά.

Κατηγορήθηκαν επίσης ότι «επέδειξε διαγωγήν αναξίαν Έλληνος, ως αναρτήσας εν τω εργοστασίω μου εικόνας του Μουσολίνι….».[282] 

Τέλος κατηγορούνται ότι «εφιλοξένησαν οίκοι ή συνέφαγον με τον υπουργό των οικονομικών Γκοτζαμάνην…».[283] 

Η κατάθεση του μάρτυρα κατηγορίας και μηνυτή Κ.Δ. είναι κατατοπιστική:

«Οι κατηγορούμενοι συνεργάσθησαν πραγματικώς με τους κατακτητές[…] κατόρθωσαν και τους εγένετο εικονική επίταξη στο εργοστάσιο, ουσιαστική επίταξη δεν έγινε ποτέ.[…] Δεν υπήρχε ημέρα που να μην ιδώ να φορτώνουν

[281]  Η συγκεκριμένη υπόθεση είναι η μοναδική υπόθεση στην οποία διασώζεται το προανακριτικό υλικό. Βλέπε ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Α1.1

[282]   ΑΒΕ 216, Δικ.1.16.1, Β2.1, Δίκη 20/ 28 -7-1945, ΓΑΚ Ναυπλίου

[283]   Ό.π. 

Σελ.140

 

αυτοκίνητα ιταλικά σαπούνι εκ του εργοστασίου των κατηγορουμένων και να το μεταφέρουν εις Αθήνας όπου το πουλούσαν εις μαύρην αγοράν».

Σύμφωνα με την κατάθεση του Κ.Δ. οι κατηγορούμενοι, κατά τα έτη 1941 και 1942, απέκτησαν πέντε ακίνητα στο κέντρο της Αθήνας (πέριξ του Κολωνακίου) και ένα οικόπεδο στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής στην Αττική. [284]   Για την απόδειξη του ισχυρισμού του επικαλείται την απάντηση του οικονομικού εφόρου Ναυπλίας για την περιουσιακή κατάσταση των κατηγορουμένων Ο μηνυτής ισχυρίζεται ότι «το έτος 1940 οι κατηγορούμενοι είχαν χρεοκοπήσει. […] ήσαν ενυπόθηκα τόσο το εργοστάσιον όσο και η ενταύθα κατοικία των». Η περιουσία αποκτήθηκε «από τη μαύρη αγορά διότι αν ήτο επιταγμένο το εργοστάσιο όλο το σαπούνι θα διατίθετο για τις ανάγκες του ιταλικού στρατού […] οι κατηγορούμενοι κρέμασαν εις το γραφείον του εργοστασίου τους μια φωτογραφία του Μουσολίνι για να δείξουν τη φιλία τους προς τους Ιταλούς[…] Όταν ο προδότης υπουργός των οικονομικών Γκοτζαμάνης ήλθε δυο ή τρεις φορές στο Ναύπλιο διέμενε εις την οικία του κατηγορούμενου Μ.Τ.» [285] 

 

[284]   ΑΒΕ 216, ΔΙΚ 1.16.1, Α1.1 , ΓΑΚ Ναυπλίου

[285]  ΑΒΕ 216, Δικ.1.16.1, Β2.1, Δίκη 20/ 28 -7-1945, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.141

 

Οι μάρτυρες κατηγορίας Δ.Κ. και Ε.Μ. ισχυρίζονται ότι κατά την παραμονή του Γκοτζαμάνη στο Ναύπλιο, επιτροπή κατοίκων παρουσιάστηκε σε αυτόν και διαμαρτυρήθηκε τόσο για την έλλειψη σαπουνιού στην πόλη όσο και για την κακή ποιότητα του. Τα μέλη της επιτροπής ύστερα από λίγες μέρες, χωρίς καμία κατηγορία, συνελήφθησαν από τους Ιταλούς και, εκτοπίσθηκαν στα Καλάβρυτα. Οι μάρτυρες συνδέουν την εκτόπιση με την παράσταση διαμαρτυρίας στον Γκοτζαμάνη. 

Η υπάλληλος του εργοστασίου Μ.Η. καταθέτει ότι « η διάθεση του σαπουνιού γινόταν μόνο με διατακτικές των Ιταλών και της Νομαρχίας». Όσο για τη φωτογραφία του Μουσολίνι η μάρτυς κατέθεσε ότι «την έβαλαν μόνοι τους οι Ιταλοί.» «Οι αδελφοί Τ. απεχθάνεντο τους Ιταλούς[…] Πάντοτε υπήρξαν πατριώτες» κατέληξε [286].

«Ουδεμία συνεργασία οικονομική ή άλλη των κατηγορουμένων με τους Ιταλούς υπέπεσε στην αντίληψίν μου» διαβεβαίωσε ο Δήμαρχος Κ.Κ [287] 

Ο μάρτυρας υπεράσπισης Β.Δ. επικαλείται την αντιστασιακή δράση του κατηγορούμενου. Για το σκοπό αυτό προσάγει «… εις το δικαστήριο δυο εμπιστευτικά έγγραφα ήτοι την από 31-1-1945 βεβαίωσιν της εθνικής

 

[286]   Ό.π.

[287]   Ό.π.

Σελ.142

 

οργανώσεως εφ. αξιωματικών και υπαξ/κων «η αναγέννησις» και την από 15-3-45 ομοίον του Διοικητού του τέως i/25 Τάγματος του Ε.Δ.Ε.Σ. ίνα λάβει τούτων γνώση. Ο κατηγορούμενος Μ.Τ. υπήρξε το δεξιό μου χέρι κατά τη συνεργασία μας για τον εθνικό αγώνα, υπήρξε υπερπατριώτης»[288] .

Στη λογική αφενός της αναγκαστικής συνεργασίας με το στρατό κατοχής αφού επιτάχτηκε το εργοστάσιό τους, αφετέρου στα πατριωτικά τους αισθήματα κινήθηκε η απολογία των κατηγορουμένων. Σ αυτά τα πλαίσια ισχυρίζονται οι κατηγορούμενοι ότι στήριξαν τους συμπολίτες τους και ότι ενίσχυσαν ακόμα και το ΕΑΜ. Ας παρακολουθήσουμε τα επιχειρήματα που αναπτύσσει ο κατηγορούμενος Μ.Τ. στο υπόμνημα που κατέθεσε στον ανακριτή. [289] «Το εργοστάσιόν μου τούτο επετάχθη υπό των Ιταλικών Στρατιωτικών αρχών την 12 Ιουλίου 1941[…] κατά τη διάρκεια της κατοχής το Εργοστάσιόν μου παρήγαγε Σάπωνα οκ. 267.345 εκ των οποίων μόνων οι 60.259 οκ. Διετέθησαν υποχρεωτικώς εις στρατόν κατοχής αι δε υπόλοιποι 207.086 οκ. Διέθεσα δια τον πληθυσμόν […] Επίσης κατά Νοέμβριο 1944 η Ε.Τ.Α του Ε.Α.Μ. παρέλαβε 11.000 οκ. Σάπωνος κ.λ.π. ».

 

[288]   Ό.π.

[289]   ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Α1.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.143

 

Σε ότι αφορά στην κατηγορία για πλουτισμό από τη μαύρη αγορά ο κατηγορούμενος απαντά ότι «εφόσον η διάθεσις του παραχθέντος σάπωνος εγένετο δυνάμει διατακτικών του Υπουργείου και εις τιμήν υπ’ αυτού οριζόμενη είναι πρόδηλον ότι ούτε εις μαύρην αγοράν διετέθη […] ούτε σημαντικά ωφελήματα απεκόμισα». [290] 

Για την κατηγορία ότι ανάρτησε την εικόνα του Μουσολίνι στο γραφείο του εργοστασίου του ισχυρίζεται ότι «ανηρτήθησαν υπό δυο Ιταλών καραμπινιέρων[…] καθ ημέραν καθ’ ην απουσίαζον…»

Τέλος για την κατηγορία ότι φιλοξένησε τον Γκοτζαμάνη καταθέτει ότι «… ο Γκοτζαμάνης άπαξ μόνον την μεσημβρίαν μιας ημέρας έφαγε εις την οικία μου εις γεύμα, το οποίον παρέθεσε ο τότε Νομάρχης Ναυπλίου Β. […]ελλείψει καταλλήλου εστιατορίου εν τη πόλει την εποχήν εκείνη ο Νομάρχης με παρεκάλεσε να παραχωρήσω την οικία μου δια ολίγας ώρας […] παρεκάθησαν εις την τράπεζαν και άλλαι Ελληνικαί αρχαί ως και οι τότε Δήμαρχος Ναυπλίου και Άργους» [291]  .

Το δικαστήριο, αφού κατά τη διάρκεια της δίκης έκανε δεκτή την αίτηση αποφυλάκισης των κατηγορούμενων, με την ετυμηγορία του τους αθώωσε. Όπως αναφέρεται στην απόφαση « … εκ της εν συνόλω ακροαματικής

[290]   Ό.π.

[291]   Ό.π.

Σελ.144

 

διαδικασίας δεν προέκυψε κατά την κρίσιν του δικαστηρίου τα απαραίτητα στοιχεία προς κατάρτισιν της δια του κατηγορητηρίου αποδιδόμενης τοις κατηγορουμένοις και υπό του άρθρου 1εδ. ιβ΄ προβλεπομένης πράξεως τουτέστιν της συνεργασίας αυτών […] μετά του εχθρού ή του οφέλους τούτων και της ζημίας Ελλήνων πολιτών.[…] Επίσης ουδόλως προέκυψε ότι οι κατηγορούμενοι ούτοι οικειοθελώς ανήρτησαν εν τω γραφείω του εργοστασίου των τας εικόνας του Μουσολίνι[…] Κηρύσσει αυτούς αθώους.» [292] 

Η υπόθεση που εξετάσαμε αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση καταγγελίας για «συνεργασία με τον εχθρό». Οι κατηγορούμενοι δεν είναι τυχαίοι. «Υπήρξα ο μεγαλύτερος αγοραστής καπνών από του 1925 και εντεύθεν» [293]   κατέθεσε ο Μ.Τ. Οι διασυνδέσεις τους ξεπερνούσαν το τοπικό επίπεδο. Εκτός από το Νομάρχη και τους Δημάρχους της περιοχής συναναστρέφονταν και με υψηλόβαθμα στελέχη της κεντρικής κυβέρνησης. Σε αυτά τα πλαίσια φαίνεται ότι προσφέρθηκε φιλοξενία στον Γκοτζαμάνη, υπουργό των δοσιλογικών κυβερνήσεων. [294]   Οι τοπικές ελίτ στο πρόσωπο

[292]  ΑΒΕ 216, Δικ.1.16.1, Β2.1, Δίκη 20/ 28 -7-1945, ΓΑΚ Ναυπλίου

[293]   ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Α1.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

[294] Ο Γκοτζαμάνης διορίστηκε από τον Τσολάκογλου υπουργός Οικονομικών. Μετά την παραίτηση του Τσολάκογλου και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Λογοθετόπουλο, στις 2/12/1942, ο Γκοτζαμάνης ανέλαβε και πάλι το Υπουργείο Οικονομικών. Με τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης στις 24 Μαρτίου 1942 έγινε «υπερυπουργός» Οικονομικών, Γεωργίας, Εμπορίου, Βιομηχανίας, Εργασίας και Επισιτισμού μέχρι τις 30 Μαρτίου του 1943. Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα κατέφυγε στην Ιταλία και κατόπιν στη Γερμανία. Μετά την απελευθέρωση κατηγορήθηκε ως δωσίλογος και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων. Λίγα χρόνια όμως αργότερα έτυχε αμνηστίας οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα, συνεχίζοντας και πάλι να πολιτεύεται ως αρχηγός του «Μεταρρυθμιστικού Κόμματος» που είχε δημιουργήσει προπολεμικά.

Σελ.145

 

των διωκόμενων έβλεπαν και τη δική τους τύχη στο μεταπολεμικό σκηνικό. Η επιχείρηση απαλλαγής των εργοστασιαρχών Μ.Τ και Π.Τ. φαίνεται να συσπειρώνει τις τοπικές ελίτ [295] . Μια ματιά στον κατάλογο μαρτύρων υπεράσπισης ενισχύει την άποψη αυτή.

Τέσσερις υπάλληλοι του εργοστασίου, ένας αξιωματικός του ελληνικού στρατού κάτοικος Αθηνών, ένας Δήμαρχος, ένας δικηγόρος και τέσσερις έμποροι σπεύδουν να στηρίξουν τους προφυλακισμένους κατηγορούμενους. Η απόφαση του δικαστηρίου δικαίωσε την τακτική της υπεράσπισης.

[295]   Για τη στάση της αστικής τάξης κατά την περίοδο της Κατοχής βλέπε, Δημήτρης Μαριόλης, Η αδύνατη ταξική ανακωχή, Η πολιτική του ΕΑΜ στα Υπουργεία Οικονομικών, Εργασίας και στα συνδικάτα μέχρι τα Δεκεμβριανά, ΚΨΜ, Αθήνα 2015, σελ.43.

Σελ.146

 

Από τον ΕΛΑΣ στα…. Τάγματα Ασφαλείας

Σε κάποιες περιπτώσεις οι κατηγορούμενοι ισχυρίζονται ότι η κατάταξή τους στα Τάγματα Ασφαλείας ήταν αποτέλεσμα της δίωξης ή και κράτησης από τον ΕΛΑΣ των ίδιων ή και συγγενικών τους προσώπων.

Στη δίκη στην οποία κατηγορούμενοι είναι ο Σ.Π., ο Κ.Δ. και ο Σ.Σ. συναντάμε αυτό το επιχείρημα.

«Αρχικά ήμουν κι εγώ στην οργάνωση του ΕΑΜ. Με συνέλαβαν οι Γερμανοί και με πήγαν στην Κόρινθο. Με υποχρέωσαν να δίνω παρών στη Γκεστάπο […] πήγαμε με τον Σ. στα Τάγματα Ασφαλείας. Μας έδωσε παντελόνι και πουκάμισο χακί ο Μουστακόπουλος. Ο Σ. ήθελε να βρει την αδελφή του που την είχαν πάρει οι αντάρτες[…] πήραμε μέρος στις επιχειρήσεις στην ανατολική Αργολίδα […] μια ομάδα Γερμανών και μια από το Τάγμα Ασφαλείας φτάσαμε ως τους Φούρνους…»[296]   απολογήθηκε ο κατηγορούμενος Κ.Δ. «… αρχικώς ήμουν κι εγώ στο ΕΑΜ διότι νόμιζα ότι ήταν οργάνωση πατριωτική[…] οι αντάρτες ήθελαν να πάρουν κι άλλους στο βουνό. Αντέδρασα, με χαρακτήρισαν αντιδραστικό και έπιασαν κι εμένα. Έφυγα […]

[296]  Δίκη5/9-1-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

Σελ.147

 

πήγα στην Κόρινθο που ήτο το Τάγμα Ασφαλείας κι ο λοχαγός Μουστακόπουλος ο οποίος με εβοήθησε[…] οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον Τ.» [297]   ανέφερε στην απολογία του ο κατηγορούμενος Σ.Π. «Ο Σ.Π. επήγε με τα Τάγματα Ασφαλείας στο Κρανίδι για να βρει την αδελφή του που την είχαν πάρει οι αντάρτες και όχι για άλλο λόγο[…] αποκλείεται να σκότωσε τον Α.Τ.» [298]   υπερθεμάτισε ο μάρτυρας υπεράσπισης Ι.Π.

Σύμφωνα με την κατάθεση του μάρτυρα κατηγορίας Α.Σ. ο Σ.Π. κατέφυγε στα Τάγματα Ασφαλείας γιατί το ΕΑΜ τον κατηγορούσε ότι συνεργαζόταν με τους Γερμανούς.

Αντίθετα ο Π.Τ. πατέρας του εκτελεσμένου Α.Τ. δήλωσε βέβαιος για τη συμμετοχή των κατηγορούμενων στην εκτέλεση του γιού του. «Τον έδεσαν σε ένα δέντρο. Τον χτυπούσαν. Του έκοψαν το χείλος. Τον μετέφεραν λίγο πιο πάνω και τον εκτέλεσαν, όλος ο κόσμος το γνωρίζει». [299] Οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν «λόγω αμφιβολιών».

Παρόμοια ήταν και η διαδρομή της Μ.Ε. Είχε καταταγεί στον ΕΛΑΣ αλλά μετά   τις   εκκαθαριστικές   επιχειρήσεις   στην   Επίδαυρο   όπου   και   τη συνέλαβαν οι Γερμανοί δε δίστασε να αλλάξει στρατόπεδο. «Πήγαινε μαζί

[297]   Ό.π.

[298]   Ό.π.

[299]   Ό.π.

Σελ.148

 

με τους Γερμανούς στα σπίτια, κατέδιδε ανθρώπους, έπαιρναν τρόφιμα […] Δε δίστασε να ζητήσει από τους Γερμανούς να χτυπήσουν και τον πατέρα της». [300] Και σε αυτή την περίπτωση η κατηγορούμενη αθωώθηκε «λόγω αμφιβολιών».Τέλος η κατηγορούμενη Β.Α. σύμφωνα με το μάρτυρα κατηγορίας Τ.Π. «ήταν αντάρτισσα. Μετά πήγε στα Τάγματα. Έλεγε στους Γερμανούς ότι ο υιός μου ήταν παρατηρητής του αεροδρομίου». [301]   Και αυτή η κατηγορούμενη αθωώθηκε «λόγω αμφιβολιών».

 Τάγματα Ασφαλείας Ναυπλίου: Από την Αργολίδα στο Γουδή    μέσω Σπετσών

Τα μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας, η Χωροφυλακή, τα μέλη της Πολιτοφυλακής της πόλης του Άργους αλλά και πολλά συγγενικά τους πρόσωπα παρέμειναν στο Ναύπλιο ως τις 5 Οκτωβρίου οπότε και υπογράφηκε συμφωνία παράδοσης της πόλης στο ΕΑΜ. Την επόμενη μέρα οι Ταγματασφαλίτες αναχωρούν, δια θαλάσσης, κάτω από την εποπτεία

 

[300]   Δίκη68/ 16-5-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[301]   Δίκη74/23-5-1946, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου 

Σελ.149

 

των Βρετανών για τις Σπέτσες όπου θα παραμείνουν λίγες εβδομάδες. Κατόπιν θα μεταφερθούν στο στρατόπεδο στο Γουδή. Τα συγγενικά τους πρόσωπα που είχαν καταφύγει μαζί τους στο Ναύπλιο θα παραμείνουν εκεί  ή θα επιστρέψουν στις εστίες τους στο Άργος.

Οι ταγματασφαλίτες στο Γουδή προορίζονται σιωπηλά να αξιοποιηθούν ως εφεδρικές δυνάμεις στην επικείμενη αναμέτρηση με τον ΕΛΑΣ. Αν και η ενίσχυση της 3ης ορεινής Ταξιαρχίας με άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας αποτράπηκε οι ταγματασφαλίτες πρόσφεραν τις χρήσιμες υπηρεσίες τους στον τομέα της λαθραίας εισαγωγής οπλισμού ο οποίος προορίζεται για τον εξοπλισμό των αντιεαμικών οργανώσεων της πρωτεύουσας [302] .

Η πολιτική αυτή απέναντι στα Τάγματα Ασφαλείας συνέπλεε με τις στρατηγικές επιδιώξεις της βρετανικής πολιτικής. Η τελευταία είχε εκμεταλλευθεί τα Τάγματα Ασφαλείας στην προσπάθειά της να φθείρει τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Από την άλλη η επίσημη εξωτερική πολιτική των Βρετανών δεν μπορούσε να ταυτιστεί με τα ΤΑ αφού αυτά είχαν ιδρυθεί από τις κατοχικές δυνάμεις[303] . Τέλος, ο φόβος ότι ο ανανεωμένος από τους Γερμανούς οπλισμός των Ταγμάτων σε περίπτωση παράδοσής τους θα έπεφτε στα χέρια του ΕΛΑΣ αλλά κυρίως επειδή εκείνη τη στιγμή δε

 

[302]  Κωστόπουλος Τάσος, , Η αυτολογοκριμένη μνήμη, σελ. 71

[303]  Σπανού Γ. ό.π. Το φαινόμενο του δωσιλογισμού και οι εκφάνσεις του, σελ 55-56

Σελ.150

 

διέθεταν επαρκείς δυνάμεις για να στηρίξουν τη δική τους εισβολή στην Ελλάδα οδηγούσε στη διττή τακτική των Βρετανών. Από τη μια καταδίκαζαν επισήμως τα Τάγματα. Σε αυτά τα πλαίσια, στις 29 Αυγούστου του 1944 στη διαταγή που εξέδωσε το αρχηγείο των συμμαχικών δυνάμεων στην Ιταλία για τον τρόπο παράδοσης του εχθρού στα τμήματα του συμπεριλαμβάνονταν και οι μονάδες των ΤΑ. Από την άλλη, ανεπίσημα, μέσω των Βρετανών συνδέσμων καθοδηγούσαν τα Τάγματα ώστε να μείνουν άθικτα αποτελώντας μια στρατιωτική βρετανική εφεδρεία.

Σε τηλεγράφημα του Σκόμπι προς το Στρατηγό Σαράφη τονίζεται ότι οι άντρες των Ταγμάτων Ασφαλείας που έχουν μεταφερθεί και κρατούνται στις Σπέτσες, ανήκουν στη δικαιοδοσία των Ηνωμένων Εθνών και πρέπει να διασφαλιστεί η μελλοντική τους παράδοση στα Ηνωμένα Έθνη [304]  .

Η στάση της κυβέρνησης του Καΐρου εν πολλοίς ταυτιζόταν με αυτή της βρετανικής κυβέρνησης. Από τη μια, καταδίκαζε τη δράση των ΤΑ και ζητούσε τη διάλυσή τους. Έστω κι αν αυτή η στάση ήταν αποτέλεσμα κυρίως της πίεση του ΕΑΜ και Βρετανών παραγόντων[305]   γεγονός είναι ότι στη διάρκεια του 1944 τα ΤΑ είχαν καταδικαστεί επανειλημμένα από την

[304] Μαρία Σπηλιωτοπούλου-Προκόπης Παπαστράτης, Χρονολόγιο γεγονότων 1940-1944, από τα έγγραφα του Βρετανικού Υπουργείου των Εξωτερικών FOREIGN OFFICE 371, τόμος Β’, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, Αθήνα 2004, σελ.672, αριθμ. 4718 με ημερομηνία 9-10-1944

[305]   Ο Γουντχάουζ επέμενε ήδη από το 1943 στην καταδίκη των ΤΑ, Βλ. Σπανού Γ. ό.π.

Σελ.151

 

εξόριστη κυβέρνηση. Από την άλλη, υψηλόβαθμα στελέχη των ΤΑ φαίνεται να ελάμβαναν διαβεβαιώσεις ότι η καταδίκη αυτή δεν οδηγεί αυτόματα στη διάλυσή τους [306]  . Με παρέμβαση του ίδιου του Παπανδρέου στη Βρετανική Κυβέρνηση σταματούν οι ρίψεις φυλλαδίων τα οποία καταδίκαζαν τα Τάγματα Ασφαλείας. [307] 

Τελικά στη διάρκεια των Δεκεμβριανών τουλάχιστον χίλιοι ταγματασφαλίτες θα πολεμήσουν ως συντεταγμένη μονάδα του κυβερνητικού στρατού. Πολλοί από τους υπόλοιπους επάνδρωσαν τα νεοσύστατα Τάγματα Εθνοφυλακής και πολέμησαν τον ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας[308]  .

Ο Γ. Μαργαρίτης αναφέρει, ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του Νοεμβρίου μεταφέρονταν στην Αθήνα και τοποθετούνταν σε στρατηγικές θέσεις στο Γουδή μέλη των αφοπλισμένων ΤΑ. Από τις πρώτες μέρες των συγκρούσεων αναβαπτίστηκαν σε «Εθνοφυλακή» [309] .

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν από την αρχή τα Βρετανικά στρατεύματα και  αναγκάστηκαν να μεταφέρουν από την Ιταλία ένοπλες

[306]   Κωστόπουλος Τα , Η αυτολογοκριμένη μνήμη,. ό.π. σελ 71.

[307] Papastratis Prokopis, British Policy towards Greece during the second World War, Cambridge University press, Καίμπριτζ 1984, σελ. 209, 210.

[308]   Κωστόπουλος Τ. , Η αυτολογοκριμένη μνήμη, ό.π. σελ 72.

[309]  Μαργαρίτης Γιώργος, Η Μάχη της Αθήνας, Από 4 Δεκεμβρίου 1944 ως 6 Ιανουαρίου 1945, περιοδικά Ιστορικά «Δεκέμβρης 44. Οι μάχες στις γειτονιές της Αθήνας, εκδ. εφημερίδα Ελεθεροτυπία σελ.12

Σελ.152

 

ενισχύσεις είχαν υπεροπλία απέναντι στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Η ανοχή και η χρήση των σωμάτων που κατηγορούνταν για συνεργασία με τον κατακτητή δεν είχε κυρίως στρατιωτικά αίτια. Καθοριστικότερης σημασίας ζήτημα ήταν η διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού στη μεταδεκεμβριανή εποχή όπου οι αντιεαμικές δυνάμεις θα αποτελούσαν εχέγγυο της βρετανικής πολιτικής στην Ελλάδα [310]  .

Η πορεία επανένταξης των μελών των ΤΑ στον εθνικό κορμό έχει αρχίσει. Δεκάδες αξιωματικοί των ΤΑ ήδη από το 1945 υπηρετούν στον Εθνικό Στρατό. Η πορεία θα ολοκληρωθεί με τη συμμετοχή τους στον Εμφύλιο του 1946-1949 [311]  . Πολλοί από τους επικεφαλείς των ΤΑ θα ανέβουν και θα εξαντλήσουν τη στρατιωτική ιεραρχία. Για να περιοριστούμε μονάχα στους επικεφαλείς του ΤΑ Ναυπλίου, ο υποδιοικητής του Π. Χριστόπουλος θα φτάσει ως το βαθμό του ταξίαρχου και ο διοικητής του Δ. Μουστακόπουλος υπηρετεί, το 1957, με το βαθμό του συνταγματάρχη ως διοικητής του Κέντρου Νεοσυλλέκτων Μεσολογγίου[312] .

Στις δίκες που πραγματοποιήθηκαν από τα Ειδικά Δικαστήρια Δοσιλόγων τα οποία λειτούργησαν από την άνοιξη του 1945 ως και το 1951 η μεταχείριση των κατηγορούμενων θα είναι στη λογική επανένταξής τους στον «εθνικό κορμό». [313] 

[310]   Σπανού Γ. Το φαινόμενο του δωσιλογισμού και οι εκφάνσεις του, ό.π σελ 55

[311]   Κωστόπουλος Τ. , Η αυτολογοκριμένη μνήμη, ό.π. σελ 73.

[312]   Ό.π. σελ 74

[313] Σπανού Γ. ό.π. , Νικητόπουλος Γιώργος,ό.π. Δωσίλογοι στην Πελοπόννησο, οι διώξεις του 1945 και 1946, Το παράδειγμα της Καλαμάτας και της Πάτρας

Σελ.153

 

Η συμμετοχή των κατηγορούμενων στα Τάματα Ασφαλείας και στον αντισυμμοριακό αγώνα: Διαβατήριο για την αθώωση και την επανένταξη

Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ναυπλίου δεν θα δικάσει κανέναν με την κατηγορία της συμμετοχής στα Τάγματα Ασφαλείας. Η συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας είχε κριθεί ως νόμιμη ενέργεια όπως απεφάνθη το Ειδικό Δικαστήριο Δοσίλογων Αθήνας στη Δίκη των Δοσιλόγων. Επομένως μόνο για έκνομες ενέργειες θα μπορούσε να δικαστεί κάποιο μέλος των Ταγμάτων Ασφαλείας και όχι γι αυτή καθ αυτή τη συμμετοχή του σε αυτά.

Οι δίκες που διεξάγονται στο Ειδικό Δικαστήριο Ναυπλίου θα συμβάλουν στην προσπάθεια απενοχοποίησης του ρόλου τους.

Σε πολλές υποθέσεις οι κατηγορούμενοι και οι μάρτυρες υπεράσπισης συμμετέχουν στα Τάγματα Ασφαλείας. Η συμμετοχή αυτή χρησιμοποιείται ως απόδειξη των «εθνικών» και «πατριωτικών» κινήτρων των κατηγορουμένων. Η επανένταξη των κατηγορούμενων στις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας (στρατό, αστυνομία) ενίσχυε ακόμη περισσότερο τη θέση τους.

Σε αυτό το πνεύμα, στη δίκη του ανθυπολοχαγού Γ.Γ., ο μάρτυρας κατηγορίας Κ.Δ. καταθέτει ότι «ο κατηγορούμενος υπηρέτησε στα Τάγματα Ασφαλείας ως αξιωματικός. Ποια συνεργασία είχε με τον εχθρό δεν μπορώ να ξέρω. Τα όσα λέγω στην ένορκη κατάθεση προέρχονται από πληροφορίες. Ήδη έχω τη γνώμη ότι η δράση του κατηγορούμενου δεν ήταν αντεθνική, διότι αλλιώς δεν θα υπηρετούσε σήμερα στο στρατό ως αξιωματικός». [314]

Ο μάρτυρας κατηγορίας, στην ίδια υπόθεση, Ρ.Γ. κατήγγειλε στην κατάθεσή του ότι «τα Τάγματα Ασφαλείας συνέλαβαν εμένα και τον αδελφό μου. Εμένα με απέλυσαν, τον αδελφό μου τον κράτησαν. Τον ανέκριναν οι δυο κατηγορούμενοι. Στις 14 Μαΐου τον εξετέλεσαν ως αντίποινα για μια χειροβομβίδα που έπεσε στο Καρακάσι, στο σπίτι τους». [315]

Ο κατηγορούμενος στην απολογία του ισχυρίστηκε ότι «αδίκως κατηγορούμαι, ουδεμία συνεργασίαν ή συνάφειαν είχα με τους Γερμανούς.

[314] Δίκη 5/26-4-1947, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[315] Ό.π

Σελ.154,155

 

Εγώ ήμουν στο Γραφείο προανακρίσεως των Ταγμάτων Ασφαλείας Τριπόλεως. Τίποτα άλλο δεν έκαμα, τα πορίσματα τα έβγαλαν οι ανώτεροί μου αξιωματικοί». [316]

Το δικαστήριο αθώωσε τον κατηγορούμενο και ταυτόχρονα «εκήρυξε απεσβσμένη λόγω παραγραφής την κατ’ αυτού ποινικήν αγωγήν επί τη πράξη της ηθικής αυτουργίας φόνου». [317]

Το 1948 οι κατηγορούμενοι για συνεργασία διέθεταν περισσότερα νομικά όπλα για την υπεράσπισή τους. Έτσι το δικαστήριο στην υπ αριθμ. 6/27-2- 1948 συνεδρίασή του εξέτασε την αίτηση των δέκα κατηγορούμενων και των δυο συνηγόρων υπεράσπισης «περί αμνηστίας». Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το κατηγορητήριο αλλά και το σκεπτικό της απόφασης.

Οι κατηγορούμενοι, σύμφωνα με το κατηγορητήριο «από κοινού συμφέροντος κινούμενοι[…] εν τη περιφερεία του χωρίου Ηράκλειον- Νεμέας, τη 17 και 18 Ιουλίου 1944 κατέδωσαν εις τας εχθρικάς Γερμανικάς αρχάς κατοχής Έλληνας υπηκόους και ενήργησαν δια την ανακάλυψιν και και σύλληψιν αυτών [αναφέρονται τα ονόματα των εννέα συλληφθέντων]

[316]  Ό.π.

[317]  Ο.π. 

Σελ.156

 

εκτελεσθέντων υπό των Γερμανών και του Σ.Σ. απάντων κατοίκων Νεμέας». [318]

Η δεύτερη αξιόποινη πράξη των κατηγορουμένων ήταν ότι «το δεύτερο δεκαήμερο των μηνών Ιουνίου και Ιουλίου 1944, εν Ηρακλείω-Νεμέας και Κουτσομάδι, διαρκούσης της εχθρικής κατοχής, κατέδωσαν εις τον εχθρόν Έλληνας πολίτας και ενήργησαν δια τη σύλληψίν των [αναφέρονται τα 30 ονόματα των συλληφθέντων] εξ ων οι [δέκα] εξετελέσθησαν οι δε λοιποί εφυλακίσθησαν και τίνες τούτων εστάλησαν ως όμηροι εις την Γερμανίαν». [319]

Η επόμενη αξιόποινη πράξη των κατηγορούμενων περιγράφεται ως εξής:

«α) έθεσαν πυρ εις τας κατοικίας των Δ.Κ., Ν.Σ., Α.Κ., Ε.Χ., Δ.Σ. κ.λ.π. το δε πυρ εξεράγη κατακαύσαν ταύτας και β)εν γνώσει έλαβον εις την κατοχήν των αυτογνωμόνως και άνευ της συγκαταθέσεως των εχόντων δικαίωμα ιδιοκτητών Σ.Σ., Κ.Σ. κ.λ.π. ξένα κινητά αυτών κτήματα, ίνα τα έχωσι παρανόμως ως ιδιοκτησίαν των, ήτοι ενδύματα μεταχειρισμένα ων η αξία των δεν είναι ιδιαιτέρως μεγάλη». [320]

[318]  Δίκη 6/27-2-1945, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου

[319] Ό.π.

[320] Ό.π.

Σελ.157

 

Το δικαστήριο «κηρύσσει απεσβεσμένην, λόγω αμνηστείας, την ποινικήν αγωγήν κατά των κατηγορουμένων». [321]

Το σκεπτικό της απόφασης του δικαστηρίου είναι σαφές: «επειδή εκ της αποδεικτικής διαδικασίας προέκυψεν και το δικαστήριο επείσθη, ότι οι πράξεις δι ας διώκονται οι κατηγορούμενοι, διεπράχθησαν κατά το χρόνο της εχθρικής κατοχής, συνδέονται οπωσδήποτε με τον αντισυμμοριακόν αγώνα τον κατά την εποχήν εκείνην διεξαγόμενον, καθόσον οι κατηγορούμενοι των πλείστων των οποίων οι τότε δρώντες αντάρται του Ε.Λ.Α.Σ. προηγουμένως είχαν φονεύσει στενούς οικείους και συγγενείς, μένεα πνέοντες κατ’ αυτών, προέβησαν εις τας πράξεις ταύτας εξ εκδικήσεως δια τας φόνους των συγγενών των και λεηλασίας των υπαρχόντων των, δεν προέκυψε δε εκ της αυτής διαδικασίας , ότι αι πράξεις αύται, εγένεντο με σκοπόν να βλάψουν την πολεμικήν προσπάθειαν της αγωνιζόμενης Πατρίδος και των Συμμάχων αυτής και να ωφελήσωσι τον εχθρόν». [322]

Το δικαστήριο αποφαίνεται ότι οι πράξεις των κατηγορούμενων έχουν άμεση σχέση με τον «αντισυμμοριακό» αγώνα. Δεν εξετάζει αν οι συλληφθέντες ή οι εκτελεσθέντες από τους Γερμανούς έχουν ευθύνη για

[321]  Ό.π.

[322] Ό.π.

Σελ.158

 

κάποιο αδίκημα. Αρκούσε η αναφορά ότι γενικά οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. «είχαν φονεύσει στενούς οικείους και συγγενείς». Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης κάποιοι μπορούσαν να καταδίδουν στον εχθρό, να καίνε σπίτια και να ιδιοποιούνται περιουσίες εναντίον όσων «έπνεαν μένεα». Αβίαστα προκύπτει το ερώτημα ποια είναι η δουλειά της δικαιοσύνης και των μηχανισμών του κράτους αν ο καθένας μπορεί να πάρει το νόμο στα χέρια του χωρίς να τιμωρηθεί ποτέ γι αυτό. Βρισκόμαστε μπροστά στην οικοδόμηση του μετεμφυλιακού κράτους έκτακτης ανάγκης όπου στοιχειώδη δικαιώματα, λειτουργίες και αρχές του αστικού κράτους ακυρώνονται μπροστά στην ανάγκη της ριζικής αποεαμοποίησης, της πολιτικής, στρατιωτικής και σε ένα βαθμό και βιολογικής συντριβής του πολιτικού και ταξικού αντιπάλου.

Η επίκληση της αντικομμουνιστικής δράσης δεν έφτανε πάντα για να οδηγήσει σε αθώωση τον κατηγορούμενο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του δάσκαλου Ν.Γ. η οποία αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα. Ο κατηγορούμενος παραπέμφθηκε με βάση το άρθρο 1 της υπ’ αρ. 6/1945 ΣΠ. Ο μάρτυρας κατηγορίας Α.Μ. ισχυρίζεται ότι «ο Ν.Γ. ήτο σαδιστής και βασανιστής σκληρότερος από τους Γερμανούς. Εκβίαζε[…]ήταν μαυραγορίτης[…] προωθούσε γυναίκες στους Γερμανούς. Έκανε μπλόκο και συνέλαβε τον Μ. Τον έφερε στο Ναύπλιο κτυπώντας τον. Την άλλη μέρα

 

Σελ.159

 

πέθανε στη Γκεστάπο. Είπαν ότι πήρε δηλητήριο. Ο κατηγορούμενος ζήτησε να καταταγεί στα Τάγματα Ασφαλείας». [323]

«Ο κατηγορούμενος ήτο το φόβητρο του Ναυπλίου, φοβερός γκεσταπίτης» κατέθεσε ο μάρτυρας κατηγορίας Σ.Γ. [324]

Στην απολογία του ο κατηγορούμενος επικαλείται τον εκβιασμό των Γερμανών, την παρέμβασή του για να σωθούν συλληφθέντες αλλά και την αντικομμουνιστική του δράση για να δικαιολογήσει τις πράξεις του. «Με εκβίασαν οι Γερμανοί. Για να με αποφυλακίσουν μου ζήτησαν να μπω στην Γκεστάπο[…]Δε φόρεσα γερμανική στολή[…] έσωσα πολλούς Έλληνες που είχε συλλάβει η Γκεστάπο[…] Στη συγκέντρωση στο γυμνάσιο μίλησα εναντίον των κομμουνιστών και όχι εναντίον των Συμμάχων». [325]

Το δικαστήριο επέβαλε ποινή 16 ετών στον κατηγορούμενο.

Στη δίκη που ο κατηγορούμενος Μ.Α. αθωώθηκε (παρότι αρχικά του είχε επιβληθεί η ποινή των ισοβίων δεσμών) τα επιχειρήματα των μαρτύρων αλλά και του ίδιου του κατηγορούμενου κινούνται στην ίδια λογική: η συμμετοχή του κατηγορούμενου στα Τάγματα Ασφαλείας αποτελεί απόδειξη για τα «εθνικόφρονα» αισθήματα του κατηγορούμενου.

 

[323]  Δίκη 34/8-10-1945, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.1, ΓΑΚ Ναυπλίου,

[324]  Ό. π. κατάθεση Σ.Γ.

[325]  Ό.π. απολογία Ν.Γ.

Σελ.160

 

«Ο κατηγορούμενος και όλη η οικογένειά του υπηρέτησαν εις τα Τάγματα Ασφαλείας και έδειξαν αρίστην διαγωγήν και πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα. Έπρεπε να τους ανταμείψει η πατρίς. Εάν ούτως ο κατηγορούμενος κατέδωκε τον παθόντα δεν ξέρω, ούτε ηκούσθη κάτι τέτοιο να έκαμε αυτός. Ο κατηγορούμενος κατετάγη το Μάιο του 1944 εις Τάγμα Ασφαλείας Κορίνθου και ήλθε εδώ εις το Ναύπλιο κατά την 15η Ιουνίου 1944 μαζί με άλλους τσολιάδες» κατέθεσε ο μάρτυρας υπεράσπισης Ρ.Σ. αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. [326]

Ο υπαξιωματικός του Ελληνικού Στρατού Β.Ν συμπληρώνει: «Όταν οι Γερμανοί άρχισαν τις επιχειρήσεις, εγώ με τους δέκα άντρες της ομάδας μου μεταξύ των οποίων ήτο και ο κατηγορούμενος[…] καταλήξαμε εις Ναύπλιο. Εγώ ήμουν επιλοχίας του 10ου Λόχου του οποίου διοικητής ήταν ο Μουστακόπουλος» [327]. Η αναφορά στο Μουστακόπουλο δε φαίνεται να είναι τυχαία. Με την επίκλησή του επιχειρεί να νομιμοποιήσει ακόμα περισσότερο τη δράση της ομάδας του και του κατηγορούμενου.

Ο κατηγορούμενος κατέληξε στην απολογία του: «…για ποιο λόγο με κατηγορούν ότι εγώ παρέδωσα τον παθόντα στους Γερμανούς δεν ξέρω. Ίσως γιατί εγώ ήμουν εθνικόφρων και ηθέλησαν να με κατηγορήσουν, είναι το σύστημά τους αυτό να κατηγορούν τους εθνικόφρονες ανθρώπους που έδρασαν κατά των κομμουνιστών». [328]

 

[326]  Δίκη1,2/12-1-1951, ΑΒΕ:216, ΔΙΚ 1.16.1, Β2.2, ΓΑΚ Ναυπλίου

[327]  Ό.π.

[328]  Ό.π. κατάθεση Μ.Α

Σελ.161

 

Βρισκόμαστε στα 1951. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του εμφυλίου έχουν τελειώσει με ήττα της αριστεράς, ο ψυχρός πόλεμος κορυφώνεται. Η επίκληση της εθνικοφροσύνης από τη μια με τον ταυτόχρονο αγώνα ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο από την άλλη, είναι η συνταγή που οδηγεί στην αθώωση των κατηγορούμενων.

Αυτή είναι και η τελευταία συνεδρίαση που έχει καταγραφεί στα πρακτικά του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Ναυπλίου. Κλείνει μια περίοδος που άρχισε το φθινόπωρο του 1944 και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως περίοδος των μεγάλων προσδοκιών για την τιμωρία όσων συνεργάστηκαν με τους κατακτητές. Οι αποφάσεις αυτών των Ειδικών Δικαστηρίων τόσο στην Αθήνα όσο και σε άλλες πόλεις όπου λειτούργησαν δε δικαίωσε αυτές τις προσδοκίες [329]  . Αντίθετα τα έκτακτα αυτά δικαστήρια συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην επανένταξη των κατηγορουμένων στους μηχανισμούς του κράτους αλλά και στην Ελληνική κοινωνία.

 

[329]  Βλέπε Κουσουρής Δημήτρης, Δίκες των Δοσιλόγων, 1944-1949, Γιώργος Νικητόπουλος.Δωσίλογοι στην Πελοπόννησο, Οι διώξεις του 1945 και 1946, Ηρ. Σκούρα,. Δίκες Δοσιλόγων στο Ειδικό Δικαστήριο Καλαμών (1945- 1953), Σπανού Γεωργία-Μαρία, Το φαινόμενο του δωσιλογισμού και οι εκφάνσεις του , Χα»ϊδιά Ελένη, Δωσίλογοι: Από την Κατοχή στην Απελευθέρωση.

Σελ.162

-------------------------------------------------------------------------------!

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΕΑΜ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΑΡΓΟΥΣ

Επίσημος διαβεβαίωσις

Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι αντιπρόσωποι των Εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων Αργοναυπλίας , εκπροσωπούντες το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ, το ΚΚΕ και την ΠΕΕΑ, ως και την Εθνικήν Κυβέρνησιν, εις   συνάντησιν μας μετά των εγκρίτων πολιτών του Άργους, Πανοσ. Αρχιμανδρίτου Χρυσοστ. Δεληγιαννοπούλου, Μιχαήλ Στάμου δικηγόρου, Παναγιώτου Διδασκαλοπούλου συμβολαιογράφου, Στεφάνου Μακρή δικηγόρου, Νικολάου Παπανικολάου φαρμακοποιού και Γεωργίου Ρασσιά βιομηχάνου, μετά την γενομένην διεξοδικήν   συζήτησιν, καθ’ ην οι   ως άνω πολίται του Άργους,ως αντιπρόσωποι του Λαού του Άργους, ανέπτυξαν τους υφιστάμενους κινδύνους της Πόλεως εκ τυχόν συγκρούσεως μεταξύ τμημάτων του Εθνικού Στρατού και των εν τη πόλει ευρισκόμενων Ταγματασφαλιτών μετά την αποχώρησιν των Γερμανών, ημείς έχοντες ως κίνητρον εις τας ενεργείας μόνον την όσον το δυνατόν ταχύτερην απελευθέρωσιν και της τελευταίας γωνίας της Ελληνικής γης από τους κατακτητάς και τα όργανά των και την αποκατάστασιν του λαού εις τα κυριαρχικά του δικαιώματα, εκάμαμεν πάσαν δυνατήν υποχώρησιν περί την εκτέλεσιν του καθήκοντός μας και των γενικών διαταγών της Εθνικής Κυβερνήσεως, εις την οποίαν υπακούομεν, ως Εθνικός Στρατός, σχετικώς με τον πλέον ανώδυνων διά την πόλιν τρόπον εξουδετερώσεως των ως άνω ενόπλων υπολειμμάτων ταγματασφαλιτών (και) συγκεκριμένως απαιτούμεν:

Από τα ως άνω ένοπλα τμήματα να πειθαρχήσωσιν εις την περί διαλύσεως των διαταγήν της Εθνικής   Κυβερνήσεως   με   την διαβεβαίωσιν ότι εκ μέρους μας δεν πρόκειται να ληφθή ουδέν κατ΄αυτών μέτρον, της τύχης αυτών αφιεμένης να κριθή από αυτήν την Εθνικήν Κυβέρνησιν μετά την εγκατάστασίν της εις το ελέυθερον Ελληνικόν έδαφος. Προς πληρεστέραν αυτών εξασφάλισιν συμφωνούμεν να παραδώσουν τον οπλισμόν των εις την ως άνω μνησθείσαν Επιτροπήν Πόλεως και ούτοι να αποσυρθούν αναμένοντες την ετυμηγορίαν της Εθνικής Κυβερνήσεως, χωρίς μέχρι της ημέρας εκείνης να ληφθή μέρον τι εναντίον των. Ο Εθνικός Στρατός θα δεχθή εις τας τάξεις του καθένα εξ αυτών, που ήθελε να παρουσιασθή και   να ενταχθή εκτός μόνον εάν έχει προβή εις αυτοπροσώπους εγκληματικάς και προδοτικάς πράξεις.

Η Διοίκησις της πόλεως κατά την μεταβατικήν περίοδον θα ασκήται υπό 25μελούς Λαϊκής Επιτροπής Αυτοδιοικήσεως, εκλεγησομένης αμέσως μετά την απελευθέρωσιν υπό του Λαού του Άργους. Η συγκροτηθησόμενη διά την τάξιν Εθνική Πολιτοφυλακή, η Αγροφυλακή και Χωροφυλακή εξαιρουμένων των οργάνων   εκείνων   τα   οποία έδρασαν αποδεδειγμένως υπέρ του καταχτητού, θα υπακούειν εις τας διαταγάς της ως άνω Λαϊκής Επιτροπής.

Εγγυώμεθα ότι τηρούντες κατά γράμμα τας   εντολάς   της Κυβερνήσεως θα καταβάλλομεν, πάσαν προσπάθειαν και εις ουδεμίαν περίπτωσιν θα επιτραπούν αυτοδικίες και αντεκδικήσεις, ως και μέτρα εναντίον πολίτου διά πράξεις αναγομένας εις το παρελθόν του. Αναγνωρίζεται η ελευθερία της γνώμης, της συνειδήσεως και του λόγου εις πάντας τους πολίτας. Με την πάνω πράξης μας και με τας παρασχομένας διαβεβαιώσεις πιστεύουμε πως   ερμηνεύομαι τις   εντολές και τις αποφάσεις της Εθνικής Κυβέρνησης και που οι οργανώσεις που εκπροσωπούμε συμμετέχουν σ ‘αυτήν. Κάναμε σαν Έλληνες και σαν αγωνιστές του Λαού όλες τις δυνατές υποχωρήσεις έτσι που θέλουμε να πιστεύουμε πως ο Αργείτικος Λαός, η Εθνική Κυβέρνηση και η Ιστορία θα κρίνει ποιος έφταιξε εάν τα γεγονότα πάρουν διαφορετική τροπή από ότι προτείνουμε. Τα ως άνω αναφερόμενα για Τάγματα Ασφαλείας ισχύουν για δύο ημέρες από σήμερα και εφ΄όσον δεν έχουν αποχωρήσει οι Γερμανοί, ήτοι από της 11-9-1944 έως της 14-9-1944 και ώρα 6 μ.μ.

Κ. Μάρας, Γραμματέας των ΕΑΜικών Οργανώσεων Αργοναυπλίας Νικόλ. Γεωργόπουλος, μέλος της Επαρχ. Επιτρ. ΕΑΜ Αργοναυπλίας Μ. Αντωνίου, Καπετάνιος Λόχου 6ου Συν/τος Τάκης Γεωργιάδης, αντ. Κομμουνιστικού Κόμματος Π. Ξύδης, Διοικ.Αντιπρόσωπος Θ. Βλασταράς, υπεύθυνος ΕΑΜ Πόλεως Άργους

Σφραγίς   «ΕΘΝΙΚΟ   ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ    ΜΕΤΩΠΟ  ΕΑΜ- ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΑΥΠΛΙΑΣ 1941»

Ακριβές αντίγραφο του εγχειρισθέντος ημίν πρωτοτύπου.

***

Απάντησιν της Επιτροπής της πόλης Άργους επί των προτάσεων των αντιπροσώπων των ΕΑΜ, ΕΛΑΣ. ΚΚΕ και ΠΕΕΑ για την αναίμακτη είσοδό τους στην πόλη.(Άργος, 14 Σεπτεμβρίου 1944)*

Εν Άργει τη 14-9-1944

Προς τους κκ.

Κ. Μάραν, Γραμματέα των Εαμικών Οργανώσεων Αργοναυπλίας 

Νικ. Γεωργόπουλον, μέλος της    Επαρχιακής       Επιτροπής ΕΑΜ Αργοναυπλίας.

Μ.Αντωνίου, Καπετάνιου Λόχου 6ου Συντάγματος

Τάκην Γεωργιάδην, Αντιπρόεδρον Κομμουνιστικού Κόμματος

Κ. Ξύδην, Διοικητικόν Αντιπρόσωπον

Θ. Βλαστάραν, Υπεύθυνον ΕΑΜ Πόλεως Άργους

Εις απάντησιν της κατόπιν της συναντήσεως μας εγχειρισθείσης ημίν από 11της τρέχοντος επισήμου διαβεβαιώσεως σας, έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν τα ακόλουθα:

Αμέσως μετά την κάθοδον μας εις την Πόλιν, εσπεύσαμεν λόγω της δοθείσης ημίν μικράς πιστώσεως χρόνου να έλθωμεν εις επαφήν με πολλάς προφυλάξεις, δεδομένου ότι αι συγκεντρώσεις είναι αυστηρώς απαγορευμέναι προς εκπλήρωσιν της επιστολής μας, τις χωριστάς συναντήσεις μετά πάντων δυνάμεων να έχωσι γνώμην των υμετέρων προτάσεων, ήτοι των Διοικητών του Τάγματος Ασφάλειας και Χωροφυλακής των εκπροσώπων της εντοπίας Εθνικής Πολιτικής Οργανώσεως εις ην ανήκει η Πολιτοφυλακή των κατά την κρίσιν μας ενδεδειγμένων προς εκπροσώπευσιν του Επιστημονικού, Επαγγελματικού, Αγροτικού και Εργατικού κόσμου της Πόλεως συμπολιτών μας (και) εις τους πάντας ανακοινώσαμεν τας ενεργείας μας, τας μεθ’ υμών συζητήσεις εν πάση λεπτομερεία, ακρίβεια και το περιεχόμενον της εγγράφου διαβεβαιώσεις σας, υπομνήσαντες συνάμα τας σχετικάς με τα Τάγματα Ασφαλείας Διατάξεις του Συμφώνου του Λιβάνου και του Διαγγέλματος της Εθνικής Κυβερνήσεως του Καϊρου , την αυστηράν εφαρμογήν των οποίων και υμείς κατά τας διαβεβαιώσεις σας επεκαλέσθητε ως κίνητρον των σκέψεων και ενεργειών σας και ημείς εθέσαμε ως γνώμονα των πράξεων μας.

Πάντες κατ’ αρχήν συνεφώνησαν ότι επιβάλλεται πλήρης σεβασμός τας αποφάσεις και διαταγάς της Εθνικής Κυβερνήσεως και η συμβολή πάντων των Ελλήνων εις την συμφιλίωσιν διά τον από κοινού εορτασμόν της επικείμενης μεγάλης διά τον Ελληνισμόν Ημέρας της Εθνικής απελευθερώσεως και την εν αδελφική ομόνοια και αγάπη επιδίωξιν των Εθνικών Ιδανικών, υπέρ των οποίων υμείς ηγωνίσθητε (και) ο υπό το πέλμα του κατακτητού στενάζων Λαός, των Αστικών ιδίων Κέντρων, παρέσχεν αναλόγους προς τας δυνάμεις του και τας συνθήκας υφ’ ας ετέλει, υπηρεσίας.

Κατέστησαν όμως εις ημάς γνωστόν πάντες, μία φωνή, ότι κατ΄ανακοίνωσιν του Υπουργού κ. Σβώλου, εκπεμφθείσαν διά του ραδιοφώνου την εσπέραν της 11ης τρέχοντος, ότι ημείς απουσιάζομεν εντεύθεν, και εις μεταγενεστέρας εκπομπάς η ΠΕΕΑ έπαυσεν υφισταμένη, καθώς (και) το Εθνικόν Συμβούλιον, διότι δεν είναι νοητή η συνύπαρξις αυτής μετά της Κυβερνήσεως και κατά συνέπειαν το μεν μεταβλήθησαν άρδην αι συνθήκαι και οι όροι, υφ’ ους διεξηγάγομεν προχθές τα συζητήσεις μας, εφ’όσον έπαυσεν υφιστάμενον το κατά την υμετέραν έκφρασιν «προκεχωρημένων κλιμάκιον» της Εθνικής Κυβερνήσεως, το καθ’ υμάς έχον αρμοδιότητα να επιληφθή της επιλύσεως ζητημάτων, οία τα απασχολούντα ημάς λόγω προσωρινής απουσίας, της Εθνικής Κυβερνήσεως ως αντιπρόσωπος αυτής, να διατάξη να επιμεληθή της εκτελέσεως των εκδιδομένων διαταγών της, το δε ότι μετά την κατάργησιν της ΠΕΕΑ αι Οργανώσεις ας εξεπροσωπήσατε κατά τας συζητήσεις μας αποτελούσι πλέον Πολιτικά Κόμματα και συνεπώς δύναται να έχωσι πολιτικάς επιδιώξεις, διισταμένας αλλήλων, αλλά πάντοτε εντός του Εθνικού πλαισίου, έχουσιν όπως υποχρέωσιν να συντονίσωσι τας ενέργειας των διά την υπό της Κυβερνήσεως διαταχθείσαν Εθνική ενότητα, χωρίς να έχωσι το δικαίωμα να εκβιάσωσι καθ’ οιονδήποτε τρόπον την εκτέλεσιν των διαταγών της οία είναι η διάλυσις των Ταγμάτων Ασφαλείας, πολλώ δε μάλλον    να αναλάβωσι την Διοίκησιν των Πόλεων διά της εγκαθιδρύσεως Αρχών και   την τήρησιν της τάξεως δι’ ενόπλων τμημάτων των.

 Επί πλέον όλοι διετύπωσαν τας απορίας:

Διά τίνα λόγον, προς τίνα σκοπόν αι Υμετέραι Οργανώσεις, αι οποίαι από τριετίας περίπου διεξάγουσι τον κατά του κατακτητού αγώνα εν τη υπαίθρω επείγονται δια παντός μέσου, εν ανάγκη, επί θυσία αδελφικού αίματος να εισέλθωσι και καταλάβωσι τα Αστικά Κέντρα, εις στιγμήν κατά την οποίαν είναι γενικώς παραδεδεγμένον, ότι η ημέρα της εγκαταστάσεως της Εθνικής Κυβερνήσεως εις το ελεύθερον Ελληνικό έδαφος δεν απέχει πολύ, προδήλως η επί τινάς εισέτι ημέρας παραμονή των Οργανώσεων σας εις την ύπαιθρον είναι ασήμαντος θυσία εν συγκρίσει προς τας υπ’ αυτών απαριθμούμένας τοιαύτας του προσφάτου παρελθόντος και πώς ο ΕΛΑΣ χαρακτηρίζεται ως Εθνικός Στρατός, ενώ κατά το σύμφωνον του Λιβάνου ούτος πρέπει να διαλυθεί βαθμιαίως και να μετασχηματισθή εις Εθνικόν Στρατόν, οίος προδήλως είναι ο συγκροτηθείς εν τη Αλλοδαπή.

Ειδικώτερον δεν παραλείπομεν να ανακοινώσωμεν υμίν τας σκέψεις και επιφυλάξεις πάντων επί των απασχολούντων ημάς ζητημάτων εκάστης των μεθ’ ην επικοινωνήσαμεν, εν αρχή ομάδων.

Οι διοικηταί του Τάγματος Ασφαλείας απήντησαν ημίν, ότι έχουσι γνώσιν των περί διαλύσεως των Ταγμάτων διαταγών της Εθνικής Κυβερνήσεως, αλλά αφ’ ενός μεν φρονούσιν,ότι η διάλυσις αυτών προϋπόθεσιν έχει την εκπλήρωσιν της ετέρας διατάξεως περί γενικής και ειλικρινούς συμφιλιώσεως των ελλήνων και ότι το δικαίωμα της τιμωρίας παντός παραβάτου και δοσιλόγου ανήκει αποκλειστικώς και μόνον εις την Εθνικήν Κυβέρνηση μετά την εις το ελεύθερον έδαφος εγκατάστασήν της, αφ’ ετέρου δε προβάλλουσιν, ότι εις τα Τάγματα είναι ανατεθειμένη η περιφρούρησις και προστασία των πολιτών κατά πάσης προσβολής των, οιασδήποτε προερχομένης, ως ενίσχυσις της Χωροφυλακής, συμφώνως τω Κανονισμώ Πόλεων και Φρουρίων από του καθήκοντος των δε τούτου δεν δικαιούνται να αποστώσιν εις ην δε περίπτωσιν οι κάτοικοι μιας πόλεως εν τω συνόλω των δηλώσωσιν εις Τάγματα, ότι δεν έχουσιν ανάγκην των υπηρεσιών των, θα απομακρυνθώσι μεν της πόλεως ταύτης, χωρίς όμως και να διαλυθώσι, πιθανότατα εντασσόμενα μεθ’ ολοκλήρου του παντός είδους   οπλισμού των εις την δύναμιν ασφαλείας ετέρας πόλεως της εκλογής των.

Επί πλέον δε οι Διοικηταί των εν λόγω   Ταγμάτων   δεν αναγνωρίσουσι δικαίωμα πιέσεως των προς διάλυσιν εις άλλον εκτός των αναγνωρισμένων οργάνων της Εθνικής Κυβερνήσεως.

Οι Διοικηταί της Χωροφυλακής εδήλωσαν, ότι το Σώμα των δεν είναι δημιούργημα της πολεμικής περιόδου, αλλ’ ανέκαθεν εις αυτό έχει ανατεθεί η τήρησις της τάξεως. Συνεπώς ούτε σε περιορισμών τινα δύναται να υποβληθή, ούτε με άλλο Σώμα δύναται να συνεργασθή προς αυτόν τον σκοπόν, εκτός των υπό της νομίμου Κυβερνήσεως συνιστώμενων, κυρώσεις δε διά τα τυχόν παρεκτραπέντα όργανά της μόνον η Κυβέρνησις αυτή δύναται να επιβάλη.

Οι εκπρόσωποι της εντοπίας πολιτικής Οργανώσεως, εις ην ανήκει και η Πολιτοφυλακή απήντησαν, ότι η συγκρότησίς της δεν απέβλεπεν ουδέ αποβλέπει εις επιθετικήν τινά ενέργειαν καθ’ οιασδήποτε φύσεως, αλλ’ εις την άμυναν της πόλεως διά των ιδίων αυτής πολιτών κατά πάσης έσωθεν ή έξωθεν προσβολής, (και) προήλθεν εκ της ανάγκης της κατοχυρώσεως της ασφάλειας αυτών μετά τας εις το πρόσφατον παρελθόν λαβούσας χώραν αυθαιρέτους απαγωγάς κατοίκων της πόλεως και ολοκλήρων οικογενειών παρ’ αγνώστων, δολοφονίας, εκ προσωπικών ελατηρίων αντεκδικήσεως κ.λπ. Την ανάγκην ταύτην η Εθνική Πολιτική Οργάνωσις, συνεπώς η Πολιτοφυλακή, θεωρεί    σήμερον έτι υφιστάμενη και ως εκ τούτου θεωρεί ιεράν υποχρέωσιν της να παραμείνει εις τας θέσεις της μέχρι της εγκαταστάσεως νομίμων Αρχών υπό της Εθνικής Κυβερνήσεως, υπακούουσα και σεβόμενη τας διαταγάς της Εθνικής Κυβερνήσεως, καθ’ ας απαγορεύεται με βαρείας κυρώσεις η επίθεσης μιας Οργανώσεως κατ΄άλλης.

Τέλος οι εκπρόσωποι των συμπολιτών μας διετύπωσαν την ευχήν, όπως όλοι οι Έλληνες ανεξαρτήτου ιδεολογίας, εις οιανδήποτε Οργάνωσιν και αν ανήκωσιν, αρθρώσιν εις το ύφος των περιστάσεων, συναισθανθώσιν ότι είναι Έλληνες και   μόνον, δώσωσι προς αλλήλους τας χείρας ίνα προληφθή την τελευταίαν στιγμήν και η παραμικροτέρα σύγκρουσις, ούτως ώστε η επικειμένη ημέρα της Εθνικής Αναστάσεως εορτασθή εν απολύτη ομονοία και αγάπη παρ’ όλων και παρ’ εκείνων ακόμη, οίτινες δε’ οιονδήποτε λόγον παρεξετράπησαν και ίσως κληθώσιν εν καιρώ εις λογοδοσίαν.

Προς ευχερεστέραν δε επίτευξιν τούτου, λαβόντες υπ’ όψιν ότι η ατμόσφαιρα εκατέρωθεν είναι πλήρης ηλεκτρισμού, ότι δεδικαιολογημένως ή αδικαιολογήτως έχει γεννηθή, παρά τας παραχωρουμένας διά λόγου ή εγγράφους εγγυήσεις, μεταξύ των εν τη υπαίθρω (και εν) τη Πόλει δυσπιστία περί την εκτελέσιν των εκατέρωθεν διδομένων υποσχέσεων λόγω του προσφάτου παρελθόντος, πολλώ μάλλον κατόπιν της εντός της πόλεως συγκεντρώσεως μεγάλου αριθμού χωρικών, οίτινες θεωρούσιν εαυτούς πληγέντας καιρίως εκ πράξεων ενίων προσώπων των Οργανώσεών σας και είναι έτοιμοι δι’ αντεκδικήσεις, αι οποίαι δεν είναι εύκολον να προληφθώσιν, εφ’ όσον ούτοι είναι ένοπλοι και δεν είναι δυνατόν ν’ αφοπλισθώσι ή δεδομένου ότι η μεταβατική περίοδος δεν πρόκειται να διαρκέση εις μη ολίγες μόνον ημέρας, κατέληξαν εις την γνώμην, ότι επιβάλλεται χάριν του Εθνικού συμφέροντος και προς αποφυγήν πάσης αιματοχυσίας, αι μεν ένοπλοι δυνάμεις της πόλεως να περιορισθώσιν εντός αυτής και να μην προβώσιν τις πράξιν τινα δυναμένην να χαρακτηρισθή ως εχθρική διά τους εν τη υπαίθρω, αι δε υμέτεραι Οργανώσεις και τα ένοπλα τμήματα αυτών να εξακολουθήσωσι παραμένουν εν τη   υπαίθρω   ανενόχλητοι μέχρι της ημέρας της εισόδου της Εθνικής Κυβερνήσεως ή των εντεταλμένων οργάνων της,οπότε πλέον θα είναι δίκαιη η αξίωσίς των, όπως η εν αυτή τη πόλει μετάσχωσι της υποδοχής αυτών   και λαβώσι την εμπρέπουσαν θέσιν. Τίνες   μόνον των συγκεντρωθέντων εξέφρασαν την γνώμην, ότι προς εναργεστέραν εκδήλωσιν των συμφιλιωτικών διαθέσεων της πόλεως και συμβολισμόν της ενότητας είναι δυνατή η εν αυτή εγκατάστασις από τούδε μιας ολιγομελούς   πολιτικής αντιπροσωπείας των υμετέρων Οργανώσεων ή η ανάληψις πολιτικής τινάς αρχής υπό ταύτης εν τη πόλει.

Παρά τας ανωτέρω διατυπωθείσας παρ’ εκάστης ομάδος αντιλήψεις και γνώμας, το σύνολον δεν αποκρούει κατά την αγγελθείσαν διάλυσιν της Π.Ε.Ε.Α. μία νέαν συνάντησιν μεταξύ νομίμων Αξιωματικών ανωτέρων ηγετών των ενόπλων δυνάμεων του ΕΛΑΣ και επιτροπής της Πόλεως, ως προς της εις το ελεύθερον έδαφος εγκαταστάσεως της Εθνικής Κυβερνήσεως, προς εξεύρεσιν τρόπου συννενοήσεως και συμφιλιώσεως των εν τη υπαίθρω (και εν) τη Πόλει με βάσιν το γράμμα και το πνεύμα των εκδιδομένων και εκδοθησομένων διαταγών της Εθνικής Κυβερνήσεως.

Εν κατακλείδι δεν παραλείπομεν να διαβεβαιώσωμεν υμάς, ότι εξαντλήσαμεν ολόκληρον την προσωπικήν μας επιρροήν προς πάσες τας διευθύνσεις διά την πραγματοποίησιν του σκοπού της αποστολής μας, δυστυχώς όμως, αύτη είναι προωρισμένη ως εκ των ανωτέρω συνάγεται, εις αποτυχίαν, εάν και υμείς δεν συμβάλητε εις την προσέγγισιν των διισταμένων αντιλήψεων, οπότε και μόνον θα θεωρήσωμεν εμαυτούς ικανοποιημένους, το μεν ότι οι κόποι μας δεν   απέβησαν   επί   ματαίω, το δε ότι συνετελέσαμεν εις εν, βαρύ μεν, αλλά τόσον επωφελείς   διά   την πόλιν μας και γενικώς διά το σύνολον εν ταυτώ δε και ανθρωπιστικών έργον.

Την τελευταίαν αυτήν έκκλησιν προς υμάς ως Έλληνες προς ΄Ελληνας, ουκ ολίγας προσενεγκόντας εις   την Εθνικήν υπόθεσιν και αποβλέποντος εις ευρυτέραν εν  μέλλοντα πολιτικήν σταδιοδρομίαν.

Με πατριωτικούς χαιρετισμούς

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος,Δεληγιαννόπουλος Μιχ.,Στάμος Παν,. Διδασκαλόπουλος Στ. Μακρής, Γ.Ρασσιάς, Ν.Παπανικολάου

Διά την ακρίβειαν της αντιγραφής Η Επιτροπή της πόλεως του Άργους

 

***

Ανταπάντηση των αντιπροσώπων των ΕΑΜ , ΕΛΑΣ, ΚΚΕ, και ΠΕΕΑ στις αιτιάσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Χωροφυλακής και Πολιτοφυλακής ΄Αργους, που μετέφερε η Επιτροπή της πόλης Άργους (Μιδέα,15 Σεπτεμβρίου 1944).

Εν Γκερμπεσίω τη 15η Σεπτεμβρίου 1944

Προς τους κ.κ. Στεφ. Μακρήν και λοιπούς αντιπροσώπους της Πόλεως Άργους

Αγαπητοί Κύριοι,

Ελάβομεν χθες 14ην τρέχοντος την με ιδίαν   ημερομηνίαν επιστολήν σας εις απάντησιν των επισήμων εγγράφων ημών διαβεβαιώσεων όσον αφορά την αντιμετώπισην των Ταγμάτων Ασφαλείας της πόλεως Άργους, διαβεβαιώσεων παρασχεθεισών κατά την προσωπικήν μεθ’ υμών επαφήν μας.

Καίτοι αι εν τη ως άνω επιστολή εκτιθέμεναι απόψεις των εκπροσώπων των Ταγμάτων Ασφαλείας και των εκπροσώπων της κοινής γνώμης του Άργους, αν δυνάμεθα να τα θεωρήσωμεν τοιαύτας, αποτελούν απόρριψιν των το ανώτατον όριον των δυνατών υποχωρήσεων και διά τον λόγον αυτόν ουδεμία πρόθεσις περαιτέρω υποχωρήσεως από την πλευράν ημών υπάρχει, εν τούτοις θεωρούμεν σκόπιμον να γνωρίσωμεν υμίν τας μετά την χθες ληφθείσαν επιστολήν σας, απόψεις μας, προς τον σκοπόν όχι να κοινοποιηθούν προς τους ταγματαλήτας, εναντίον των οποίων πλέον θα   μεταχειρισθώμεν την προς αυτούς αρμόζουσαν γλώσσαν, αλλά προς τους υγιώς και πατριωτικώς σκεπτομένους πολίτας του Άργους, οι οποίοι έχομεν την πεποίθησιν αποτελούν και την μεγάλην πλειοψηφίαν του Λαού του Άργους, προσέτι να εξοφλήσωμεν διά του τρόπου αυτού τας απέναντι υμών ληφθείσας υποχρεώσεις μας απέναντι υμών λέγομεν των οποίων την ειλικρινή προσπάθειαν διά την επίτευξιν ικανοποιητικωτέρας λύσεως ουδένα έξομεν λόγον να αμφισβητήσωμεν.

Κατ’ αρχήν εκ της αναγνώσεως του κειμένου της επιστολής ημών προκύπτει ότι οι άνθρωποι προς τους οποίους διά των δι’ υμών διαβιβασθεισών προτάσεων απηυθύνθημεν έχουν πολύ κακήν αντίληψην της ισχύος των ενόπλων ημών δυνάμεων τόσον υπό έποψιν αριθμητικήν όσον και υπό έποψιν οπλισμού και μαχητικότητας. Η ισχύς δε αύτη υποτιμάται φαίνεται εις βαθμόν του να   θεωρήται αδυναμία η παρ’ ημών επιδειχθείσα υποχωρητικότης.

Άλλη διαπίστωσις την οποίαν εκάναμε διαβάζοντες την επιστολήν σας είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί ξεχνούν τελείως ότι αποτελούν σώματα προδοτικά, καταδικασμένα και επικεκηρυγμένα κατά τον πλέον επίσημον τρόπον τόσον παρά της Εθνικής Κυβερνήσεως όσον και παρά της ολότητας του Ελλ. Λαού, σώματα η μετά   των   ορίων απλή επαφή μας αποτελεί μεγάλη θυσία εν ονόματι της Εθνικής ενότητας, και τις οίδε με τι απατηλάς όσον αφορά την έναντι αυτών θέσιν της Εθνικής Κυβερνήσεως αντιλήψεις βαυκαλίζονται.

Όσον αφορά τας καθ’ έκαστα εκτιθεμένας απόψεις η γνώμη μας είναι:

Όσον αφορά την ΠΕΕΑ ανεξαρτήτως του ραδιοφωνικού λόγου του Υπουργού Σβώλου είναι γεγονός ότι έπαυσε   ως τοιαύτη υφισταμένη, ως ασκούσα δηλαδή εξουσίαν ιδίω ονόματι, αλλά η συμμετοχή   της στην Εθνική Κυβέρνησι και η ανάγκη να μη μείνη ακυβέρνητος ο Ελλ. Λαός στας κρισίμους αυτάς στιγμάς ώθησαν την Εθν.Κυβέρνησιν να θεωρήση προκεχωρημένων κλιμάκιον την ΠΕΕΑ και να παραχωρήση εις αυτήν δικαίωμα ασκήσεως εξουσίας όχι εν ονόματι ταυτής αλλ’ εν ονόματι της Εθνικής Κυβερνήσεως.

Αλλά το δικαίωμα της διαλύσεως των Ταγμάτων Ασφαλείας δεν αρυόμεθα μόνον από την ΠΕΕΑ αλλά κυρίως από τον Εθνικοαπελευθερωτικόν σκοπόν της οργανώσεως ημών του ΕΑΜ, σκοπόν πλήρως ανεγνωρισμένον και επιδοκιμαζόμενον παρά της Εθνικής Κυβερνήσεως. Δυνάμεθα άλλως τε σχετικώς να προσθέσωμεν ότι σώματα καταδικασμένα, διαλυτέα και επικεκηρυγμένα παρά της Εθνικής Κυβερνήσεως, ως είναι τα Τμήματα Ασφαλείας, κατά τεκμήριον πας τις έχει το δικαίωμα να διαλύση, πολλώ δε μάλλον οι εθνικοαπελευθερωτικαί μας οργανώσεις που συμμετέχουσιν επισήμως εις την Εθν. Κυβέρνησιν.

Γιατί επειγόμεθα να καταλάβωμεν τα αστικά κέντρα; Διότι ως και προφορικώς σας ανεπτύξαμεν η εκκαθάρισις των βάσεων των Ταγμάτων Ασφαλείας εις τα αστικά κέντρα είναι απαραίτητος διά την καταδίωξιν του βραδέως υποχωρούντος εχθρού.

Διά τον χαρακτήρα του ΕΛΑΣ. Το πρωτόκολλον του Λιβάνου και η Εθνική Κυβέρνησις τις επανειλημμένας ραδ.εκπομπάς καλεί τον Ελλ.Λαού να εντείνη τον αγώνα του εναντίον του κατακτητού. Πώς είναι δυνατόν να γίνη αυτό όταν την μίαν μέραν ημετέρα κρούσεως επιτίθεται κατά Γερμανικών στρατιωτικών τμημάτων εις Μπέρμπακα και την επομένην Τάγματα Ασφαλείας   εν Ναυπλίω   επιδράμουν κατά του χωρίου Γκέρμπεση με καθαρώς αντεκδικητικάς διαθέσεις.

Όσον αφορά τας περαιτέρω εν τη επιστολή σας εκτιθεμένας απόψεις ως «εις τα Τάγματα Ασφαλείας είναι ανατεθειμένη η περιφρούρισις και προστασία των πολιτών» ή την   αξίωσιν της   πολιτοφυλακής να παραμείνη κλπ. Είναι περιττόν να ασχοληθώμεν.

Κατόπιν όλων αυτών δεν απομένει παρά να επιβάλωμεν διά της βίας τας απόψεις μας, βέβαιοι όντες ότι επράξαμεν το καθήκον μας τόσον απέναντι της στνειδήσεώς μας όσον και απέναντι της Εθνικής Κυβερνήσεως και του Λαού μας.

Θα λυπηθώμεν πολύ αν υπάρξουν θύματα εκ του αθώου πληθυσμού, δεν θα λυπηθώμεν όμως διόλου απεναντίας θα ευχαριστηθώμεν, και δεν διστάζομεν να το είπωμεν, αν υπάρξουν θύματα εξ’ όσων κατά την στιγμήν της καταλήξεως θα χρησιμοποιήσουν όπλα.

Τέλος οφείλομεν να υπενθυμίσωμεν και εις υμάς και δι’ υμών εις πάντα άλλον, πράγμα άλλως τε όπερ οίκοθεν εννοείται, ότι τας υποσχέσεις μας τας παραχσεθείσας κατά την πρώτην επαφήν μας θα τηρήσωμεν μόνον εις περίπτωσιν μόνον ομαλής μας εισόδου εις την πόλιν και όχι εις περίπτωσιν ενόπλου αντιστάσεως. Και τούτο διότι είναι πιθανόν οι έχοντες τα όπλα να σκεφθώσι ότι καλόν είναι να προβάλωσιν όσον είναι δυνατόν αντίστασιν πιστεύοντες ότι μετά την συντριβήν της αντιστάσεως θα τηρήσωμεν τα υπεσχημένα.

Εις περίπτωσιν αντιστάσεως καθήκον σας είναι να υποδείξητε εις τον πληθυσμόν της Πόλεως   ή να   απομακρυνθή ταύτης εξερχόμενος εις τα χωρία, παρεχόμενης παρ’ ημών απολύτου διαβεβαιώσεως περί της ασφάλειας του, ή να παραμείνει εντός των υπογείων των οικιών και να μη εξέλθη τούτων καθ’ όλον το διάστημα των εχθροπραξιών.

Με πατριωτικούς χαιρετισμούς Νικολ.Γεωργόπουλος, εκπρόσωπος ΕΑΜ Αργολιδοναυπλίας

Τάκης Γεωργιάδης, εκπρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ανδρέας Φρούσιος, εκπρόσωπος Επαρχ. Επατρ. ΕΑΜ Αργοναυπλίας Θεόδωρος Βλασταράς, υπεύθυνος ΕΑΜ πόλεως Άργους.

Ακριβές αντίγραφον

===========

Σελ.183-195

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Από τα αναφερόμενα του  Σωκράτη Αγγελόπουλου στο βιβλίο του (βλ. εδώ  ανάρτηση: (087) Βιβλίο ΣΩΚΡ.Δ.ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ- (Περί Κατοχικής Κομμουνιστικής Λαίλαπας στην Αργολιδο-Κορινθία!!!) ) διαβάζουμε για τα γεγονότα στο χωριό Καρυάς:

 Στο Καπερέλι σκοτώνουν τον πρόεδρο της μεγάλης δίκης Δούκα Λιά Αγγελή. Οι Kαρυώτες παρακαλούν τα όπλα Βρουστίου να τους συντρέξουν να συλλάβουν τους ινστρούχτορες στο Αρτεμήσιον. Παν. Δαμάλας και Γ. Πατούρας πεύτουν σε ενέδρα οι αντάρτες κόβουν το κεφάλι Παν. Δαμάλα το κάμουν στόχο το πυροβολούν. Στο Αρτεμίσιον αγνωούμε το 6^ο συντ/μα Ε.Λ.Α.Σ. που είναι στο Καπαρέλι. Οι ινστρούχτορες αγνωούν ένα κόσμο εις απόστασιν αναπνοής απ΄ αυτούς τόσο κοντά τους. Το σύνθημα εδώθη γρήγορα. Καπαρέλι εδέχθη επίθεσιν. Καπαρελιώτες έντρομοι φεύγουν.

***

Εις Kαπαρέλι Άργους οι κομμουνιστές είχαν σφάξει 11 ανθρώπους τους κάτωθι 1. Ψυχογιός Δημήτριος Βασ.  2. Μπούρης Γεώργιος Σταυρ.  3. Λύκος Κων/νος Ιωαν.  4. Γιαννακόπουλος Ιωάννης Κων. 5. Γιαννακόπουλος Φ΄ωτιος Δημ. 6. Κολιόπουλος Θεόδωρος Ιωαν. 7.  Κολιόπουλος Κωνσταντίνος Ιωάν.  8. Γιαννακόπουλος Φώτιος Δημ.  9. Μυττάς Αλέξανδρος Δημ. 10. Γιαννακόπουλος Κωσταντίνος Δημ.  11. Λύκος Σταύρος Ιωάν. Εις τις 29-7-1944 ο Λιάς Αγγέλης ινστρούχτορας αυτός ο πρόεδρος της περιβόητης και μεγάλης δίκης του Δούκα, κατεβαίνει στη Λυρκεία και παίρνει τρείς οργανωμένους, το Μίμη Καρά, τον Θανάση Γιαννίτσιο και το Μπούρη από το Καπαρέλι. Τους είπε δε ότι: «Θα πάμε στο Καπαρέλι να κοιμηθούμε και το πρωί θα χτυπήσουμε την καμπάνα να γίνη συγκέντρωση των κατοίκων, θα μιλήσουμε στο λαό να τον διαφωτίσουμε και στο τέλος θα συλλάβουμε 17 αντιδραστικούς Καπαρελιώτες να τους στείλουμε να σφαγούν να καθαρίσουμε την αντίδραιν από το Καπαρέλι». Στο Καπαρέλι έφθασαν νύχτα. Ο Λιάς Αγγέλης με την συνοδεία του κανόνισε τις σκοπιές στο Καπαρέλι δια ασφάλεια την δική του πρώτα και κατόπιν επήγαν να κοιμηθούν έξω από  το χωριό. «Αλλά εμώρανεν Θεός ους βούλεται». Αφού από αυτούς που έβαλε σκοπούς να τον φυλάξουν έμελλε το πρωί να τους πάρη διά μίαν μικρήν ανάκρισιν, καταλαβαίνει κανείς.

Ο Μίμης Καράς κομμουνιστής ων και παρέα του Λιά Αγγέλη, όμως δεν άντεξε να σφαγή μεταξύ των 17 και ο καρδιακός του φίλος Μιχαήλ Μυτάς όπου προ ολίγων ημερών είχαν σφάξει δύο αδέλφια του Μιχάλη Μυτά τον Γιάννη και τον Αλέκο οι κομμουνιστές. Δίδεται ευκαιρία στο Μίμη Καρά και συναντάει το φίλο του Μιχάλη Μυτά και του λέει: «Εσύ φίλε Μιχάλη κάμε τρόπο να φύγης διότι σε περιμένει σφαγή με 17 συγχωριανούς σου». Του έδειξε τον κατάλογον των μελλόντων συληφθήναι την επομένην δια σφαγήν . Ο Μιχάλης Μυτάς τώρα έπρεπε να σώση και τους άλλους που ήταν για σφαγή, τους ειδοποιεί όπου ορισμένοι ήταν και σκοποί δια την ασφάλειαν του Λιά Αγγέλη. Τους είπε ο Μιχάλης ο Μυτάς: «Μας παίρνουν όλους σαν αρνιά και μας σφάζουν να ένας είναι αυτός και μας υποχρεώνει να είμαστε και σκοποί να τον φυλάμε, μήπως μας πάθη τίποτε η υγεία του. Δεν μπορούμε όλοι εμείς να καθαρίσουμε τον ένα και να γλυτώσουμε όλοι εμείς».

Η απόφασις επάρθηκε αμέσως και κατευθύνθηκαν προς το μέρος όπου κοιμόταν ο Λιάς Αγγέλης ο οποίος ξύπνησε και πήγε να αδράξη το πιστόλι του. Ο Γιώργος Γιαννακόπουλος του κατάφερε μία με το τσεκούρι του στην δεξιά ωμοπλάτη του παρέλυσε το χέρι του και του έπεσε το πιστόλι κάτω και τον αποτελείωσαν. Τους συνοδούς του Λιά Αγγέλη τους πήραν τους δύο εξ αυτών δεμένους και εκκίνησαν να φύγουν το ταχύτερον, διότι όταν μαθαίνονταν στο κόμμα ο φόνος ενός διακεκριμένου στελέχους μεγάλου επισήμου μέλους του κόμματος του οργανωτού του μεγάλου και επίσημου δικαστηρίου του Δούκα του Λιά Αγγέλη, θα είχε συνέπειες το χωριό. Θα εκινούσαν οι κομμουνιστές το 6^ον σύνταγμα του ΕΛΑΣ και δεν θα άφηναν τίποτα όρθιο στο Καπαρέλι. Εγύρισαν γρήγορα να θάψουν το σώμα του Λιά Αγγέλη και να φύγουν ταχέως, αλλά όταν επήγαν να πάρουν το πτώμα του Λιά Αγγέλη δεν ήταν εκεί ο Λιάς Αγγέλης, είχε εξαφανισθή το πτώμα, σβάρνα ο περιβόητος Λιάς Αγγέλης είχε προχωρήσει πολύ αρκετά μακριά. Η Ψυχή του δεν ήθελε να φύγη από του κουφάρι του, ύστερα από τόσες σφαγές και φόνους που είχε διαπράξει αυτός με τα χέρια του, αυτός ο πρόεδρος του μεγάλου δικαστηρίου του Δούκα. Οι Καπερελιώτες τέλος τον εβρήκαν αρκετά μακριά, δεν επρόφτεναν πλέον να ανοίξουν μνήμα να τον θάψουν τον αποτελείωσαν και τον έριξαν στην πρώτη τρύπα του χωριού που είναι στο επάνω μέρος στην άκρη του χωριού Καπαρελίου.

Τριάντα άνθρωποι Καπαραλέοι με κρατούμενους όσους εναχοποιούντο δια τις σφαγές στο χωριό τους, μαζί εκίνησαν από το Καπαρέλι επέρασαν από το Μπούζι έξωθεν της Καρυάς και κατευθύνονταν προς το Βρούτσι. Οι σκοποί του Βρουστίου είδον αυτό το κοπάδι των ανθρώπων να έρχονται από μακρυά τους ενόμισαν αντάρτες της ΟΠΛΑ εβγήκαν μπροστά τους, τους πρότειναν τα όπλα και τους σταμάτησαν. Οι Καπαρελιώτες τους εξήγησαν τα συμβάντα με τους κομμουνιστές στο Καπαρέλι «Ότι επαναστατήσαμε και τους έχουμε δεμένους». Τότε ο Κώστας Σταυρόπουλος ο δικός μας εκτύπησε με το κοντάκι του όπλου του τον Γιαννήτσιο στη μπάλα και του έκοψε το φρύδι και γέμισε το προσωπό του αίματα. Όταν εμπήκαμε στο χωριό και έφθασαν στη Βρύση, εγώ επεριποιήθηκα τον Γιαννήτσιο του έπλυνα το  πρόσωπο του. Όλοι μου είπαν τι κάνεις εκεί ξεχνάς ότι αυτός οδήγησε τον πατέρα σου στην ανάκρισιν. Και όμως ο Γιαννήτσος στο μέλλον έδειξεν εθνικήν δράσιν κατά των κομμουνιστών. Άρα ποιος γνωρίζει υπό ποίας συνθήκας έκαμε ότι είχε πράξει μέχρι τις ώρες εκείνες. Ήταν και η τρομοκρατία των κομμουνιστών μεγάλη, όπου πολλοί εφοβούντο και ότι τους διέταζαν το έκαναν. Οι συλληφθέντες Καπαρελέοι επήγαν φυλακή και κανείς από αυτούς δεν έπαθε τίποτα μετά από ορισμένο καιρό φυλακή απολύθηκαν και γύρισαν σπίτια τους. Δεν αφήρεσαν κανενός την ζωήν από τους φονιάδες των αδερφών τους οι Καπαρελέοι.

Το Τάγμα Ασφαλείας Ναυπλίου έδωσε 5 όπλα εις τους Καπαρελιώτες δια να προστατεύσουν το χωριό τους, όχι από το 6^ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ που αθρούσε χιλιάδες αντάρτες αλλά από τους ινστούχτορας τους διδάσκαλους του κόμματος, τους δικτάτορας των χωριών. Που είχαν τέτοια εξουσία και αφαιρούσαν την ζωήν όποιου ήθελαν. Στην παντοδυναμία όμως αυτήν των κομμουνιστών, όπου είχαν συντάγματα ανταρτών ,οπλισμένα στην διαθεσίν των, εστασίασαν τα χωριά εναντίον τους άοπλα με τα δεκρυάνια και συνετάραξαν τους κομμουνιστάς κατάλαβαν ότι δεν είναι και τόσο εύκολο να σφάζουν τους άλλους ανθρώπους όποτε αυτοί θέλουν. Αν τα χωριά κατάφεραν να έχουν ολίγα όπλα, δεν τολμούσαν οι δικτατορίσκοι να ξανασφάζουν ανεξέλεγκτα να παίρνουν όποιον θέλουν και να αφαιρούν την ζωήν των άλλων τόσο εύκολα, ή να τους καλούν δι΄ ανάκρισιν και να πηγαίνουν μόνοι τους για να τους σφάζουν.

Η Καρυά σαν ορεινή ήταν το πιο μεγάλο χωριό από τα άλλα δίπλα χωριά, είχε ορισμένους κομμουνιστές. Στο χωριό αυτό έμεναν περισσότεροι ινστρούχτορες και ξένοι διαφωτιστές. Η Καρυά είναι στους πρόποδες του όρους Αρτεμισίου και οι δικτατορίσκοι και ινστρούχτορες είχαν καλλιτέραν ασφάλειαν. Ημέραν τε και νύκτα είχαν καταστήσει σκοπιές από τους πολίτες δια την ασφαλειάν τους. Την νύχτα όμως οι Καρυώτες όπου δεν είχαν τους δικτατορίσκους στο κεφάλι τους, είχαν ευκαιρία και έρχονταν στο Βρούτσι και μας παρακαλούσαν να τους βοηθήσουμε διά να συλλάβουν και αυτοί τους δικούς τους στυγνούς τυράννους δικτάτορες αυτούς.

Μας έλεγαν έχουν σκοπό οι κομμουνιστές τώρα να εξαφανίσουν 300 Καρυώτες ως αντιδραστικούς. Ο Στεφανάκης κρητικός δάσκαλος το επάγγελμα όμως ινστρούχτορας φανατικό μέλος του κόμματος  εζήτησε να γραφούν οι 300 αντιδραστικοί Καρυώτες να στείλη την ΟΠΛΑ της Γκούρας να τους ξεσηκώση να πάνε διά την γνωστήν ανάκρισιν. Επίσης μας έλεγαν ο καπετάν Αχιλλέας πάλι εις τις ομιλίες και διαφωτίσεις που κάμει εις τον λαόν της Καρυάς, δεν βλέπει τον λαό ενθουσιώδη να φωνάζουν το θάνατος, θάνατος στους προδότες και θάνατος στην αντίδρασιν. Προσθέτει εις την καυστικήν ομιλία του τα εξής λόγια όπου τα λέγει τραγουδιστά το είχε κάμει άσμα: «Αχ να ξέρατε τι σας περιμένει, τι σας περιμένει» και κουνούσε το κεφάλι του πότε δεξιά και πότε αριστερά και συνέχιζε πάλι το ίδιο τροπάρι του και πρόσθετε : «Εμείς δια τους κομμουνιστάς ενδιαφερόμαστε για τους δικούς μας τους άλλους θα τους πετσοκόψουμε. Το ενδιαφερόν μας είναι μόνον διά τους ανθρώπους του κόμματος, όλα τα άλλα αγκάθια θα τα καθαρίσουμε θα τα ξεριζώσουμε από το χωράφι μας θα μείνη καθαρό  το χτήμα μας από τα ζιζάνια θα μείνουν μόνο οι πιστοί του κόμματος οι κομμουνιστές οι αντίθετοι και οι ταλαντευόμενοι, οι μισοβέζικοι οι άπιστοι θα φύγουν από την μέση. Θα καθαρίση η ήρα από το σιτάρι». Φόβος και τρόμος έπεσε στους Καρυώτες, πάγωσε το αίμα τους. Λέγετε πλέον δημοσίως η σφαγή τους. Αυτά μας έλεγαν και μας παρακαλούσαν ελάτε να μας σώσετε απ΄ αυτούς διότι είναι αδίστακτοι θα μας σφάξουν όλους. Αλλά όταν φέρνουν το λαό οι ινστρούχτορες εις τέτοιαν απελπιστικήν κατάστασιν, έπρεπε να περιμένουν και αυτοί ότι ο λαός θα λάβη πλέον απελπιστικά μέτρα διά την προστασίαν του τα οποία θα είναι εναντίον των κομμουνιστών.

Αυτά μα έλεγαν οι Καρυώτες και μας παρακαλούσαν μας ικέτευαν να τους συδράμωμε διά να συλλάβουν τους ινστρούκτορες και δικτατορίσκους τους. Τους είπαμε είναι αδύνατη η σύλληψις τους, αφού την νύχτα δεν μένουν μέσα στην Καρυά αλλά εξαφανίζονται στο δάσος του Αρτεμισίου εις ένα τεράστιο βουνό χιλιόμετρα πολλά ολόκληρα πως είναι δυνατόν να συλληφθούν οι ινστρούχτορες οι δάσκαλοι του κομμουνισμού. Οι Καρυώτες μας είπαν «Μην σας μέλει δι΄ αυτό, αυτό είναι δική μας δουλειά. Εσάς θα σας βάλουμε εις καίρια σημεία την νύχτα από πού είναι δυνατόν να μας διαφύγουν, θα μένετε εκεί ακίνητοι θα έρθη η ώρα 10 π.μ. αυτοί κατά την ώραν αυτήν μαζεύονται στην πηγή που τρέχει νερό. Τότε θα πυροβολείστε να καταλάβουν ότι είναι περικυκλωμένοι, τότε θα τους συλλάβουμε εμείς οι Καρυώτες, όπου και αλλού και αν κρύβονται, τα πάντα γνωρίζουμε ακριβώς που κρύβονται, σε ποιο μέρος ακριβώς και πόσο δειλοί είναι. Εμείς τους είπαμε το εξής: «Αφού συνωμοτείτε εις βάρος τους κρατάτε μεγάλην εχεμύθειαν. Εάν διαρεύση η συνωμοσία αυτή εναντίον τους τότε αλλοίμονον θα σφάξουν όλην την Καρυά πλέον.» Το βράδυ που συμφωνήσαμε διά να πάμε το επόμενο βράδυ στην Καρυά ο Πάνος Αγγελόπουλος δεν ήταν στο χωριό μας, η συμφωνία έγινε των Καρυωτών με εμάς τους άλλους οπλισμένους του Βρουστίου. Ο Πάνος Αγγελόπουλος έλειπε, ήρθε όμως το άλλο βράδυ που μας ευρήκε ετοίμους για να κινήσουμε για το Αρτεμίσιον και ακολούθησε και αυτός. Κινήσαμε με τα ολίγα όπλα που είχαμε, με τους συνδέσμους της Καρυάς, νύχτα εφθάσαμε στον Αγιώργη συνοικισμό της Καρυάς. Εκεί περιμέναμε να ειδούμε λίγους ανθρώπους Καρυώτες. Τα χάσαμε κυριολεκτικώς ευρέθημεν εις ένα πλήθος αμέτρητων κατοίκων 300 ήταν 400 ήταν 500 ήταν ήταν 1000 δεν γνωρίζω, ήταν αδύνατον να μετρηθούνε ήταν νύχτα, νέοι, παιδιά, με ότι πολεμικόν μέσον διέθετον δίκαννα κυνηγητικά, σγουριασμένους γκράδες, δεκρυάνια, ρόπαλα. Με έπιασε δέος εμέ ιδιαιτέρως απογοήτευσις, τρόμαξα, αφού είχαμε συστήσει άκραν μυστικότητα, τώρα βλέπουμε το ξέρει όλη σχεδόν η Καρυά. Καρυά σημαίνει ως εξής από ψηλά τους πρόποδες του Αρτεμισίου που είναι το συγκεντρωμένο χωριό. Καρυά και συνεχώς κατεβαίνουν αραιοκατοικημένα σπήτια εώς απέξω από το Άργος χιλιόμετρα πολλά εις μήκος και συνοικισμοί πολλοί π.χ. ο συνοικισμός του Αϊγιώργη, ο του Μπάκου Λάκα, τα Παναγιωτοπουλεϊ Τζουρέϊκα το Γαλάτι, τα Πουλέϊκα ή Μπρουρτσουκέϊκα, το Κοτρώνι, της Αγριελίτσας, τα Σπανέϊκα, τα Μπουκαρέϊκα της Αγίας Σωτήρας, της Χούνης, της Άκοβας, τα Γκιουλέϊκα, ως Πορτήτσες εγκύς του Άργους. Όλοι αυτοί οι συνοικισμοί είναι Καρυά όλοι ήταν επί ποδός.  Είπα τι είναι αυτό που γίνεται Παναγιία μου! Βλέπουμε το γνωρίζει όλος ο  κόσμος που θα πάμε και ποιόν θα πιάσωμε θα εκτεθεί όλος αυτός λαός με την επιπολαιότητά τους και θα σφαγούν όλοι από τους αδίστακτους σφαγείς του ΚΚΕ. Θεέ μας σε παρακαλώ βάλε το χέρι σου. Αλοίμονον Θεέ μου, τι μεγάλο κακό μέλει  να γίνη. Θεέ μας σε παρακαλώ βάνε το χέρι σου. Αλλοίμονον Θεέ μου τι μεγάλο κακό μέλει να γίνη. Θεέ μου φύλαξε πως εμπλέξαμε έτσι! Παναγία βοήθα! Τρομερά πράγματα.

Είναι αδύνατον να μην έχει διαρρεύσει να μην το έχουν πληροφορηθή οι ινστρούχτορες δικτατορίσκοι. Αφού τους συσταίναμε άκραν μυστικότητα. Αυτοί όμως μας το απέκρυπταν ότι το γνωρίζει όλος αυτός ο κόσμος μήπως διστάσουμε και δεν συντρέξωμεν και δεν θα έρθουμε. Αλλά από το άλλο μέρος όμως εγέμιζε θάρρος κανείς, όταν έβλεπες έναν ολόκληρον κόσμο νέους, σεβασμίους ασπρομάλληδες ανθρώπους, άοπλους να σηκώνουν όλοι την σημαία της ανταρσίας κατά του άθεου κομμουνισμού με πίστη στο επιχείρημα. Και το παράξενον είναι ότι όλος αυτός ο κόσμος της Καρυάς το ήξερε από Καρυά μέχρι το Άργος και οι ινστρούχτορες δεν το εγνώριζαν, είχαν μεσάνυχτα. Εκεί κατεστρώθη το σχέδιον δια την σύλληψιν των ινστρουχτόρων. Εμοίρασαν τα όπλα, ένα όπλο πολεμικό, ένα κυνηγητικό. Δεκρυάνια και ρόπαλα και το κοπάδι αυτό των ανθρώπων θα καταλάμβανε κάθε επικίνδυνο σημείο από όπου μπορούν να διαφύγουν στο βουνό. Έτσι  με τον τρόπον αυτόν και τα κοπάδια των ανθρώπων με ένα όπλο το κάθε κοπάδι έκλειναν όλα τα επικίνδυνα μέρη όπου μπορούσαν να διαφύγουν. Επίσης από την προηγούμενη ημέραν υπήρχε συνεννόησις και με τους κατοίκους Καπαρελίου του άλλου επαναστατημένου χωριού να ειδοποιηθούν  και αυτοί οι Καπαρελιώτες να  έλθουν εις ενίχυσιν μας και να κλείσουν την ρεματιά Μπαρούνη. Έπρεπε όμως να πάη ένας να ειδοποιήση τους Καπαρελιώτες να έρθουν με τα όπλα τους εις ενίσχυσιν μας, ως είχε προσυμφωνηθή με τους Καπαρελιώτες. Τότε είπαν ποιος θα πάη να ειδοποιήση τους Καπαρελιώτες, επετάχθη ο Παναγιώτης Δαμάλας και είπε. «Θα πάω εγώ ποιος άλλος θα έλθη μαζί μου». Ο Σωκράτης Αγγελόπουλος είπε: «Εγώ θα έρθω Παναγιώτη». Όλοι απέτρεψαν τον Σωκράτη, διότι εάν τύχενε τίποτα απρόοπτον, ο Σωκράτης δεν γνώριζε το έδαφος ήταν άγνωστο σαυτόν ο τόπος και δεν θα μπορούσε να γλυτώση. Ο Παναγιώτης Δαμάλας τότε επήρε μαζί του τον Γιώργο Πατούρα από την Καρυά ο οποίος ήταν 18 χρονών αλλά πολύ κοντός στο ανάστημα ώστε εφαίνονταν για 12 χρονών γιαυτό τον έλεγαν ο Κοντός.

Επροχώρησαν οι δύο τους Παν. Δαμάλας και Γεωρ. Πατούρας ή Κοντός έφτασαν κοντά στο Καπαρέλι, τότε άκουσαν ένα άλτ. Ο Δαμάλας ενόμισε ότι είναι Καπαρελιώτες σκοποί και είπε: «Εδώ Ελληνικός στρατός». Έπεσε σε παγίδα ο Παν. Δαμάλας, δεν ήταν Καπαρελιώτες όπως ενόμισε. Ήταν αντάρτες του 6^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και είχαν περικυκλώσει το Καπαρέλι. Τότε το κατάλαβε ο Παναγιώτης Δαμάλας έσπευσε και έφαγε το σημείωμα στο σκοτάδι και παραδόθη. Το 6^ον Σύνταγμα του ΕΛΑΣ είχε κυκλώσει το Καπαρέλι. Ευτυχώς οι Καπαρελιώτες το αντιλήφθησαν εγκαίρως και είχαν φύγει από το βράδυ. Οι αντάρτες ερωτούσαν τον Παναγιώτη Δαμάλα: «Που πας και τι θέλεις εδώ;» Ο μικρός τι ήθελε κοντά σου» Ο Δαμάλας τους έλεγε: «Τον μικρό τον πήρα από τα πρόβατά του που ήταν στην Στραβή Ράχη». Ο μικρός αυτός τους έλεγε τα ίδια ότι τον πήρε από την Στραβή Ράχη. Τότε άρχισαν τους ξυλοδαρμούς τον Παν. Δαμάλα «μαρτύρα του έλεγαν». Του χάραξαν τον λαιμό γύρω, γύρω και όταν του έλεγαν μαρτύρα. Τους έλεγεν βραχνιαστά «αύριο». Τέλος του έκοψαν το κεφάλι το έστησαν εις ένα  βράχο και το πυροβολούσαν ποιος θα πετύχει το στόχον αυτόν. Αυτά κατά την ομολογιάν του Γεωργίου Πατούρα ή Κοντού που ήταν και δικός μου πρώτος εξάδελφος. Ο οποίος εγλύτωσε και μου αφηγήθη όλην την σκηνήν αυτήν. Τον Κοντόν δεν τον εσκότωσαν διότι ήταν εκεί ο Βασίλης Λάμπας φερμένος με το 6^ον Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Ο Βασίλης Λάμπας πρώτος εξάδερφος του Κοντού Πατούρα ενδιαφέρθη και εγλύτωσε τον ξαδελφόν του τον Κοντό Γιώργο Πατούρα.

Αυτά συνέβαινον στο Καπαρέλι και εμείς οι οπλισμένοι δέκα Βρουστιώτες και οι Καρυώτες πάρα πολλοί διασκορπισμένοι στο Αρτεμίσιον είχαμε άγνοια , ότι όχι πολύ μακρυά μας στο δίπλα χωριό Καπαρέλι είναι το 6^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έτοιμον και εναντίον μας. Αλλά και οι ινστρούχτορες που ήταν στο Αρτεμίσιον και αυτοί είχαν άγνοια ότι εμείς με όλο τον κόσμο της Καρυάς τι εσκαρώνανε τριγύρο τους εις το ίδιο μέρος εις βάρος τους. Δεν εγνώριζαν ακόμη ούτε οι ίδιοι ινστρούχτορες, ότι το 6^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ είναι φερμένο γύρωθεν του Καπαρελίου και είναι κοντά τους και αυτό. Μόνον οι ινστρούχτοροι από το βράδυ κατάρτιζαν τον κατάλογον διά την εκκαθάρησιν των 300 αντιδραστικών της Καρυάς ο Γιώργος Πανάγου ήταν εμπρός όπου ζητούσε τα ονόματα ο ινστρούχτορας Στεφανάκης των τριακοσίων αντιδραστικών της Καρυάς για να σφάγούν. Οι επαναστάτες Καρυώτες κατά του ΚΚΕ είχαν μαζί τους και τον ηλικιωμένον έφεδρον ταγματάρχην συνταξιούχον δάσκαλον Αλέκον Καραμούτζον. Το σύνθημα ήταν να πάρη η ημέρα και η ώρα να είναι 10 π.μ. να πυροβολήσουν και να ηχήση η σάλπιγγα από τον οπλισμένον μας και σαλπιγκτή Βασίλη Τότσικα. Να πάρουν το σύνθημα και να ορμήσουν φωνάζοντας και συλλάβουν τους υπεύθυνους δια τας σφαγάς. Νύχτα όμως ακόμη στο Καπαρέλι ακούμε και εκαίγονταν ολόκληρο το χωριό από τις φωτιές από άκρην εις άκρην όπου του είχαν βάλει φωτιά οι  αντάρτες. Σε εμάς ως να μην έφτανε αυτός ο τρομερός αιφνιδιασμός αυτός, αλλά ο γιός του εφέδρου ταγματάρχου Αλέκου Καραμούντζου Ζαχαριάς φοιτητής γυμνασιόπαις διαβρωμένος από τους ινστρούχτορας, μας εγκαταλείπει το σκάει την ώραν αυτή και πηγαίνει προς τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Πάλι ο οπλισμένος Βασίλης Τότσικας και σαλπιγκτής δικός μας βλέποντας το Καπαρέλι να καίγεται λιποψυχεί και φεύγει με το όπλο του προς το χωριό μας να γλιτώση τουλάχιστον αυτός, ευτυχώς αφήνει την σάλπιγγα την οποία παίρνει ο Ιωάννης Εππ. Ταραντίλης και κτυπά αυτός την σάλπιγγα. Η λιποψυχία όμως του Βασίλη Τότσικα μας βγήκε σε καλό. Εκ του γεγονότος αυτού δώθη αμέσως το σύνθημα και άρχισε αμέσως η επιχείρησις νύχτα ακόμη και δεν άφησε να φωτίση να μας προλάβη το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ επάνω στο Αρτεμίσιον να μας εξολοθρεύση ευκολότατα και όλους. Εμείς με τους πυροβολισμούς μας τις φωτοβολίδες την σάλπιγγα τον θόρυβον και τις φωνές. Έτσι είχε ως αποτέλεσμα να πλανηθή πάλιν το 6^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ για μια ακόμη φοράν κα να μας νομίση δύναμιν μεγάλη, αλλιώς θα ανήρχετο στο Αρτεμίσιον Εμείς θα καθυστερήσουμε οπωσδήποτε να έρθη μεσημέρι και θα μας έπιαναν όλους οι αντάρτες του 6^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ ούτε είχαμε όπλα να αμυνθώμε κατά του 6^ου Συντ/τος του ΕΛΑΣ και ήθελε μας εξοντώσει όλους, όχι τους οπλισμένους αλλά και όλο το λαό όπου ακολουθούσε στην ανταρσία αυτή κατά των κομμουνιστών.

Ύστερα από αυτά διατρέξαντα στο Καπαρέλι και ότι συνέβη σε εμάς δεν μπορούσαν να περιμένουν οι δικοί μας, δεν έχουν άλλη επιλογή. Δίδουν το σύνθημα πυροβολούν και ο Γιάννης Ταραντίλης κτυπά την σάλπιγγα αν και ατζιαμής, ρίχνουν φωτοβολίδες στον αέρα. Τότε ηγέρθη όλος ο όγκος αυτός, ο λαός της Καρυάς τριγύρω αλαλάζοντας με φωνές δυνατές. Ο έφεδρος ταγματάρχης Αλέκος Καραμούντζος φωνάζει. «Το τάγμα Αχλαδοκάμπου να κλείση την ρεματιά». Ψέματα έλεγε τάγμα Αχλαδοκάμπου δεν υπήρχε. Το έλεγε να φοβίση τους ινστρούχτορας να παραδοθούναι. Οι Καρυώτες εγνώριζαν καλά τις κρυψώνες των ινστρουχτόρων, τους συνελάμβανον τους έδεναν και τους συγκέντρωναν. Ο Κωσταντίνος Στεφανάκης κρητικός Δάσκαλος   αλλά φανατικότατο μέλος του κόμματος και ινστρούχτορας δυνατός, αυτός που από το βράδυ κατάρτιζε τον κατάλογον των 300 αντιδραστικών της Καρυάς να τους στείλη δι΄ ανάκρισιν. Κρυμμένος σε μια χαράδρα με δένδρα, τον πλησιάζει ο Καρυώτης Θεοφάνης Μπλέτσας με μια καραμπίνα σκουριασμένη χωρίς κόκορα, άχρηστη , τον σκοπεύει καθ΄ στιγμήν είχε βγάλει το πιστόλι του ο Στεφανάκης και του φωνάζει ο Θ. Μπέτσας «Πέτα το πιστόλι σου κάτω και σήκω τα χέρια σου επάνω διότι σε έφαγα». Του επήρε το πιστόλι και τον έδεσε. Όσοι συνελήφθησαν εκεί στο Αρτεμίσιον, εσυνελήφθησαν από τους ίδιους τους Καριώτες τους συγχωριανούς τους.

Οι οπλισμένοι Βρουστιώτες ουδένα Καρυώτη συνέλαβαν, διότι ούτε το έδαφος εγνώριζαν ούτε τις κρυψώνες των ινστρουχόντων ήξεραν στο βουνό της Καρυάς ήταν όλα άγνωστα αυτά, ούτε τους κομμουνιστές ινστρούχτορες εγνώριζαν όλους. Τότε όλος ο λαός αυτός και πολύ ολίγοι οπλισμένοι που υπήρχαν εκεί στο βουνό εσυγκεντρώθηκαν πλησίον προς το ερημοκλησάκι της Παναγιάς. Εκεί επετάχθη ένας μικρός από την Καρυά ο Δημήτριος Ιωάν. Πασσιάς οποίος είχε ακολουθήσει και αυτός τους επαναστάτες και εκεί είπε: «Συλλάβετε τον Κώτσιο Δαγρέ διότι είναι κομμουνιστής. Με έχει κάμει μαύρο  στο ξύλο». Αμέσως έδεσαν τον Κώστα Δαγρέ οι οπλισμένοι. Ο οποίος Κώστας Δαγρές δεν ήταν κομμουνιστής, είχε δείρει βέβαια τον μικρόν από την τρομοκρατία των κομμουνιστών όπου υπήρχε, δεν είχε καμία σχέσιν με το πιστεύω των κομμουνιστών όμως. Τότε φεύγουμε ταχύτατα από το Αρτεμίσιον. Το 6^ον Σύνταγμα του ΕΛΑΣ εάν εγνώριζε και έβγαινε πάλι μπροστά μας δεν γλυτώναμε ουδείς από όλο εκείνο το λαό με τα ολίγα τυφέκια στο Αρτεμίσιον. Αλλά πάλι επλανήθη ο ΕΛΑΣ όταν είδεν νύχτα  φωτοβολίδες να πέφτουν στο Αρτεμίσιον πυροβολισμούς και σάλπιγγα φωνές ενόμισε ότι υπάρχει δύναμις μεγάλη και αφού είχε κατέβη να κάψει και τιμωρήσει όλα τα στασιάσαντα χωριά, τώρα εφοβήθη και αφού έκαψε το Καπαρέλι, επέστρεψε ταχέως στην βάσι του στη Γκιόζα Φενεού.

Όλος ο λαός οπλισμένοι και κρατούμενοι κατεβαίνοντας από το Αρτεμίσιον περάσαμε αναγκαστικώς από την Καρυά. Ο Γιάννης ο Κατσίμπεης πρώην χωροφύλακας τώρα όμως τον είχαν κάμει φρούραρχο οι ινστρούχτορες της Καρυάς, με πλησίασε και μου είπε. «Εγώ Σωκράτη δεν είμαι κομμουνιστής ας είμαι φρούραρχος και θα πάω να παρουσιασθώ κάτω μόνος μου, είμαι με σας δεν είμαι κομμουνιστής». Του είπα «Σε πιστεύω αλλά μην πας σε παρακαλώ» Έχουν κατέβη στο Άργος όλοι οι ξεκληρισμένοι που έχουν γλυτώσει από τις σφαγές που τους έκαναν οι κομμουνιστές, που έχουν αφανίσει τις οικογένειες. Επάνω στην αναμπαμπούλα φρούραρχος είσαι του ΕΑΜ από την τρομοκρατία που είχε επιβάλει το ΚΚΕ επέδρασε και σε εσένα έδειρες ανθρώπους. Τώρα η μπόρα μπορεί να ξεσπάση επάνω σου, σε συμβουλεύω να μην πας. Να αφήσης να περάση αυτή η μπόρα και να έλθης αργότερα» Δυστυχώς δεν με άκουσε, ήθελε με την παρουσία του να αποδείξη ότι δεν είναι κομμουνιστής ότι και εάν έκανε το έκανε από φόβο χωρίς να πιστεύη στο κόμμα. Επήγε και έπεσε σε άσχημη περίπτωσι και έπαθε ότι του προφήτευσα, λυπήθηκα πολύ διότι ήταν πολύ φίλος μου αλλά δεν με άκουσε.

Από Καρυά εφύγαμε γρήγορα. Πίσω οι Καρυώτες συνέχεια την ιδίαν ημέραν εσυνέχισαν και συλλαμβάνανε όσους ενόμιζαν υπεύθυνους δια τις σφαγές και τους μετέφεραν και  αυτούς πίσω από τους πρώτους διά το Άργος να τους παραδώσουν στην αστυνομία. Έξω από το Άργος επληροφορήθηκαν ότι οι γερμανοί εξοργισμένοι για δύο γερμανούς που σκότωσαν στου Δούκα το διάσελο εις ενέδραν τους οι αντάρτες την ίδιαν αυτήν ημέραν. Οι γερμανοί εις αντίποινα έτρεξαν στην αστυνομία και επείραν αυθαιρέτως τους συλληφθέντας στο Αρτεμίσιον και τους ετυφέκισαν. Όταν έμαθαν οι Καρυώτες το γεγονός αυτό απόλησαν αμέσως όσους άλλους είχαν συλλάβει ίνα μην έχουν την ιδίαν τύχην και αυτοί.

Εμείς οι άλλοι όταν εφτάσαμε από το Αρτεμίσιον στο χωριό μας, ευρήκαμε όλους τους κατοίκους του Καπαρελίου, είχαν φύγει από το χωριό τους από την επίθεσιν που εδέχθησαν από το 6^ον Σύνταγμα του ΕΛΑΣ διά να γλυτώσουν. Οι στρατιώτες μας όταν επέστρευσαν αμέσως έτρεξαν και επήραν το όπλο του Βασίλη Τότσικα ως δειλού πλέον να φέρη όπλο. Από τα χωριά που  επαναστάτησαν και συνέλαβαν τους κομμουνιστάς των χωριών τους και τους παρέδωσαν στην Αστυνομία και στην ελληνική δικαιοσύνην κανένας μα κανένας απολύτως και ουδείς δεν έπαθε τίποτα ούτε το παραμικρόν, όλοι τους, μετά από λίγο καιρό φυλακή γύρισαν σπίτια τους υγιέστατοι και μάλιστα ορισμένοι σφαγείς. Δυστυχώς διά τους συλληφθέντας στο Αρτεμίσιον, κακιά μοίρα την ιδίαν ημέραν της εκείνην της συλλήψεως που έγινεν στο Αρτεμίσιον της Καρυάς, οι αντάρτες την ίδιαν ημέραν εις περιοχήν του Δούκα το Διάσελο εκεί εσκότωσαν τους δύο γερμανούς στρατιώτες οι αντάρτες. Οι γερμανοί κατά την διαταγήν του γερμανού στρατηγού Σπάϊντελ. Δι΄ έναν γερμανόν στρατιώτην σκοτωμένον ετυφέκιζαν 50 Έλληνες. Δυστυχώς δια τους Καρυώτες και Βροτστιώτες χωρίς να θέλη κανείς εις την περίπτωσιν αυτήν, να γίνη αυτό που έγινε. Οι γερμανοί για τους δύο γερμανούς αντι να σκοτώσουν εκατό κατά την διαταγή του στρατηγού Σπάϊντελ έτρεξαν να πάρουν από την αστυνομία του Άργούς τους συλληφθέντας στο Αρτεμίσιον τους οποίους εξετέλεσαν δια τυφεκισμού.

Όλοι εθλίβημεν βαθύτατα εκλάψαμε Βρουστιώτες, Καρυώτες, Χουνιώτες οι πάντες. Δεν ήθελαν κανείς μα κανένας να εκτελεσθούν να γίνη κακό ότι έκαμαν οι κομμουνιστές. Ήθελον όλοι μα όλοι να τους δικάση η Ελληνική δικαιοσύνη. Ορισμένοι μπορεί να μην ευθύνονταν δια τα εγκλήματα που έγιναν στην Καρυά διότι όπως έχομε προειπεί τους έμπλεχε το κόμμα έτσι στα εγκλήματα, όπου δεν ήξερε κανείς ποιος φταίει και ποιος δεν φταίει. Παράδειγμα όπως του Γιάννη του Κατσίμπελη που προλέγω. Δυστυχώς η κατάστασις εξέφυγεν από τα χέρια της ελληνικής αστυνομίας και της Ελληνικής δικαιοσύνης λόγω της  δολοφονίας των δύο γερμανών εις την περιοχήν του Δούκα. Το βάρος του τυφεκισμού των συλληφθέντων στο Αρτεμίσιον οι συγγενείς των παθόντων το έριξαν στο Πάνο Αγγελόπουλο, διότι όταν μας εκλιπαρούσαν οι Καρυώτες να τους βοηθήσουμε να σωθούναι από τους κομμουνιστές στο Βρούστι ο Πάνος Αγγελόπουλος δεν ήταν στο Βρούστι έλειπε, όλοι οι οπλισμένοι Βρουστιώτες απεφασίσαμε να συντρέξουμε να βοηθήσουμε τους Καριώτες να συλλάβουν τους υπεύθυνους διά τας σφαγάς ερήμην του Πάνου Αγγελόπουλου. Το άλλο βράδυ που είμαστε έτοιμοι να κινήσουμε για το Αρτεμίσιον τυχαία ήρθε ο Πάνος Αγγελόπουλος στο Βρούστι και αναγκάσθη να μας ακολουθήση.

Το Τάγμα Ναυπλίου έδωσε στους Καρυώτες 20 όπλα διά την ασφαλεία τους. Ο τρόμος και η απελπισία από την κομμουνιστικήν τρομοκρατίαν έκαμαν το λαό να λαμβάνει πολύ επικίνδυνες αποφάσεις. Εάν υπήρχε τρόπος να οπλισθή ο λαός όλοι θα έπαιρναν όπλα στα χωριά μας διά να προστατευθούν αλλά που να τα εύρισκαν. Είναι Αύγουστος 1944 όπου οι γερμανοί αρχίζουν και ξεκουμπίζονται φεύγουν. Ποιος ο λόγος να παίρνουν όπλα οι πτωχοί οι ισχνοί χωριάτες από την δουλεία την πολλή διά να επιζήσουν στην κατοχή. Οι απλοί πολίτες να παίρνουν ρόπαλα και δεκρυάνια  για να προστατευθούν.

Σελ. 464 -468 

Σημέιωση: Ο πρωταγωνιστής στα γεγονότα της Καρυάς Σωκράτης Αγγελόπουλος αναφέρει ανωτέρω: «Έξω από το Άργος επληροφορήθηκαν ότι οι γερμανοί εξοργισμένοι για δύο γερμανούς που σκότωσαν στου Δούκα το διάσελο εις ενέδραν τους οι αντάρτες την ίδιαν αυτήν ημέραν. Οι γερμανοί εις αντίποινα έτρεξαν στην αστυνομία και επείραν αυθαιρέτως τους συλληφθέντας στο Αρτεμίσιον και τους ετυφέκισαν.»

Δεν έγιναν έτσι τα γεγονότα, δηλαδή δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός εάν σκοτώθηκαν δύο γερμανοί . Είδαμε στην «Διπλωματική Εργασία» ότι την ημέρα της 31 Ιουλίου 1944 αποφασίζεται από τον Πρόεδρο της Καρυάς, Ταγματασφαλιτών και άλλων κατοίκων της Καρυάς να γίνει επίθεση το ίδιο βράδυ και να συλλάβουν τους ΕΑΜίτες που είχαν την αρχή-εξουσία στο χωριό.

3 Αυγούστου 1944  γίνεται εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανοτσολιάδων στην ευρύτερη περιοχή μόνο κατά των οπλισμμένων ανταρτών τώρα,(Η εκκαθάριση των πολιτικών «κομμουνιστών» είχε αφεθεί στους  «επαναστατημένους» εθνικιστές(=βασιλικούς)  κατοίκους κάθε χωριού της περιοχής)  ο Εμμ. Βαζαίος αναφέρει σχετικά:

«-Στις 3.8.1944 Τμήματα του II Τάγματος κτύπησαν φάλαγγα 300 Γερμανών στον αυχένα Δούκα – Τάτσι. 40 Γερμανοί νεκροί.»

Και 5 Αυγούστου 1944 γίνεται η εκτέλεση των συλληφθέντων στο Αρτεμίσιο.

***

Ο ΕΛΑΣίτης  Γιάννης Κουρούμαλης γράφει σχετικά με την αναφερόμενη εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανοτσολιάδων (βλ. ανάρτηση 077):

«Οι γερμανοί και οι συνεργάτες τους πήγαν στη Λυρκεία, είδαν ότι έφυγαν οι αντάρτες. Άφησαν τα΄ αυτοκίνητα κι έφυγαν πεζοί προς το Τάτσι.

Οι αντάρτες τους είδαν κι έστησαν ενέδρα στο διάσελο του Τατσίου. Μόλις έφτασαν οι γερμανοί στην ενέδρα έπαθαν τη νίλα τους. Προσπάθησαν ν΄ αγκιστρωθούν αλλά δέχτηκαν την έφοδο των ανταρτών και τους κυνήγησαν μέχρι το Δούκα. Έπιασαν και τρείς αιχμαλώτους όταν γυρνούσαν πάλι στο διάσελο οι αντάρτες, ξετρύπωσε μέσα από μια πουρναριά ένας ντεντέσκος βαθμοφόρος με ψηλά τα χέρια και κρεμασμένο το «Μαρσίπ».

-Ιχ Αούστρια-Αούστρια! Φώναξε. Νιξ μπάμ-μπάμ.

Τον εξέτασαν καλά και πράγματι το όπλο του ήταν ακάπνιστο και οι δύο γεμιστήρες του άθικτες.

Ενώ είχε τελειώσει το πατιρντί, το μεσημεράκι ήρθαν άλλα είκοσι αυτοκίνητα με γερμανούς. Είχαν ειδοποιηθεί με ασύρματο.

Μαζεύτηκαν όλοι στην πλαγιά που βλέπει προς το βουνό Φαρμακά. Ήσαν πάνω από τριακόσιους. Μαζί τους και μερικοί πολίτες.

Εμείς τους βλέπαμε από απέναντι. Και με κιάλια και με γυμνό μάτι τους βλέπαμε σαν πρόκληση. Λέει ο Παπανικολής:

-Εσύ με το μυδράλιο κι εσύ με το «Bteda» θα κατεβείτε ακριβώς απέναντί τους, πάνω από το μύλο που είχαμε περάσει την νύχτα και θα ρίξετε μερικές ριπές. Εμείς θα σας περιμένουμε στο πάνω μέρος που είναι ένα ισιωματάκι σαν τραπέζι.

Πήγαμε, ο «Ζάχος» (από τα Ρουζενά) οπλοπολυβολητής της υποδειγματικής ΕΠΟΝ με το ιταλικό οπλοπολυβόλο κι εγώ με το μυδράλιο.

Με τις πρώτες ριπές, είχε γείρει ο ήλιος προς τη Δύση. Έγινε χαμός. Έτρεχαν σαν τα τουφεκισμένα μαυροπούλια, τα ψαρόνια που πηγαίνουν μεγάλα κοπάδια και στον αιφνιδιασμό ανακτώνονται σπασμωδικά.

Έριξε μια ταινία ο Ζάχος των 20 φυσιγγιών κι εγώ άλλη μια ταινία, αλλά των 50 φυσιγγίων.

Φύγαμε ανενόχλητοι περάσαμε στην πίσω πλευρά, στο απυρόβλητο και αθέατοι βγήκαμε στο καθορισμένο σημείο.

Ο Παπανικολής απόλαυσε το θέαμα από την κορυφή του υψώματος με κιάλια. Είχε αρχίσει να συθαμπώνει κι ο Παπανικολής έδωσε το σύνθημα:

-Αναλάβετε, φεύγουμε.

Κι ενώ ξεκινάμε ν΄ ανεβούμε στο Φαρμακά, πίσω μας σκάνε κρουσιφλεγείς βολίδες ταχυβόλου, ακριβώς εκεί που είχαν δει τον Παπανικολή να στέκεται με τα κιάλια, πριν νυχτώσει.

Όταν φώτισε πήγαμε στο σχολείο του Τατσιού για τα πράγματα μας, αλλά τα είχαν πάρει, ίσως για να τα προφυλάξουν, μα εμείς φύγαμε για τη Γκιόζα.»

Κατωτέρω ένα άρθρο με το βιογραφικό του Σπύρου Ι. Καραμούντζου και δύο λόγια για την  κατάσταση της σύλληψης και εκτέλεσής του:

Ο Δάσκαλος Σπύρος Καραμούντζος του Ιωάννου και της Σοφίας, γεννήθηκε στην Καρυά Αργολίδας, το 1908. Στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα. Είχε μεγάλο ζήλο για τα γράμματα και για το λόγο αυτό ο πατέρας του, παρά τις οικονομικές δυσκολίες που είχε, τον πήγε στο Γυμνάσιο του Αργούς, όπου και αποφοίτησε με άριστα. Στη συνέχεια στο Διδασκαλείο της Σπάρτης πήρε το πτυχίο του Δασκάλου. Αφού έκανε τη θητεία του στο στρατό, διορίστηκε, ως δάσκαλος, στον Θούριο της Θράκης, κοντά στα σύνορα, στα νέα μέρη, όπως τα έλεγαν τότε μετά την απελευθέρωσή τους. Στο Δημοτικό Σχολείο Θουρίου υπηρέτησε έξι χρόνια (1926-1932) απ’ όπου και μετατέθηκε στην Αργολίδα.

Εδώ δίδαξε διαδοχικά στα Δημοτικά Σχολεία: Καρυά, ένα χρόνο (1933-34), Κρανιδίου, ένα χρόνο (1934-35), Χούνης, δυο χρόνια (1935-37), και πάλι Καρυάς, επτά χρόνια (1937-44). Στον πόλεμο του 1940- 41 επιστρατεύτηκε και πολέμησε τους φασίστες Ιταλούς επιδρομείς, στην πρώτη γραμμή του Μετώπου, στα βουνά της Αλβανίας και της Βόρειας Ηπείρου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνέχισε τον απελευθερωτικό αγώνα μέσα από τις τάξεις της Εθνικής Αντίστασης.

Οι μαθητές του, όλων των σχολείων που υπηρέτησε, τον ενθυμούνται μέχρι σήμερα και τον ευγνωμονούν, γιατί όπως ομολογούν, από το δάσκαλο τους, Σπύρο Καραμούντζο, έμαθαν γράμματα. Τους πιο πολλούς τους έστελνε στο Γυμνάσιο και επέμενε να μην τους αδικήσουν οι γονείς τους. Τους έκανε μάλιστα και ιδιαίτερο φροντιστήριο, για να πετύχουν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Έτσι βρήκανε το δρόμο τους πολλά Καρυωτάκια τα χρόνια εκείνα.

Δυστυχώς όμως, ελάχιστοι, από τον ευρύτερο χώρο της Καρυάς, γνωστοί και μη εξαιρετέοι, μετρημένοι στα δάχτυλα των χεριών, τα ονόματα των οποίων δεν θέλω ούτε καν να τα αναφέρω στην παρούσα συγκυρία, μαζί και με λίγους Βρουστιώτες, κάνανε τόσο μεγάλο κακό στο χωριό μας, που δε γιατρεύεται όσα χρόνια κι αν περάσουν. Χίτες, Γερμανοτσολιάδες και Ταγματασφαλίτες θυμάμαι ότι τους λέγανε. Αυτοί συνεργαζόντουσαν και εκτελούσαν τις εντολές των δυνάμεων Κατοχής. Ήταν μάλιστα ντυμένοι και οπλισμένοι από τους Γερμανούς.

Οι ελάχιστοι αυτοί συγχωριανοί και Βρουστιώτες, μέσα στο ζοφερό κλίμα του μίσους, του διχασμού και του αδελφοκτόνου αλληλοσπαραγμού, που επικρατούσε τότε, ύπουλα και κατόπιν προδοσίας, κάνανε μπλόκο, αιφνιδίασαν, παγίδεψαν και συνέλαβαν το δάσκαλο τους Σπύρο Καραμούντζο, σ’ ένα ξέφωτο του ελατοσκέπαστου Αρτεμισίου, ανυποψίαστο, άοπλο και χωρίς να προβάλει καμία αντίσταση. (Τον καιρό εκείνο, όλοι οι κάτοικοι της Καρυάς τις νύχτες κρυβόντουσαν στις γύρω βουνοπλαγιές από το φόβο των Γερμανών).

Το σπουδαίο είναι ότι δεν προέβαλαν αντίσταση και δε διαμαρτυρήθηκαν για τα τεκταινόμενα και οι υπόλοιποι παραβρισκόμενοι, άλλοι από φόβο και άλλοι γιατί ήταν μυημένοι και γνώριζαν το τι επρόκειτο να γίνει. Μερικού εξ αυτών μάλιστα ήταν και συγγενείς, αχάριστοι και ευεργετηθέντες. Μαζί του επίσης συνέλαβαν τη γυναίκα του και άλλους πέντε άσχετους, άοπλους και φυσικά αθώους συντοπίτες, που συνέπεσε να διανυκτερεύουν στον ίδιο χώρο. Οι δύο εξ αυ­τών ήταν δάσκαλοι. Στη συνέχεια, πριν καλά καλά ξημερώσει, τους έδεσαν με τριχίες, τους προπηλάκισαν βάναυσα, τους ταπείνωσαν, τους λοιδόρησαν με γιουχαίσματα, βρισιές και σπρωξιές και τους κατέβασαν από το βουνό ξυπόλητους και τρέχοντας, πριν φωτίσει, σαν να ήθελαν να προλάβουν κάτι, μέσα από μονοπάτια και ρεματιές και τους παρέδωσαν άνανδρα όλους στο Άργος «ως πρόβατα επί σφαγήν» στο Γερμανικό φρουραρχείο, την Κομαντατούρ, δηλαδή στο στόμα του λύκου.

Ένα μεγάλο γιατί! Μένει αναπάντητο από τους φυσικούς και αμετανόητους αυτουργούς 64 χρόνια μετά. Γιατί πιάσανε αυτούς τους συγκεκριμένους εκείνο το βράδυ και ακόμα γιατί τους παρέδωσαν στους Γερμανούς! Οι Γερμανοί, άλλο που δεν ήθελαν, ευχαρίστησαν τους συνεργάτες τους και με συνοπτικές διαδικασίες, μετά χαράς, τους εκτέλεσαν και τους έθαψαν σε κοινό τάφο, αστόλιστους, άψαλτους και άκλαυτους, χωρίς την παρουσία συγγενών, την επόμενη νύχτα, πριν ανατείλει ο ήλιος της 5ης Αυγούστου 1944, απέναντι από τον Άγιο Βασίλειο Άργους, στην ανατολική όχθη του ξεροπόταμου λίγες ημέρες πριν ξεκουμπιστούν, οριστικά ηττημένοι, από το Άργος και ελευθερωθεί η πατρίδα μας από δαύτους.

Σύμφωνα με έγκυρες μαρτυρίες, στις προσπάθειες και στις μεσολαβήσεις, που έγιναν και έγιναν πολλές, προς τις τοπικές γερμανικές αρχές, από φίλους, συγγενείς και άλλους παράγοντες της Κοινωνίας του Άργους, για να τον απελευθερώσουν, ο Σπύρος Καραμούντζος, τους απάντησε με υψηλό αίσθημα ευθύνης, αγωνιστικού πνεύματος, χρέους, πατριωτισμού, αλτρουισμού και ανθρωπισμού, ως δάσκαλος και ως Έλληνας, αφού πρώτα τους ευχαρίστησε για το ενδιαφέρον τους, ότι θα δεχόταν την κολακευτική πρόταση αποφυλάκισης του, υπό τον βασικό όρο να άφηναν ελεύθερους και όλους ανεξαιρέτως τους συγκρατούμενους του, εκ των οποίων μάλιστα ο ένας υπήρξε και μαθητής του στο σχολείο.

Όπως ήταν αναμενόμενο δε το δέχτηκαν οι Γερμανοί και τον εκτέλεσαν μαζί με όλους τους άλλους. Εξαίρεση έκαναν μόνο για τη σύζυγο του.

Με το παράδειγμα του αυτό, και την εν γένει στάση του, Λίγες ώρες πριν εκτελεστεί, σφράγισε μία ζωή γεμάτη προσφορά στο κοινωνικό σύνολο και έδειξε για άλλη μία φορά τι δάσκαλος και τι άνθρωπος ήταν. Με τον πρόωρο και άδικο θάνατο του έμειναν χωρίς προστασία: Η γυναίκα του Ευγενία, η ανήλικη κόρη του Σοφία, εννέα χρονών, οι ηλικιωμένοι γονείς του (ο πατέρας του ήταν τυφλός) και εκατόν τριάντα επτά (137) παιδιά του χωριού δίχως το δικό τους Δάσκαλο.

Σπύρος Κ. Καραμούντζος

Εκπαιδευτικός – Ποιητής

* (Εφημερίδα «Καρυά» Φύλλο 16, Αύγουστος 2008.)

 24/04/21

Αετίων Σωτήριος Ριζόγιαννης

Διεύθυνση αυτής της ανάρτησης: http://rozosotiris.blogspot.com/2021/04/109.html